Workhome

Workhome

WorkHome is een ontwerpend onderzoek binnen de ontwerpstudio 2BaAr, waarbij middels twee ontwerpopdrachten aan studenten het thema wonen-werken onderzocht wordt.

Wonen-werken is de snelst groeiende arbeidsmarkt in West-Europa. De volgende decennia zal binnen de context van een diensteneconomie de relatie tussen wonen en werken steeds meer in elkaar vloer. Dit vraagt een aangepaste woonwerk. Deze oefening van het woonwerkhuis heeft de ambitie om gekende voorbeelden te doorgronden, te analyseren, en van hieruit te werken aan het ontwerpen van deze bijzonder toekomstgerichte woonvorm. Het wonen wordt dus gecombineerd met een nevenfunctie, een werkatelier. 

De ontwerpopgave bestaat uit een ontwerp van een woonwerkhuis, inclusief een ontwerpvoorstel van de onmiddellijk aansluitende openbare ruimte. Tevens wordt er zorgvuldig en respectvol omgegaan met de bestaande bebouwing, de wachtgevels en de architectuur in Hasselt en meer specifiek in de directe omgeving. Het is zeker niet de bedoeling om aan imitatie te doen, maar vanuit de context- en typologie-onderzoek een hedendaagse architectuur te ontwikkelen die in dialoog treedt met het bestaande. (als een return voor de omgeving). 

De context van deze ontwerpopdracht is dus specifiek: de Stad. De stad is van oudsher een oefenruimte voor architectuur. De stad reikt niet alleen fysiek een context aan de (toekomstige) architect, maar toont even goed veranderende ideeën over architectuur, bouwcultuur en stad. Omdat deze in gebouwde vorm veel langer blijven staan dan de concepten en de context waaruit ze voorkwamen, geven ze ook een beeld van de culturele schommelingen in de loop van de tijd. Veranderingen doorheen de tijd laten hun sporen na en daarom is het van belang om zowel verleden te aanschouwen als de toekomst te vormen. 

De ontwerpopgave is een gelegenheid om ons te verdiepen in de architectuurtheorie van de stad. Als oude vorm van samenleving staat de stad sinds eeuwen centraal in het denken en reflecteren van de architect. Dat zal ook post-corona ongetwijfeld blijven. De literatuurlijst is eindeloos, dus een selectie van enkele must-reads is niet meer dan een kans om je als student in te lezen in de geschiedenis van de stad. Een eerste verplichte leestekst is ‘De architectuur van de Stad’ van Aldo Rossi (1966). De tekst is een deel van het gelijknamige boek en is gepubliceerd in het boek ‘Dat is Architectuur’*. In het boek ‘De architectuur van de Stad’ werkt Rossi onder meer de idee van een analoge architectuur uit – een architectuur die gebaseerd is op herinneringen en analogieën. Daarnaast concentreert hij zich op de analyse van de samenhang tussen stedelijke vorm (de morfologie) en de gebouwentypen waaruit deze is samengesteld. 

Binnen deze opdracht staat de kennismaking met typologie, het type, centraal. De stad is een verzameling van types van gebouwen (woningen, scholen, kantoren, enz) die doorheen de tijd mee met de stad transformeren. “Het type is uniek en toch zeer gevarieerd in de diverse samenlevingen, het komt voort uit de manieren van leven” stelt Rossi. Het concept ‘type’ vormt volgens hem de basis van de architectuur. Het type is geen model, maar een voorwerp naar aanleiding waarvan iedereen vormen kan realiseren die onderling niet op elkaar lijken. In tegenstelling tot een model waarbij alles precies en voorgeschreven is, is in het type alles min of meer vaag. De ontwerpopgave is een onderzoek naar de typologie van het woon-werkhuis. 

De snede als ontwerptool 

De tekening is het middel bij uitstek voor de architect om zijn ideeën te verbeelden. In de eerste plaats voor zichzelf tijdens het ontwerpproces. In deze ontwerpopdracht zal iedereen individueel het belang van een doorsnede verkennen en ontdekken. De snede is de tekening bij uitstek waarin de architect de opbouw van zijn ontwerp kan tonen. Via de doorsnede kunnen de kwaliteiten van een ontwerp zichtbaar gemaakt worden zoals een verhouding van een ruimte, lichtinval, ruimtelijkheid, materiaalgebruik, enz. Het denken in doorsnede lag bijvoorbeeld aan de basis van het ontwerp van Villa Müller (Praag, 1930) van Adolf Loos en het bijhorende concept van het Raümplan. In een doorsnede kan een ontwerp groeien in relatie tot de keuzes die in grondplan worden gemaakt. Het is daardoor een ideaal instrument om (samen) te discussiëren over de voortgang van een ontwerpproces. 

Atmosfeer - De kamer als deel van een geheel 

Architecten zijn in essentie “ruimte-makers”, zowel binnen als buiten de stad. Toch vervallen we vaak in het vormgeven aan façades, waarbij we vooral belang hechten aan de buitenkant van een gebouw. Bij deze ontwerpopdracht willen we een eerste belangrijk stap zetten naar het interieur van een woning. Vanuit de doorsnede wordt, in overleg met de studiobegeleider, een ruimte/kamer geselecteerd die verder in detail zal uitgewerkt worden. Deze ruimte wordt op het einde van het ontwerpproces gevisualiseerd in een maquette (schaal 1/20). 

In deze maquette onderzoekt de studenten enkele detailleringen binnen een ruimte zoals : de materialisatie vloer, wanden & plafond, ontwerp binnendeuren, vast meubilair in relatie met de beleving / atmosfeer van de ruimte. Afhankelijk van de keuze van ruimte (inkom en hal en/of trappenhuis, keuken, leefruimte, slaapkamer, atelierruimte, enz) zal de uitwerking per student erg individueel zijn. Deze deelopdracht is een oefening om weg te denken van de wit gepleisterde museum ruimte en na te denken over de sfeer van een ruimte, en in het bijzonder zijn relatie met zijn omliggende omgeving, zowel binnen als buiten.

De Architect April 2007 (56-61)

Homes that Work

Residential architecture must adapt to the needs of home-workers, says Frances Holliss

Frances Holliss

(Bron:  http://www.architecturetoday.co.uk/homes-that-work/)

The way we inhabit our buildings and our cities is changing radically and rapidly. More than one in seven of the UK working population now works mainly from home – and millions more part-time. Ninety-five per cent of UK businesses employ fewer than ten people. Though these represent a third of all employment and a fifth of all turnover, most are – or have been at some point – run from their owners’ homes. This hidden workforce has nearly doubled in the past 20 years in the UK and continues to grow. But we don’t design for it at the urban or the building scale. Mainstream housing is still designed as somewhere we can cook, eat, bathe, sleep, watch television, bring up children, and nothing else.

Working in the home – or living at the workplace – poses real challenges, but an analysis of the disadvantages identified by more than 100 home-based workers (from across the social spectrum, in a wide variety of occupations from urban, suburban and rural contexts, internationally) shows that they could almost all be solved through design. Inappropriate space, problems with occupational identity and social isolation are prominent issues. If designers could think about these ideas it would help overcome some of the problems.

“More than one in seven of the UK working population now works mainly from home – but we don’t design for it at the urban or the building scale”

Operating in a wide range of occupations, from car mechanic to senior software manager, journalist to architect, baker to childminder, home-based workers’ spatial and environmental needs are extremely varied and not generally easily accommodated in standard one-, two- or three-bedroom flats. Squeezing work into inappropriately designed home spaces, or home into workplace, often leads to frustration, inefficiency and stress. Home-workers need agency over the design of their space. Self-build provides one route to achieving this. Eighty per cent of the 360 modest terraced houses in Nieuw Leyden, a Dutch self-build scheme planned by MVRDV, include a studio, workshop, shop or office.

Designed-in flexibility and adaptability offers a second route. In Maastricht’s Piazza Céramique workhome development by Jo Janssen Architects (pictured above), each office-apartment has two front doors, generous floor-to-ceiling heights, non-structural internal walls and carefully placed circulation and service zones, allowing people to inhabit space as they choose, and change it over time.

Most home-based workers, inhabiting buildings designed purely as dwellings, are invisible in the city. For some this is bad for their sense of themselves in the world, but design can counter this. Functional representation, where the dual function of a workhome development is expressed architecturally, as in the traditional weaver’s house, can support a sense of occupational identity, allowing both home and workspace to be legible in the city.

Piazza Céramique adopts a diametrically opposite approach: functional neutrality, its facade inscrutable. Any of the identical pairs of French windows could open onto a dentist’s surgery or a family home, an architect’s office or a small apartment, and this – maybe counter-intuitively – also relieves the home-worker’s sense of invisibility.

Home-based workers’ most common and urgently reported problem is social isolation”

Home-based workers’ most common and urgently reported problem, however, is social isolation. Often inhabiting homes designed primarily as a series of private interior spaces, people working at home can easily develop depression. This is less of an issue for those who are part of larger households, or those whose work involves interactions with the public, like child-minders or therapists. For the solitary home-worker, however, the sense of isolation can be devastating. Workhome developments that create immediately accessible (and free) public or collective spaces can alleviate this. At Nieuw Leyden, for example, single-aspect houses open onto shared paved and landscaped pedestrian courts littered with picnic tables that buzz with neighbours chatting at coffee and teatime. Maastricht’s Piazza Céramique is organised around a central atrium with a slightly hotel-like ground floor lounge that is often populated with clients waiting for appointments and occupants taking a break. Parties happen in each shared space, building local social networks and a sense of neighbourliness.

With home-working only set to grow, such thinking should be be a feature of all residential architecture.

Frances Holliss

Architect and Emeritus Reader in Architecture at The Cass. She completed a doctorate on the architecture of home-based work in 2007, is director of research unit the WorkHome Project, author of ‘Beyond Live/Work: the Architecture of Home-based Work’ (2015), and contributed to the latest edition of TU Delft’s DASH journal, ‘Home Work City: Living and Working in the Urban Block’, published by nai010.

https://www.londonmet.ac.uk/profiles/staff/frances-holliss/

http://www.theworkhome.com