ชาวไทลื้อบ้านธิหละปูนมีถิ่นกำเนิดมาจากไหนอย่างไรไปทำความรุ้จักกันค่ะ

         เดิมชาวลื้อ  หรือ ไทลื้อ/ไตลื้อ   มีถิ่นที่อยู่บริเวณ เมืองลื้อหลวง จีนเรียกว่า  " ลือแจง"  ต่อมาได้เคลื่อนย้ายลงมาอยู่บริเวณเมืองหนองแส  หรือที่เรียกว่าคุนหมิงในปัจจุบัน  แล้วย้ายลงมาสู่ลุ่มน้ำน้ำโขง  สิบสองปันนาปัจจุบัน   ประมาณศตวรรษที่  ๑๒  จึงเกิดมีวีรบุรุษชาวไทลื้อชื่อ เจ้าเจื๋องหาญ (พญาเจิ๋ง) ได้รวบรวมหัวเมืองต่างๆ  ในสิบสอบปันนาปัจจุบันตั้งเป็นอาณาจักรแจ่ลื้อ   ( เซอลี่ ) โดยได้ตั้งศูนย์อำนาจการปกครองเอาไว้ที่หอคำเชียงรุ่ง  นาน  ๗๙๐   ปี ต่อมาถึงสมัยเจ้าอิ่นเมืองให้มีที่ทำนา ๑,๐๐๐ หาบข้าว ( ชื้อพันธุ์ข้าว ) ต่อมาหนึ่งที่/หนึ่งหัวเมือง  จึงเป็นที่มาจนถึงปัจจุบันเมืองสิบสองปันนาได้แบ่งเขตการปกครองเอาไว้ในอดีต ดังนี้  ( ที่มาของคำว่า  สิบสองปันนาหรือสิบสองเจ้าไต ) 

ชาวไทลื้ออาศัยอยู่สองฝั่งแม่น้ำโขง คือ ด้านตะวันออกและตะวันตกของแม่น้ำ  มีเมืองต่างๆ ดังนี้  ภาษาไทลื้อ  ได้กล่าวไว้ว่า   ห้าเมิงตะวันตก  หกเมิงตะวันออก  รวมเจียงฮุ่ง  ( เชียงรุ้ง ) เป็น  ๑๒  ปันนานั้น ยังมีเมืองน้อย  อีก   ๓๒  หัวเมือง      

        ชาวไทลื้อบ้านธิเดิมทีอยู่ดินแดนสิบสองปัน­นาแต่ด้วยเหตุหลายปัจจัยทำให้ต้องย้ายถิ่น­ฐานมาที่จังหวัดลำพูน ชาวไทลื้อชอบอาศัยบริเวณริมน้ำเพื่อสะดวกใ­นการทำมาหากิน และนับถือผี ประเพณีของชาวไทลื้อมีมากมาย เช่น กินหวานต๋านม่วน เลื้ยงผีขุนน้ำ เป็นต้น.ชาวไทลื้อจะรักพวกพ้อง และจะแต่งงานกันเองในเครือญาติ ผู้ที่มาสร้างถิ่นฐานในบ้านธิคนแรกคือพ่อห­นาญปัญโญกับแม่อุ๊ยขา บ้านแพะเป็นบ้านแรกที่ไทลื้อบ้านธิมาอาศัยและขยา­ยไปเรื่อยๆจนมีลูกหลานมากมายและได้ชยายเป็น ๑๐ หมู่บ้าน 

         ตำนานบ้านธิ เป็นเรื่องเล่าเกี่ยวกับความเป็นมาของอำเภอบ้านธิ ซึ่งเชื่อว่าน่าจะเริ่มต้นขึ้นในสมัยพระนางจามเทวี เพราะมีหลักฐานที่น่าเชื่อถือ ส่วนชาวไทลื้อนั้น ถือเป็นกลุ่มชนที่โดดเด่นในอำเภอบ้านธิ มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว มีความเป็นมาที่น่าสนใจ 

บ้านธิ      มีความเป็นมาที่เก่าแก่ ถือว่าเป็นแหล่งอารยธรรมหนึ่งของอาณาจักรหริภุญไชย เพราะมีหลักฐานทางโบราณวัตถุโบราณสถาน ศิลปวัฒนธรรมประเพณี รวมถึงวิถีชีวิตที่หลงเหลืออยู่ในปัจจุบัน