Para sa ilan sa aking mga mambabasa

2010.
Kakuwentuhan ko ang dalawang kaibigan habang kumakain sa McDo, kampanteng ipinapaliwanag kung bakit hindi si Noynoy ang iboboto ko. Nakatulala lang sila sa akin, hindi ngumunguya. Si Noynoy pala ang kandidato nila, at para lang akong alien na may lenggwaheng hindi nila nauunawaan. Nanalo si Noynoy. Ilang linggo akong nagluksa at nilangaw ng mga tanong na “bakit?” Parang alien na may ibang utak ang mga Pilipino na hindi ko maunawaan. Natutuhan ko rin itong tanggapin kalaunan, pero saksi ang social media sa mga piyok ko tuwing may kakulangan ang bagong administrasyon, tulad ng karaniwang netizen. Ganoon naman ako kahit noong panahon pa ni Arroyo, ni Erap, at maging ni Ramos kung kailan dyaryo ang hingahan ng opinyon ng mga mamamayan dahil wala pang internet. At bakit hindi? Saklaw ito ng freedom of expression, sabi nga ni Duterte. At alam ito ng lahat ng Pilipino noon na malaya ring nakakapagpahayag ng saloobin sa paano mang paraan nila gustuhin.

2016.
Tinimbang ko ang mga presidentiable: Mayroong 5 ang merits, 5 ang demerits. Mayroong 4 ang advantages, 4 ang disadvantages. Mayroong 3 ang strengths, 3 ang weaknesses. Mayroong 2 ang assets, 2 ang liabilities. Mayroong isang katangian lang ang positibo, pero isa lang din ang katangiang negatibo. More or less. Halos pantay-pantay lang lahat para sakin, walang pulling away. Bahala na sino man ang manalo. Toss coin. Pero bakit hindi ako nagdesisyon na iboto ang ibinoto mo?

Siguro dahil hindi ko gusto ang “us vs. them” na pagtrato nya sa Metro Manila sa mga kampanya. Dinimonize (demonize) nya ang mga taga-Maynila dahil tayo lang daw lagi ang inaalagaan ng gobyerno. Sabihin mang totoo, paano mo pamumunuan ang bayan sa bungad na kaaway mo ang ilang bahagi nito? Anong klaseng kampanya ‘yon? Pag-iisahin mo ang bayan, hindi mo gagatungan ang tampuhan. “Good morning, class. I am your new teacher. Yari sakin ang mga nasa row 1 dahil sila na lang lagi ang bida. Yes, I am taking it against you, mga buang na laging paborito sa klase!”

Siguro hindi ko sya ibinoto dahil masyadong weird para sakin yung pagpunas muna ng bimpo sa sarili bago ihagis sa mga tao noong panahon ng kampanya. Babaw ko, ‘no? Siguro. Pero ida-drop ko rin kasi ang subject kung ganito ang prof ko. Lilipat ako ng ibang misa kung ganito ang pari. Pagdududahan ko ang katinuan ng boss ko sa trabaho. Mababahala ako kung ganito ang tatay ng nililigawan ko. Mababatukan ko kung kabarkada ko ang gumawa nito sakin. At masisipa ko kung hindi ko katropa. Hindi ko makitaan ng pagkakataon kung kailan katanggap-tanggap o normal ang ganitong gawi. Malakas ang alarma na nagsasabing “Sandali, sandali . . . parang may mali!”

Siguro hindi ko sya ibinoto dahil sa supporters na nang-harass sa isang rockstar matapos bawiin ni rockstar ang suporta sa kandidato para pag-isipan daw munang mabuti ang iboboto. Bawal mag-isip?! Sa home TV shopping may 30 day money back guarantee bilang katibayan ng kompiyansa ng tindero sa produkto: “Subukan mo at pag-isipan mo hanggang gusto mo.” Dahil ano nga ba ang tawag sa negosyador o negosyante na umaasa sa mabilisang transaksiyon at limitadong pagkilatis sa produkto? Anong klaseng sibilisasyon ang humahadlang sa edukasyon, tamang impormasyon, wastong pag-iisip, at sapat na pagsusuri?

Mababaw pa rin? Mababaw lang yata talaga akong botante. Kaya nga ayos lang din sakin nang nanalo ang ibinoto mo. Sabi ko nga, may kanya-kanya naman silang lakas. Tapang at political will? Mataas ang punto nito sakin. Ito lagi ang hinahanap ko sa mga kandidatong ibinoboto ko sa pagkapangulo. Kailangan ito ng Pilipinas. Kailangan natin ng matapang na susugpo sa problema natin sa droga at haharap sa China; magpapatupad ng kaayusan sa mga tao, tindero, at sasakyan sa kalye; sisipa sa mga inutil at magkukulong sa mga tiwaling opisyal ng gobyerno; puputol sa sungay ng mga abusado at didisiplina sa mga pasaway na mamamayan; at buong-loob na makikipagbungguan sa lahat ng mga makapangyarihan na iniwasan ng mga nagdaang administrasyon. Political will. Amen. “Fine” city tulad ng Singapore na may multa para sa bawat kawalan ng disiplina ng mga tao? Yes, please! Aprub. Hindi na ko makikipagtalo kung alin sa mga ito na resulta dapat ng political will ang nakamit natin ngayon.

Isang follower ang ilang beses na humamon sa opinyon ko habang nililinaw na patas s’ya at walang kinikilingan, kahit na napag-alaman ko kalaunan na namamaga ang timeline nya sa “acute tardism.” Ganoon din ang isang kakilala na sawang-sawa na raw sa pagiging negatibo ng mga Pilipino, pero mahilig ding mag-post ng mga kasiraan ng kabilang kampo. May mas masahol pa ba sa pagiging biased? Oo, ang pagiging biased nang hindi mo alam. Paano ito gagamutin? Pagpalit-palitin mo ang mga presidente at politiko, isama mo na rin ang mga artista kung marami kang idolo, saka mo ulit timbangin ang mga sinabi at ginawa nila. Nagiging masama ba ang ayos lang para sayo pag iba na ang nagsabi? Katanggap-tanggap pa rin ba ang mga naging desisyon pag sa taong ayaw mo na ito nanggaling? Ilan na ang ipinaglaban mong punto na kailangang bawiin dahil binawi rin ng iniidolo ang sinabi nito?

Hindi ko alam saan kinuha ng mga Pilipino ang diskarteng kung matapang daw ang presidenteng tatay, kailangan naman na malumanay ang bise-presidenteng nanay. Para bagay na bagay. “Love team pa rin mga ulol!” hanggang sa pagsugpo sa kahirapan. Sige, kung saan man tayo masaya. Pagkakataon na rin ‘to para pag-isahin ang mga may hidwaan noong eleksiyon. ‘Yun nga lang . . . nagkabastusan. Sinayang lang ang maganda sana at tanging pagkakataon. And the rest is recent history. May mga pambabalahura: “Dilawang tae! Nana! Hepa! LP! Lugaw Queen! Sundalong kanin!” Pero aminin natin, hindi malinaw ang atraso ng pagiging dilaw, tae, hepa, at lugaw kumpara sa mga karaniwang isinisigaw sa kalye na tulad ng diktador, magnanakaw, pasista, at corrupt. Mas mainam kung mas malinaw.

Masyado nang pinarumi ng mga pagtatalo ang social media ng Pilipino. Ang totoo, marami na rin akong in-unfollow na account mula sa dalawang panig. 1) Dahil di madaling lunukin ang ilang kasinungalingan at mali-maling pahayag. 2) Ayaw ko rin na yun at yun na lang ang puntong nababasa ko. Oo, nagbabasa ako ng mga kuwento mula sa magkabilang kampo. Gusto kong malaman kung may impormasyon mang itinatago sakin ang isa sa kanila. Pero totoong nakakasira ng research pag nakikita mong pilit pinalalabas na tama ang mga mali na malinaw namang mali kahit sa mata ng mamamayang kulang ang kaalaman. Handa kong tanggapin ang mga paliwanag mo sa logarithmic differentiation, mean value theorem, cauchy condensation test, at iba pang usapin tungkol sa calculus na hindi ko nauunawaan, pero huwag mo sasabihin sakin na ang sagot sa simpleng math problem na 1+1 ay 5. Nakakasira ng kredibilidad. Uunawain ko ang kahalagahan ng federalismo pero huwag mong ipagtanggol na nakakatulong sa usapin ang kantang may “pepe” at “dede.” Pagkakatiwalaan kita kung mapapatunayan mong may kakayahan ka pa ring pumuna ng mali, at hindi ipagpipilitang isa lamang barter ang pagkikil ng China sa huli ng mga Pilipinong mangingisda. Makikinig ako sa kuwentong nakipagsabwatan ang isang senador at kasalanan ng mga nakaraang administrasyon kaya lumiliit ang teritoryo ng Pilipinas, pero huwag mong pagtatakpan ang dilang laging nakasalo sa puwet ni Jinping. Maraming pagkakataon na komplikado ang katotohanan sa likod ng mga balita, pero pakitaan mo ako ng katinuaan ng pag-iisip sa pagtanggap sa mga katotohanang nagsusumigaw sa harap natin.

Maaaring kalimutan muna natin ang mga patunay ng kasaysayan na posibleng pinihit lang ng nanalong partido, gaya ng madalas mong sabihin; ang mga balita ng biased media na puwedeng may sariling motibo; ang mga survey na maaaring binayaran; at ang pahayag at patotoo ng mga politikong may kanya-kanyang interes. Kalimutan muna natin ang mga prinosesong balita kapalit ng konsensiya at masusing obserbasyon: Anong uri ba ng mga tao ang pinipiling katuwang ng gobyerno at ano ang kalidad ng serbisyong nakukuha natin sa kanila? Sino ang nakikinabang sa mga bagong batas, lalo na ang patungkol sa buwis at ekonomiya? Naging mas malaya ba tayo ngayon sa mga mananakop o nasa kusina na sila at nilalapa ang ulam natin--at pinapaypayan pa natin sila? Sino ang mga taong unang pinagsusumikapang ikulong ngayon at bakit? Nasaan ang mga dati pa dapat nakakulong? At bakit kailangang hukayin at iluklok sa kapangyarihan ang mga dating nang nakasuhan?

Madaling kaladkarin ang mga dating administrasyon para sabihing ganito rin naman noon, pero magiging pag-amin ‘yon na wala talaga tayong ipinagkaiba ngayon. At kung ganoon nga, ano pa ang pinagtatalunan natin? “Anlaki-laki ng China, mauna ka kung gusto mo ng giyera!” Malaysia, Myanmar, Thailand, Taiwan, Vietnam, North Korea, Indonesia, Japan, South Korea, India, Ethiopia at apatnapu pang bansa ang lamang sa atin sa Global Firepower index. Sana hindi mo inaasahang dahilan ito para magpakantot na lang ang Pilipinas sa sinumang makapangyarihan na kayang magtanggal ng panty nito o bumaril sa puki. Patawad sa pananalita. Masyadong bastos. Wala pala ako sa pinakamataas na posisyon sa bansa para “magpakatotoo,” magbiro kung kailan ko gusto, o sabihing hindi mo lang naiintindihan ang sinabi ko tuwing kailangan kong sisihin ang pang-unawa mo.

I. Am. Sorry. Sana hindi ko nasaktan ang kalooban mo. Busog na ang Facebook sa mga batuhan ng putik, at hindi ito isa doon. Nagpahayag lang ako ng saloobin para sagutin kung bakit magkaiba tayo ngayon ng pananaw kahit na akala mong swak na swak tayo at may malinaw na poreber. Hindi ito tungkol sa mga politiko, kundi sa relasyon ko sayo bilang malapit kong mambabasa. Gagamitin ng kaliwa ang mga salita ko pero hindi ito para sa kanila. Iba-bash ako ng kanan pero tanggap ko namang wala nang ibang maaasahan sa kanila. Sayo ako may inaasahan. Hindi mo kailangan maging human shield ng pangulo. Hindi mo kailangan maging kritiko ng pangulo. Kailangan mo lang magmalasakit sa bayan.

“So on all sides there are groans, gnawing of lips, clenching of fists, many hollow words, great ignorance, a deal of talk, a lot of fear. The patient is near his finish!”
- Jose Rizal, La Solidaridad

*Isinulat bago pa ang pandemya at unang ibinahagi sa FB