เรื่องที่ 2 การพัฒนาชุมชน
การพัฒนาชุมชนก็คือการเปลี่ยนแปลงชุมชนให้ดีขึ้นหรือพัฒนาขึ้นในทุก ๆ ด้านที่จะต้องพัฒนาคนกลุ่มสิ่งแวดล้อมทางวัตถุหรือทางการเงินและการพัฒนาด้านเศรษฐกิจและสังคมเพื่อประเทศชาติโดยส่วนรวม
ปรัชญาขั้นมูลฐานของงานพัฒนาชุมชน
สรุปขั้นตอนการพัฒนาชุมชน
1. บุคคลสำคัญที่มีความสำคัญและมีความเป็นเอกลักษณ์ที่ไม่เหมือนกันมีสิทธิได้รับการปฏิบัติด้วยความยุติธรรมและเป็นสิ่งที่มีความสำคัญในฐานะมนุษย์ปุถุชนผู้หนึ่ง
2. สิทธิและความสามารถที่จะกำหนดวิธีการดำรงชีวิตของบุคคลไปในทิศทางที่ตนต้องการ
3. บุคคลที่มีความรู้สึกที่จะเรียนรู้การเปลี่ยนแปลงและพัฒนาความรับผิดชอบต่อสังคมสูงขึ้นได้
4. มนุษย์ทุกคนที่มีพลังในเรื่องความรู้สึกเป็นผู้นำและความคิดใหม่ซ่อนเร้นอยู่และพลังแห่งความสามารถในการพัฒนาและนำมาใช้หากพลังที่ซ่อนเร้นเหล่านี้ได้รับการพัฒนา
5. การพัฒนาพลังและขีดความสามารถของชุมชนในทุกด้านเป็นสิ่งที่น่าพึงพอใจและมีความสำคัญยิ่งต่อชีวิตของบุคคลในชุมชนและรัฐ
แนวคิดพื้นฐานของการพัฒนาชุมชน
การเรียนรู้พื้นฐานของงานพัฒนาชุมชนเป็นสิ่งสำคัญที่จะทำให้เจ้าหน้าที่หรือนักพัฒนาได้รับงานที่มีความสำคัญ
1. การมีส่วนร่วมของประชาชน (การมีส่วนร่วมของผู้คน) เป็นหัวใจของการพัฒนาชุมชนโดยยึดหลักของการมีส่วนร่วมในการวางแผนการบำรุงรักษาการติดตามและประเมินผล
2. การช่วยเหลือตนเอง (Aide Self-Help) เป็นแนวทางในการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ให้มีความเข้มแข็งมากขึ้นโดยมีรัฐคอยให้การช่วยเหลือในส่วนที่เกินความสามารถของประชาชน ตามโอกาสและหลักเกณฑ์ที่เหมาะสม
3. ความคิดริเริ่มของประชาชน (Initiative) ในการทำงานกับประชาชนต้องยึดหลักการที่ว่า ความคิดริเริ่มต้องมาจากประชาชน ซึ่งต้องใช้วิถีแห่งประชาธิปไตย และหาโอกาสกระตุ้นให้การศึกษา ให้ประชาชนเกิดความคิด และแสดงออกซึ่งความคิดเห็นอันเป็นประโยชน์ต่อหมู่บ้าน ตำบล
4. ความต้องการของชุมชน (Felt-Needs) ในการพัฒนาชุมชนต้องให้ประชาชน และองค์กรประชาชนคิด และตัดสินใจบนพื้นฐานความต้องการของชุมชนเอง เพื่อให้เกิดความคิดที่ว่างานเป็นของประชาชน และจะช่วยกันดูแลรักษาต่อไป
5. การศึกษาภาคชีวิต (Life-Long Education) ในการทำงานพัฒนาชุมชน ถือเป็นกระบวนการให้การศึกษาภาคชีวิตแก่ประชาชน เพื่อนำไปสู่การพัฒนาคน การให้การศึกษาต้องให้การศึกษาอย่างต่อเนื่องกันไป ตราบเท่าที่บุคคลยังดำรงชีวิตอยู่ในชุมชน
หลักการพัฒนาชุมชน
จากปรัชญา และแนวคิดพื้นฐานของการพัฒนาชุมชน ได้นำมาใช้เป็นหลักการพัฒนาชุมชน ซึ่งนักพัฒนาต้องยึดเป็นแนวทางปฏิบัติ มีดังนี้
1. หลักความมีศักดิ์ศรี และศักยภาพของประชาชน และเปิดโอกาสให้ประชาชนใช้ศักยภาพที่มีอยู่ให้มากที่สุด จึงต้องให้โอกาสประชาชนในการคิด วางแผนเพื่อแก้ปัญหาชุมชนด้วยตัวของเขาเอง นักพัฒนาควรเป็นผู้กระตุ้น แนะนำ ส่งเสริม
2. หลักการพึ่งตนเองของประชาชน ต้องสนับสนุนให้ประชาชนพึ่งตนเองได้ โดยการสร้างพลังชุมชนเพื่อพัฒนาชุมชน ส่วนรัฐบาลจะช่วยเหลือ สนับสนุนอยู่เบื้องหลัง และช่วยเหลือในส่วนที่เกินความสามารถของประชาชน
3. หลักการมีส่วนร่วมของประชาชน เป็นการเปิดโอกาสให้ประชาชนร่วมคิด ตัดสินใจ วางแผน ปฏิบัติตามแผน และติดตามประเมินผลในกิจกรรม หรือโครงการใด ๆ ที่จะทำในชุมชน เพื่อให้ประชาชนได้มีส่วนร่วมอย่างแท้จริงในการดำเนินงาน อันเป็นการปลูกฝังจิตสำนึกในเรื่องความเป็นเจ้าของโครงการหรือกิจกรรม
4. หลักประชาธิปไตย ในการทำงานพัฒนาชุมชนจะต้องเริ่มด้วยการพูดคุย ประชุมหารือร่วมกันคิด ร่วมกันตัดสินใจ และทำร่วมกัน รวมถึงรับผิดชอบร่วมกันภายใต้ความช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ตามวิถีทางแห่งประชาธิปไตย
นอกจากหลักการพัฒนาชุมชนดังกล่าวแล้ว องค์การสหประชาชาติ ยังได้กำหนดหลักการดำเนินงานพัฒนาชุมชนไว้ 10 ประการ คือ
1. ต้องสอดคล้องกับความต้องการที่แท้จริงของประชาชน
2. ต้องเป็นโครงการเอนกประสงค์ที่ช่วยแก้ปัญหาได้หลายด้าน
3. ต้องเปลี่ยนแปลงทัศนคติไปพร้อม ๆ กับการดำเนินงาน
4. ต้องให้ประชาชนมีส่วนร่วมอย่างเต็มที่
5. ต้องจัดการและพัฒนาให้เกิดผู้นำในท้องถิ่น
6. ต้องยอมรับให้โอกาสสตรีและเยาวชนมีส่วนร่วมในโครงการ
7. รัฐต้องจัดเตรียมบริการให้การสนับสนุน
8. ต้องวางแผนอย่างเป็นระบบและมีคุณสมบัติทุกระดับ
9. สนับสนุนให้องค์กรเอกชนอาสาสมัครต่างประเทศเข้ามามีส่วนร่วม
10. ต้องมีการวางแผนเกิดความเจริญแก่ชุมชนที่สอดคล้องกับความเจริญในระดับชาติด้วย
จากหลักการดังกล่าวสรุปว่าการพัฒนาชุมชนเป็นกระบวนการที่จะพยายามเปลี่ยนแปลงความคิดและทัศนคติของประชาชนในชุมชนให้ดีขึ้นกว่าเดิมโดยการร่วมมือกันพัฒนาชุมชนของตนเองเป็นชุมชนที่สร้างความรู้สึกรักและเชื่อถือต่อชุมชน การพัฒนาชุมชนให้มีความเข้มแข็งโดยผ่านกระบวนการให้การศึกษาแก่ประชาชนและกระบวนการรวมกลุ่มเป็สำคัญเพราะมีความสำคัญที่จะทำให้พัฒ าบรรลุผลสำเร็จ