Messelbroek Schrans

HISTORISCH:

In Messelbroek was er zeker één schans. De benaming "schrans" (met r) komt meer voor aan de oostelijke rand van het schansengebied.

Het terrein was aan drie kanten omgracht en was met uitzondering van één stenen huis, bebouwd met houten en lemen hutjes. Aan het begin van de achttiende eeuw bleef de schans haar uitzicht behouden. Een kadastrale legger uit 1710 vermeldde als eigenaars van de schans de erfgenamen van Merten van Schaijbroeck en van Lenaert van Essen, die deels ook de omliggende gronden in bezit hadden. Maar de schans verloor geleidelijk haar functie. Halverwege de achttiende eeuw werd de gracht deels gedempt en moest de bebouwing wijken voor landbouw. Er verscheen een L-vormige hoeve, die midden de negentiende eeuw eigendom was van landbouwer Cornelius Claes. Hij bezat ook alle omliggende gronden die ooit deel hadden uitgemaakt van de schans. De hoeve verdween in de eerste helft van de twintigste eeuw. Na de Tweede Wereldoorlog verscheen de eerste bebouwing langs de Hammekensstraat en werden de gronden ten zuiden van de voormalige schans geleidelijk aan verkaveld.

Bomen en dicht struikgewas hebben vandaag de schans definitief ingenomen. Enkel een kleine laagte, waar ooit de schansgracht was, verraadt nog de contouren van de schans van Messelbroek

Kaart van Messelbroek uit het abdijarchief van Averbode (ca. 1710). De legger vermeldt voor nr. 226: De Schans: d’erfgen Merten Van Schaijbroeck en Lenaert Van Essen

KARTOGRAFISCH: (Google+)

• Uittreksel uit het kaartenboek van C.Lowis met de eigendommen van Averbode (1650-1680). In Messelbroek is een schans mooi voorgesteld (het noorden is op de kaart naar beneden). De schans is tegen de weg getekend waar ze in latere voorstellingen een perceel verder zit.

• Kaart : uittreksel uit Villaretkaart (1745-1748). De omgrachting is nog voorgesteld aan drie zijden.

• Kaart rechts: Hertogdom Aarschot, voorgesteld door Jan-Baptist Joris op een kaart in 1775. De locatie (geel omcirkeld) is benoemd als 'den schrans'. De gele ellips rechts duidt kerk en omgrachte pastorie aan.

• Kaart van Messelbroek uit het abdijarchief van Averbode: het document dateert uit ca. 1710. De legger vermeldt voor nr. 226: De Schans: d’erfgen Merten Van Schaijbroeck en Lenaert Van Essen, die allicht op dat moment eigenaar waren. Toch laat de tekening dicht op mekaar staande huisjes zien.

• In de Atlas der Buurtwegen (1842-1846) is de schans nog weergegeven met een halve omgrachting.

• Topografische kaart uit 1871 waarop de omgrachting van beide sites nog weergegeven is (rood omcirkeld).

• Uittreksel uit het digitale kadasterplan (2012). Er is geen duidelijke verwijzing meer naar de vroegere schans. Het betreft perceel 297f en delen van de percelen 296e en 297e.

• Foto : zicht op de schanssite die volledig begroeid is met dennenbomen.

• Foto : zicht van noord naar zuid. Rechts de schans, links een overwoekerde gracht die nog als verlaging van het terrein herkenbaar is.

• Foto : zicht in een deel van de noordelijke bijna dichtbegroeide schansgracht.

• Satellietbeeld : situering van de schans ten noorden van de huidige Hammekensstraat. De rode cirkel geeft de ligging weer van kerk en pastorie.