MaruꞌAkaꞌita
Nā Ngāmatareꞌu Tāraro
1. I runga i te ꞌenua ko Maꞌuke, i te tuātau taꞌito, tē noꞌo ra tētaꞌi tangata ko Maruꞌakaꞌita tōna ingoa, ē tōna tuaꞌine ko Raru. I tō rāua noꞌoꞌanga, e tākinga-meitaki ana tētaꞌi i tētaꞌi. Ka ꞌākara ē ka ꞌākono te tungāne i te tuaꞌine, ē ka pērā katoa ꞌoki te tuaꞌine i te tungāne. ꞌE mataora tikāi ꞌoki tō rāua noꞌoꞌanga.
2. Ko te ꞌangaꞌanga mātau a Maruꞌakaꞌita i te rave, koia ꞌoki, ko te tautai i te moana. ꞌE tangata kite ꞌoki aia i te tautai, ē, mē ꞌaere aia ki te moana, kāre rava aia e ngere ana i te ika.
3. I muri mai, kua noꞌo vaꞌine a Maruꞌakaꞌita, ē kua takakē atu ra rāua ko Raru. Kāre aia i maꞌara ꞌakaꞌou i tōna tuaꞌine, inārā, tē vai nei rāi tō tōna tuaꞌine ꞌinangaro ki aia. Mē ꞌaere a Maruꞌakaꞌita i te tautai, ka nā te pae aia i te kāinga o Raru, nō te mea, ko te mataara rāi te reira ki taꞌatai. I te taime e ꞌoki mai ei aia mei te moana, ka nā tētaꞌi mataara kē aia i te ꞌaere ki tōna kāinga. Kāre ꞌoki aia e ꞌinangaro kia kite a Raru i tōna ꞌokiꞌanga mai.
4. Mē kite a Raru ē ka ꞌaere a Maruꞌakaꞌita ka tautai, ka teꞌateꞌamamao aia i tētaꞌi au kai memeitaki ꞌei kai nā Maruꞌakaꞌita i te moana. Nō atu rāi ꞌoki tēia tū meitaki o Raru, kāre rāi a Maruꞌakaꞌita e maꞌara ꞌua mai i aia. Kāre rava aia e ꞌōake ꞌua i tētaꞌi mea ika nā Raru. Kāre katoa ꞌoki a Raru i manatā i teia tū ꞌakonoꞌanga nā Maruꞌakaꞌita i aia.
5. I tētaꞌi aꞌiaꞌi, kua ꞌaere atu a Raru ki taꞌatai i te tiki tai nāna, nā roto i te ꞌue. Kia tae aia ki taꞌatai, kua kite atu aia i te au ravakai e ꞌakamata ra i te ꞌoki mai. Kua ꞌakakī a Raru i tāna ꞌue ki te tai ē kua kake atu ki runga i te mato mā te ꞌākarakara atu i te au ravakai e ꞌoe mai ra ki uta.
6. Kāre i roa tōna noꞌoꞌanga, kua kite atu aia i a Maruꞌakaꞌita i mua i te ava. Kua tomo ꞌoki tōna vaka i te ika. Kia ꞌākara mai a Maruꞌakaꞌita ki uta, kua kite mai aia i tōna tuaꞌine i a Raru e 1 noꞌo ra i runga i te mato. I reira, kua tāanga aia i tōna vaka ē kua ꞌoe atu ki tētaꞌi ava kē. Kua ꞌākara a Raru i tōna tungāne e ꞌoe atu ra i tōna vaka, ē kua kāpikipiki atu i aia. Kāre rava a Maruꞌakaꞌita i ꞌuri mai ana i a Raru e kāpiki atu ra i aia; kua ꞌoe ꞌua atu rāi aia mā te ꞌākara tika ꞌua ki mua. Nō tei kore a Maruꞌakaꞌita i ꞌuri ꞌua mai ki tāna kāpiki, kua auē a Raru.
7. Tēia tāna auēꞌanga: Tiꞌetiꞌe Nunūkaꞌu te tini o Maꞌuke, Maruꞌakaꞌita tē karo ꞌua ra koe ki ꞌea? Tēia mai nei o te ava ravakai, Ko te tai mōtiꞌa ꞌua ana tāꞌau e karo ꞌua ra Tērā roa ia tō vaerua, tei taku kāinga, Tei taku pāpā ꞌia nunui te tiꞌetiꞌeꞌanga e,tiꞌe Tiꞌetiꞌe Nunūkaꞌu te tini o Maꞌuke, Maruꞌakaꞌita tē karo ꞌua ra koe ki ꞌea?
8. Kua auē tikāi a Raru i tēia ꞌākonoꞌanga kino a Maruꞌakaꞌita, ē kua ꞌoki atu aia ki te kāinga mā te mamae o tōna ngākau. Kua maꞌara i aia tō rāua noꞌoꞌanga ki te ngutuꞌare ꞌokotaꞌi ē te tū o tāna ꞌākonoꞌanga i a Maruꞌakaꞌita i muri mai. I reira, kua tupu mai tōna manako ē ka tā aia i tōna tungāne.
9. Kia tae aia ki tōna ngutuꞌare, kua maꞌani aia i tētaꞌi poi, tei karangaꞌia ē, ꞌe maꞌi. (ꞌE taro ē te kuru te ꞌapinga i maꞌaniꞌia ai tēia tū poi) Kia oti te poi i aia i te maꞌani, kua mātipi aia i tētaꞌi taro ē kua tuku ki roto i te poi. I reira kua noꞌo aia i te tiaki i tō Maruꞌakaꞌita ꞌokiꞌanga mai.
10. Kua vaitata rava i te pōiri i kite atu ei a Raru i tōna tungāne i te ꞌokiꞌanga mai ki te kāinga. Kua kāpiki atu aia i a Maruꞌakaꞌita kia ꞌaere mai kia inu poi. Nō te mea ꞌoki ē, ꞌe matepongi tikāi tōna, kua ꞌoki viviki mai a Maruꞌakaꞌita ki te ngutuꞌare o Raru. I tōna taeꞌanga ki reira, kua tāki mai a Raru i te kumete poi. Kua rave mai a Maruꞌakaꞌita i te kumete poi, kua tāki ki runga, ē kua inu rapurapu atu ra i te reira.
11. I tōna inuꞌanga i te poi, kua raoaꞌia aia e te taro tā Raru i tuku ki roto i te poi. I reira kua pūtakaꞌiti a Maruꞌakaꞌita i te kimiꞌanga i te rāvenga kia ora aia.
12. Kua kāpiki atu aia ki tōna tuaꞌine kia ꞌapai mai i tētaꞌi vai nōna. Tēia tāna i kāpiki atu, ”Ē Raru ē, ꞌe vai!” Kua paꞌu mai tōna tuaꞌine, ”E pō te vā i Raru ei Vairaka.” Tēia tōna ꞌāiteꞌanga: Kāre e meitaki te ꞌaere ki vaꞌo, nō te mea, e pō ꞌoki taua taime ra. Ko te rāvenga teia tā Raru i rave i mate ei i aia tōna tungāne.
Maru'Aka'ita
by Ngāmatare'u Tāraro
A long time ago, on the island of Ma'uke, there lived a man called Maru'aka'ita and his sister, Raru. They both cared for each other. The brother would look out and care for his sister and so would the sister for her brother. They both lived happily.
Maru'aka'ita is used to fishing in the ocean. He is an expert in fishing, and, when he goes out in the ocean, he never comes back without any fish.
Later, Maru'aka'ita had a girlfriend, so he separated from Raru. He had no memory of his sister anymore, but, his sister still had that love for him. Whenever Maru'aka'ita goes fishing, he goes by Raru's home, because that is the only way to the beach. When he comes back from the ocean, he goes in a different direction to get to his home. He does not want Raru to see him return.