Groby wojskowe z okresu I wojny światowej w Leżajsku i Sarzynie

Opracowanie i fotografie: Sławomir Kułacz

aktualizacja: 15.02.2015

1. Kwatera na cmentarzu komunalnym w Leżajsku (Ul. Cmentarna)

Zlokalizowana w rogu cmentarza komunalnego, tuż koło głównej bramy.

Dzisiejszy wygląd mogiła zawdzięcza remontowi przeprowadzonemu w 1993 r. Ogółem znajduje tu się 20 drewnianych krzyży. Nieustalona jest liczba i narodowość większości pochowanych.

Mogiły w centrum kwatery wydzielone są kamienno-betonową opaską. Spoczywają tam:

– Hugo Brichta, kapitan austro-węgierskiego 80. Pułku Piechoty, *30.03.1879 †17.05.1915

oraz:

– Loeja Janić (serb. Милоје Јанић), *1878, †19.10.1918

– Radoje Pikolić (serb. Радоје пиколић), *1878, †19.10.1918

Dwaj ostatni to jeńcy serbscy, którzy zostali odesłani do pracy w folwarku należącego do leżajskich bernardynów. Zmarli na grypę „hiszpankę” przed samym końcem wojny.

Czwartym znanym z nazwiska jest Jan Gofryk, nauczyciel z Bełza (obecnie Ukraina) żołnierz austro-węgierskiego 30. Pułku Piechoty, †19.05.1915

Źródło: S. Kułacz, Groby żołnierskie z okresu I wojny światowej w Leżajsku i okolicy – krótka historia (nie)pamięci, [w:] I wojna światowa nad Sanem, red. A. Garanty, Stalowa Wola 2014, s. 95–107.

2. Mogiła nieznanych żołnierzy przy ul. Przemysłowej z wystawionym na niej krzyżem.

Inskrypcja:

NIEZNANEM

ŻOŁNIEŻOM

KU WIECZNY

PAMIENCI

KTÓRZY TU

SPOCZYWAJĄ

POLEGLIU WOJNIE

ŚWIATOWY

W ROKU 1915

POSTAWILI

J.K. NIEMCZYKOWIE

„Studium historyczno-urbanistyczne dla Miasta Leżajska” podaje, że jest to mogiła żołnierzy rosyjskich.

3. Cmentarz wojenny Sarzyna–Zagroda

Zlokalizowany pomiędzy zachodnim skrajem zabudowań wsi Sarzyny a drogą krajową nr 77. Prowadzi do niego (ok. 80 m) asfaltowa dróżka w połowie odcinka od skraju zabudowań Nowej Sarzyny do hotelu „Mario”.

Na lekkim wzniesieniu biały betonowy krzyż, do niego przytwierdzona tabliczka z następującym napisem:

NIECH TAK LEKKA BĘDZIE WAM MOGIŁA

JAK TA NA ZIEMI CIĘŻKA DOLA BYŁA

CIERPIEŃ WASZYCH ŁEZ I GORYCZY

ŚWIAT NIE ZOBACZY LECZ BÓG POLICZY

Ś. P. ŻOŁNIERZOM POLSKIM ROSYJSKIM

AUSTROWĘGIERSKIM NIEMIECKIM POLEGŁYM

W BITWIE NA SARZYŃSKIEJ ZIEMI W

CZASIE I WOJNY ŚWIATOWEJ W 1914 I W

MAJU 1915 ROKU SPOCZYWAJĄCYM NA TYM

CMENTARZU WOJENNYM KU

WIECZNEJ PAMIĘCI

MIESZKAŃCY SARZYNY

1992 ROK

Brak jakichkolwiek elementów pierwotnego urządzenia, nieustalona pierwotna powierzchnia i liczba pochowanych. Cmentarz odnowiono w 1990 r. jako wspólny wysiłek pp. Edwarda Zielińskiego, Wincentego Pażyry, jego syna – Krzysztofa, Stanisława Pinderskiego, Franciszka Stachnio. Pracownicy odlewni Zakładów Chemicznych „Organika Sarzyna” odlali pasyjkę Jezusa, a W. Pażyra wykonał tablicę inskrypcyjną. Zbierał on również w międzyczasie relacje od mieszkańców dotyczące tego cmentarza, wydane później w formie broszury[1]. Poświęcenie cmentarza odbyło się 29 VI 1992 r.[2]. W Sarzynie istniały też prowizoryczne cmentarze na Fuglowcu i Treskowej górze, ale ciała z nich ekshumowano[3].

[1] W. Pażyra, Działania wojenne na terenie Sarzyny w latach 1914–1915 oraz historia cmentarza poległych wówczas żołnierzy. Nowa Sarzyna 1992, wyd. V, uzupełnione

[2] Informacje z niepublikowanych materiałów ewidencyjnych przygotowanych przez Andrzeja Gliwę.

[3] J. S. Rudziński, Architektura i sztuka kościołów w Sarzynie do drugiej połowy XVIII w. oraz pozostałe obiekty sakralne w parafii [w:] 400 lat parafii w Sarzynie (1598-1998), red. J. Półćwiartek. Nowa Sarzyna 2000, s. 216