จังหวัดสุโขทัย เป็นที่ตั้งอาณาจักรแรกของชนชาติไทยเมื่อ 700 ปีที่แล้ว
คำว่า "สุโขทัย" มาจากสองคำ คือ "สุข+อุทัย" หมายความว่า "รุ่งอรุณแห่งความสุข" รอยอดีตแห่งความรุ่งเรือง เห็นได้จากอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยและศรีสัชนาลัย ซึ่งเป็นที่รู้จักของชาวไทยและต่างประเทศ
ประวัติสุโขทัยเริ่มในปี พ.ศ. 1800 เมื่อพระยาศรีนาวนัมถมพระบิดาพ่อขุนผาเมืองได้ปกครองเมืองสุโขทัยเรื่อยมาจนสิ้นพระชนม์ ขอมสมาดโขลญลำพงข้าหลวงจากราชอาณาจักรขอมได้เข้ายึดครองเมือง ขุนบางกลางหาวและพ่อขุนผาเมืองจ้าวเมืองราดได้ยึดเมืองคืน และสร้างเมืองสุโขทัยขึ้นเป็นราชธานี มีขุนบางกลางหาวพระนามใหม่ว่าพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ เป็นปฐมกษัตริย์ปกครองเมืองสุโขทัย อาณาจักรแห่งแรกของประเทศไทย
พ่อขุนรามคำแหงทรงเป็นกษัตริย์ที่สำคัญที่สุดของอาณาจักรสุโขทัย พระองค์ขยายอาณาเขตของอาณาจักรให้กว้างขวางที่สุด และทรงประดิษฐ์อักษรไทยขึ้นในปี พ.ศ. 1826 เพื่อใช้ในการสื่อสารและบันทึกประวัติศาสตร์ นอกจากนี้ พระองค์ยังส่งเสริมศาสนาพุทธนิกายเถรวาทให้เป็นศาสนาประจำชาติ
สุโขทัยมีระบบการปกครองแบบพ่อปกครองลูก โดยกษัตริย์จะดูแลราษฎรอย่างใกล้ชิด ด้านเศรษฐกิจ สุโขทัยเน้นการเกษตรกรรม มีระบบชลประทานที่พัฒนาอย่างดี มีการค้าขายกับประเทศเพื่อนบ้าน เช่น จีน และอินเดีย ซึ่งส่งเสริมให้เศรษฐกิจรุ่งเรือง
ศิลปกรรมของสุโขทัยโดดเด่นในด้านสถาปัตยกรรมและพระพุทธรูป พระพุทธรูปสุโขทัยมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ได้แก่ พระพักตร์รูปไข่ คางแหลม พระรัศมีเป็นเปลวเพลิง นอกจากนี้ ยังมีวัดสำคัญ เช่น วัดมหาธาตุ และวัดศรีชุม ซึ่งเป็นศูนย์กลางทางศาสนาและวัฒนธรรม
หลังจากสมัยของพ่อขุนรามคำแหง อาณาจักรสุโขทัยเริ่มอ่อนแอลง เนื่องจากการแยกตัวของเมืองบริวารและการเข้ามามีอำนาจของอาณาจักรอยุธยา ในที่สุด สุโขทัยถูกผนวกเข้ากับอยุธยาในช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 20 ทำให้สิ้นสุดยุครุ่งเรืองของอาณาจักรสุโขทัย