॥ ईशावास्योपनिषद् ॥

📌03👈 👉05

अनेजदेकं मनसो जवीयो

नैनद्देवा आप्नुवन्पूर्वमर्षत् ।

तद्धावतोऽन्यानत्येति

तिष्ठत्तस्मिन्नपो मातरिश्वा दधाति ॥ ४॥

अन्वयः-

अनेजत् एकम् मनसो जवीयः एनत् देवाः न आप्नुवन् तत् पूर्वम् अर्षत् तत् तिष्ठत् धावतः अन्यान् अत्येति तस्मिन् मातरिश्वा अपः दधाति ॥

अनुवादः-

मराठी हिन्दी English टीका/भाष्यम्

पदपरिचयः

==========

अपः

=========================

प्रातिपदिकम् : अप्

प्रकारः : पकारान्तम्

लिङ्गम् : स्त्रीलिङ्गम्

जातिः : नाम

विभक्तिः : द्वितीया

वचनम् : बहुवचनम्

==================

पदार्थः

[G.V. Devathali's Sanskrit Marathi Dictionary]

1. अप् f.

पाणी, प्राण्यांची कर्मे

=================================

[Apte's Sanskrit Hindi Dictionary]

1. अप् स्त्री* [आप्+क्विप्+ह्रस्वश्च]

पानी

चैव स्पृशेदद्भिः(मनु* २/६०)अप एव ससर्जादौ तासु बीजमवासृजत्(मनु* १/८)(श* १/१)परिनिष्ठित भाषा में केवल ,ब* व* में ही रूप होते हैं-यथा आपः, अपः, अद्भिः, अद्भयः२, अपाम्, अप्सु,

परन्तु वेद में एक वचन और द्विवचन भी होते हैं परन्तु मनु* १/७ में बतलाया गया है-कि मन, आकाश, वायु और ज्योति अथवा अग्नि के पश्चात् तेजस् या ज्योतिस् से जलों की उत्पत्ति हुई ,पानी बहुधा सृष्टि के पांच तत्त्वों में से सब से पहला तत्त्व समझा जाता है |

प्राणियों के चेष्टारूप कर्म

===================

[Monier William's Sanskrit English Dictionary]

1. अप् f.

water (in Ved. used in sing. and pl., but in the classical language only in pl., आपस्)

activity of all living beings.

====================

टीका/भाष्यम्

[शाङ्करभाष्यम्]

अपः कर्माणि प्राणिनां चेष्टालक्षणानि

अग्न्यादित्यपर्जन्यादीनां

ज्वलनदहनप्रकाशाभिवर्षणादिलक्षणानि |

=====================