Zarys najstarszych dziejów garnizonu Nisko

Nisko. Miasteczko powiatowe nad Sanem, w północnej części województwa podkarpackiego. W okresie zaborów w austriackiej Galicji, tuż przy granicy z Rosją. Pod koniec XIX wieku istniał tu najdalej wysunięty na północ garnizon armii austro-węgierskiej[1].

Na oficjalnej stronie miasta czytamy: „W latach 1869–1900 wybudowano koszary, gdzie stacjonował 23 batalion pułku austriackiego z Jarosławia”[2]. Zastanówmy się — czy kilka jednopiętrowych i parterowych budynków faktycznie budowano aż 31 lat? Czy batalion może mieć numer 23, skoro pułki były czterobatalionowe? Który pułk miałby to być? 90. Piechoty? Nie, on nie miał w Nisku swoich batalionów. W różnych okresach i konfiguracjach miał je w Rawie Ruskiej, Rzeszowie, Lubaczowie, Sarajewie i Dębicy... 34. PP Obrony Krajowej natomiast w całości stacjonował w Jarosławiu.

Wystarczy odwołać się chociażby do „Małych Schematów Armijnych Seidla”, żeby ustalić następujące fakty: w 1898 stacjonował tam 4. Batalion Strzelców Polowych (Feldjägerbataillon, FJB) rekrutowany z terenu X Korpusu (Przemyśl). W 1907 r. 4. FJB przeniósł się do Braunau w Górnej Austrii (tak, tak, to ta sama miejscowość, w której w 1889 roku urodził się Adolf Hitler). Do Niska przeniósł się z Jarosławia IV batalion rzeszowskiego 40. Pułku Piechoty. Został tam do 1914 roku, kiedy wybuchła wojna[3].

W 1900 roku garnizon liczył 366 osób[4], co plasuje go w grupie najmniejszych garnizonów armii austro-węgierskiej. Wojenny etat austro-węgierskiego batalionu piechoty wynosił już około tysiąca żołnierzy, ale i to nie daje podstaw by mówić, że niżański garnizon miał duże znaczenie strategiczne. Faktem jest natomiast to, że Nisko znajdowało się w rejonie koncentracji 1. Armii. Tutejszy garnizon mógł pełnić rolę osłony koncentracji, przy czym zasadniczo robiły to jednostki kawaleryjskie. Nisko leży ponadto przy linii kolejowej Przeworsk–Rozwadów, która podczas I wojny światowej stanowiła de facto linię rokadową.

W okresie międzywojennym stacjonował tu Batalion Podchorążych Rezerwy Piechoty nr 10A (1928–1932) a następnie działała Szkoła Podoficerów Piechoty dla Małoletnich nr 3 (1932–1939).

Kompleks koszarowy przy ul. Sandomierskiej służy armii do dziś. Do stacjonującego tu 3. Batalionu Inżynieryjnego[5] dołączył w 2011 roku 16. Batalion Saperów z Tczewa (!). Same budynki koszar po wielokrotnych remontach elewacji straciły swój dawny urok… Na szczęście wydano szereg pocztówek przedstawiających niżańskie koszary w okresie świetności.

^[1] Jeśli chodzi o teren całych Austro-Węgier, to dalej na północ leżały tylko dwa garnizonowe miasta Turnov i Liberec w północnych Czechach.

^[2] J. Milik, Z kart historii, dostępne w Internecie: http://www.nisko.pl/miasto/poznaj-miasto/historia [Data dostępu 20.03.2018]

^[3] Seidels kleines Armeeschema. Dislokation und Einteilung des k.u.k. Heeres, der k.u.k. Kriegsmarine, der k.u.k. Landwehr und der königlich ungarischen Landwehr. Nr. 63 – Mai 1908; Nr. 76 – August 1914. Wien 1914

^[4] M. Baczkowski, Pod czarno-żółtymi sztandarami; Galicja i jej mieszkańcy wobec austro-węgierskich struktur militarnych 1868–1914. Kraków 2003, s. 452.

^[5] Batalion ten kontynuuje tradycje Szkoły Podoficerskiej Piechoty dla Małoletnich nr 3 w Nisku. Zob. http://www.tradycje.wp.mil.pl/pl/13_332.html [Data dostępu 9.06.2012]