Στα χρόνια της κρίσης που ακολούθησαν τη διάσπαση του βασιλείου ο Θεός δεν εγκατέλειψε το λαό του και το σχέδιο της σωτηρίας του κόσμου. Γι’ αυτό καλούσε κάποιους ανθρώπους, τους χάριζε τη βαθιά γνώση του θελήματός του και τους όριζε μια μεγάλη αποστολή: να κάνουν γνωστό το θέλημά του στους ανθρώπους. Αυτοί ήταν οι προφήτες. Γράφει ο προφήτης Ιεζεκιήλ για την κλήση του:
Όταν είδα τη λάμψη, έπεσα με το πρόσωπο στη γη. Και τότε άκουσα τη φωνή κάποιου που μιλούσε…: «Άνθρωπε, σε στέλνω στους Ισραηλίτες, στο έθνος … που έχει επαναστατήσει εναντίον μου… για να τους μεταβιβάσεις τα όσα εγώ ο Κύριος, ο Θεός, έχω να τους πω. Είτε σ’ ακούσουν είτε όχι … θα μάθουν ότι υπάρχει ένας προφήτης ανάμεσά τους. Εσύ όμως άνθρωπε, μην τους φοβηθείς ούτε αυτούς ούτε τα λόγια τους… Εσύ θα τους πεις τα λόγια μου, είτε τ’ ακούσουν είτε όχι…».
Οι προφήτες, λοιπόν, αποστέλλονταν να μεσολαβήσουν ανάμεσα στον αληθινό Θεό και τους ανθρώπους. Κι επειδή η αποστολή τους ήταν δύσκολη, γι’ αυτό και κάποιοι στην αρχή δίσταζαν. Τελικά, ωστόσο, όλοι εμπιστεύονταν απόλυτα το Θεό, ξεπερνούσαν τους φόβους τους και βροντοφώναζαν με τόλμη το θέλημά του. Πάντοτε άρχιζαν το κήρυγμά τους με τα λόγια: «Τάδε λέγει Κύριος…» ή «Λόγος Κυρίου...».
ΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΚΑΙ Η ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΦΗΤΩΝ
Οι προφήτες, με τη φώτιση του Θεού, μπορούσαν να βλέπουν σε βάθος τα πράγματα και να συνειδητοποιούν τι πραγματικά συνέβαινε στην εποχή τους. Αντιλαμβάνονταν δηλαδή τα σημάδια του ηθικού ξεπεσμού και της διαφθοράς, ακόμη κι όταν όλες οι συνθήκες της εποχής φαίνονταν ιδανικές. Αναγνώριζαν τι δεν πήγαινε καλά και ποιοι κίνδυνοι παραμόνευαν τους Ισραηλίτες. Επιπλέον, συναισθάνονταν τις καταστροφικές συνέπειες που θα ακολουθούσαν για τη ζωή του κράτους και των ανθρώπων.
Έτσι με τα κηρύγματά τους οι προφήτες είχαν ως κύριο σκοπό να «ξυπνήσουν» τους Ισραηλίτες, ώστε να συναισθανθούν τα λάθη τους και να ξαναφτιάξουν τη σχέση τους με το Θεό. Γι’ αυτό τους καλούσαν να μετανοήσουν και ν’ αλλάξουν τρόπο ζωής. Για να τους καταλαβαίνουν καλύτερα οι σύγχρονοί τους προσπαθούσαν να είναι όσο γίνεται πιο παραστατικοί. Έτσι, άλλοτε χρησιμοποιούσαν στο λόγο τους αφηγήσεις, χρησμούς, ποιήματα και τραγούδια και άλλοτε έκαναν πράξεις με συμβολικό νόημα. Όπως αυτή του προφήτη Αχιά. Μια μέρα που ο προφήτης συνάντησε τον αξιωματικό του Σολομώντα Ιεροβοάμ, όσο ακόμη ζούσε ο Σολομών, έσκισε μπροστά του το μανδύα που φορούσε σε δώδεκα κομμάτια και προσφέροντάς του τα δέκα τού είπε: «Τάδε λέγει Κύριος, ο Θεός του Ισραήλ: "Θα πάρω τη βασιλεία από το Σολομώντα και θα δώσω σ’ εσένα τις δέκα φυλές"».
Οι Προφήτες έλεγχαν και προειδοποιούσαν, συχνά με σκληρά λόγια, τους πάντες, χωρίς καμιά διάκριση: τους βασιλείς, τους ιερείς, το λαό. Το αποτέλεσμα ήταν να γίνονται δυσάρεστοι και απειλητικοί. Γι’ αυτό το λόγο γνώρισαν πολλές δοκιμασίες: περιφρονήθηκαν, περιπαίχτηκαν, καταδιώχθηκαν. Κάποιοι μάλιστα θανατώθηκαν.
ΤΟ ΜΕΣΣΙΑΝΙΚΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΩΝ ΠΡΟΦΗΤΩΝ
Οι προφήτες δεν αρκούνταν στο να ελέγχουν αυστηρά και να προειδοποιούν το λαό. Ταυτόχρονα, με κάθε λόγο τους υπενθύμιζαν ότι ο Θεός ως στοργικός πατέρας νοιάζεται για τους ανθρώπους, όσο κι αν αυτοί τον ξεχνούν. Γέμιζαν παρηγοριά τις ψυχές των Ισραηλιτών. Τους διαβεβαίωναν ότι ο Θεός συνεχίζει το σχέδιό του για τη σωτηρία του κόσμου. Έστρεφαν το βλέμμα των ανθρώπων και προς ένα μέλλον μακρινό. Άνοιγαν μπροστά τους ένα παράθυρο ελπίδας, μιλώντας για την εποχή του Μεσσία. Τότε που ο Θεός θα θεραπεύσει, θα παρηγορήσει και θα φωτίσει τα πάντα. Αυτό το μήνυμα της σωτηρίας μάλιστα το απηύθυναν όχι μόνο στους συμπατριώτες τους, αλλά και στις μεταγενέστερες γενιές και σ’ όλη την ανθρωπότητα.
ΤΑ ΠΡΟΦΗΤΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ
Οι προφήτες πάντα κήρυτταν προφορικά μπροστά στους ανθρώπους που τους άκουγαν. Αργότερα, είτε οι ίδιοι είτε οι μαθητές τους κατέγραψαν πολλά απ' αυτά τα κηρύγματα. Έτσι, προέκυψαν τα 19 προφητικά βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης:
Ωσηέ, Αμώς, Μιχαίας, Ιωήλ, Οβδιού, Ιωνάς, Ναούμ, Αββακούμ, Σοφονίας, Αγγαίος, Ζαχαρίας, Μαλαχίας, Ησαΐας, Ιερεμίας, Βαρούχ, Θρήνοι Ιερεμίου, Επιστολή Ιερεμίου, Ιεζεκιήλ και Δανιήλ.
ΟΙ ΨΕΥΔΟΠΡΟΦΗΤΕΣ
Την εποχή της δράσης των προφητών εμφανίστηκαν και οι ψευδοπροφήτες. Κάποιοι άνθρωποι δηλαδή που χωρίς να έχουν τη φώτιση του Θεού καμώνονταν πως «προφήτευαν». Στην πραγματικότητα εξυπηρετούσαν τα σχέδια και τις σκοπιμότητες των ισχυρών. Με ψεύτικες προφητείες καθησύχαζαν το λαό και τον παραπλανούσαν λέγοντας ότι όλα πηγαίνουν καλά! Έτσι οι άρχοντες μπορούσαν να συνεχίζουν ήσυχοι τις ανομίες τους. Οι ψευδοπροφήτες είχαν την προφητεία ως επάγγελμα και ζούσαν πλουσιοπάροχα δίπλα στους βασιλείς.
Γι’ αυτούς λέει ο Θεός με το στόμα του προφήτη Ιερεμία: «Μην ακούτε τα λόγια των προφητών που σας γεμίζουν με ψεύτικες ελπίδες! Σας μιλάνε για οράματα που βγαίνουν από το μυαλό τους κι όχι από το στόμα μου. Λένε διαρκώς… "Ο Κύριος είπε πως θα πάνε όλα καλά για σας", ακόμα λένε και σ’ εκείνους που ακολουθούν τις πονηρές επιθυμίες τους πως δε θα τους βρει κανένα κακό… Δεν τους έστειλα εγώ αυτούς τους προφήτες… Δεν τους μίλησα, όμως αυτοί κηρύττουν εξ ονόματός μου».