Klasik Koşullanma Temel Kavramlar olarak ünitemize devam ediyoruz.Bu başlık altında en çok karıştırılan noktalardan biri de engelleme ve gölgeleme kavramları arasındaki benzerliktir.Bu konuyu oldukça dikkatli bir şekilde takip etmeliyiz.
a) Bitişiklik:
Koşullu ve koşulsuz uyarıcının hemen art arda verilmesidir.
Ör: Köpeğe önce zil hemen sonra et verilmesi sonucu ; köpek zil sesinden sonra et geleceğini bildiği için ağzı sulanır.
b) Garcia Etkisi
Bitişikliğe karşıdır. Hemen verilmesine gerek yoktur arada uzun zaman aralığı olsa da meydana çıakiblir.
c) Habercilik
Bir olayın başladığını haber ediyorsa “Olumlu habercilik” bir olayın biteceğini haber ediyorsa ” Olumsuz habercilik” dir.
Ör: Anne yağmur başladı — Olumlu
Anne yağmur kesti — Olumsuz
d) Üst Düzey Koşullanma
Koşullanma gerçekleştirdikten sonra ortama ikinci bir nötr uyarıcı girer.Burda dikkat edilmesi gereken nokta ikinci uyarıcının hiç bir şekilde önceden bilinmiyor ve tanınmıyor olmasıdır.Yani nötr olmalıdır.
Ör: Ali hayvanat bahçesine gitmiştir.Aslanları merak ederken onların yanına gitmiş Aslan aniden kükremiş ve Ali korkmuştur. Daha sonra aslanın yanına Aslan terbiyecisini görmüş Ali onla hiç bir olayı olmamasına rağmen ondan da korkmuştur.
e) Duyusal Ön Koşullanma
Koşullanma gerçekleşmeden aralarında ilişki vardır. Adı üstünde ” Ön” koşullanma. Şimdi bir örnekle anlayalım.
Ör: Ayşe okulda Zeynep ile kavga etmiştir. Zeynep’ten nefret etmeye başlamıştır.Ertesi gün okulda Zeynep’in en yakın arkadaşı Sıla’yı görmüş ondan da nefret etmeye başlamış.Burada dikkat edilmesi gereken nokta Ayşe’nin Sıla’yı kavga yaşanmadan önce tanıyor olmasıdır.
f) Bileşik Koşullanma
İki nötr uyarıcının bir arada , koşulsuz bir uyarıcı ile eşleştirilmesi sonucu her ikisinin de koşulu uyarıcı haline gelmesidir.
Ör: Ayşe bisiklet sürerken duvara çarparak kaza yapar ve kafası ağaca vurur.Bundan sonra her zaman duvar ve ağacı gördüğünde korku yaşar.
g) Sönme
Koşulsuz uyarıcı verilmeyi bırakılırsa sönme başlar.
Ör: Halil okula ilk başladığı dönemde Mehmet tarafından tartaklanmış ve çok korkmuş okula karşı bir korkusu başlamış fakat zamanla bir daha böyle bir olay yaşanmadığı için korku sönmeye başlamış.
h) Pekiştirme
Bir davranışın devamı için yapılması gereken olaydır.Bu bir ödül bir söylem olabilir.
j) Kendiliğinden Geri Gelme
Bir olayın sönmesi yaşandıktan sonra belli vakitten sonra olayın tekrar kendiliğinden ortaya çıkmasıdır.
Ör: Halil okula ilk başladığı dönemde Mehmet tarafından tartaklanmış ve çok korkmuş okula karşı bir korkusu başlamış fakat zamanla bir daha böyle bir olay yaşanmadığı için korku sönmeye başlamış. Ardından okulda Mehmet’i gören Halil’in okul fobisi tekrar ortaya çıkması.
k) Gölgeleme
Bir uyarıcının diğer uyarıcıyı bastırıp o uyarıcının hatırlanmasıdır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta iki uyarıcının da aynı ortamda bulunmasıdır.
Ör: Bir adam denize düşer. Sudan aşırı korkmaktadır ve yüzme bilmeyen adam suyun içinde başka bir korkusu olan yılana sarılır ve kurtulmaya çalışır.
l) Engelleme
Engellemede ise iki uyarı arasında zaman farkı vardır.Uyarıcılardan biri önce diğeri sonra görülmüş.
Ör: Bayanların başına çok gelir mesela bir mağazada bir bot beğenirler sonraki girdiği mağazada bot beğenmezler çünkü akılları hep ilk girdikleri mağazadaki botta. Burada ilk bot diğer tüm botları engelledi.
KAYNAK: http://kpssdersnotu.com/kategori/egitim-bilimleri/ogrenme-psikolojisi/