Hofhuis

Hofhuis

In de huidige opgave tot stedelijke verdichting klinkt een luid pleidooi voor gestapeld wonen. Het alternatief van grondgebonden woonvormen wordt vaak onderbelicht. De ontwerpoefening over het Hofhuis is enerzijds een kennismaking met typologie als fundament van het wonen, en anderzijds een onderzoek naar de vraag of grondgebonden wonen en hoge densiteit hand in hand kunnen gaan. Het Hofhuis is van oorsprong een woontype waarbij een hof, een patio de basis vormt, als een ommuurde tuin of binnenplaats. Bij een patio zijn de beslotenheid en het privékarakter van belang.

Hofhuis is een ontwerpend onderzoek binnen de ontwerpstudio 2BaAr, gekaderd binnen het semesterthema 'Typologie', waarbij middels een ontwerpopdracht aan studenten het begrip en belang van typologie, en de typologie van een hofhuis c.q. patio-woning in het bijzonder, onderzocht wordt.

Het thema Typologie komt aan bod binnen een oefening waarbij het zuiver begrip via een ontwerpend onderzoek (opbouwen van kennis van de architectuurtheorie, -geschiedenis en -actualiteit) wordt uitgediept.

De oefening start met een grondige analyse van 3 gerealiseerde hofwoningen. Hierbij wordt een uitgeschreven onderzoeks -en analysemethodiek gehanteerd.

Analyse is het zoeken naar analogieën en tegenstellingen van/met vergelijkbare projecten uit de historie om meer inzicht te krijgen in en verdieping van kennis over het te analyseren project. Dit vormt de basis voor een eigen ontwerpopdracht. Analyseren heeft tot doel kennis te genereren en het opbouw van kennis van gelijkbare oplossingen.

Analyseren is ontleden. In architectuur is dit het ontleden van een plan in afzonderlijke bestanddelen om op die manier de hoedanigheid van het ontwerp te achterhalen.

Een plananalyse is een manier van kijken en geen doel op zich. Het is een instrument om te achterhalen hoe een plan in elkaar zit, welke ontwerpmiddelen zijn gehanteerd en wat het ontwerpproces heeft opgeleverd. In deze vorm van onderzoek speelt de maker van het ontwerp geen rol, dus ook niet zijn bedoelingen of uitgangspunten. De aandacht is geheel gericht op het ontwerp zelf. Ontwerpanalyse is dus niet een doel op zich maar een middel om inzicht te verwerven in de hoedanigheden van een ontwerp en er op een heldere, professionele manier over te kunnen communiceren. Een gebouwanalyse is denken - interpreteren - synthetiseren, kortom met een kritische houding het onderzochte verwerken, om ook te achterhalen wat het basisdee en concept van de woning is.

Op basis van deze opgedane kennis volgt aansluitend een eigen ontwerpproces. De opgave kent geen context en gaat uit van een anonieme vlakke locatie. Er wordt dus abstractie gemaakt van bestaande specifieke eigenschappen van een plek. De aanname dat drie gevels volledig gesloten zijn is wel een basisuitgangspunt. Enkel één gevel richt zich naar het publieke domein en vormt het adres van de woning.

Het ontwerp houdt er rekening mee dat de woning geschakeld kan worden met 40 woningen per hectare als vooropgestelde dichtheid. Elke woning dient bereikbaar te zijn vanop het openbare domein. Het is een eerste oefening op densiteit waarbij nagedacht wordt over de ontsluiting, de openbare ruimte tussen de woningen en vooral het karakter daarvan : straat, steeg, verblijfsplek, park of groen, laan, dreef, doorsteek, verbinding, speelplek, enz. De schakelingen genereren diverse kwaliteiten, welke middels een model en rekentechnisch inzichtelijk worden gemaakt.

Literatuur Typologie ‘patio-woning’

Hofhäuser, Eine Wohnbautypologie, Gunther Pfeifer, Per Brauneck, uitgever Birkhäuser 2008, ISBN 978-3-7643-7839-4 / ISBN 978-3-7643-7840-0 [Eng]
Dichte individuelle Wohnbauformen, eine systematische Beispielsammlung, C.-E. Geisendorf, J.R. Schüepp, A. Stanescu, H. Tönshoff, uitgever Verlag Arthur Niggli 1983, ISBN 3 7212 0149 3
Gartenhofhäuser, Architektur Forschung und Entwicklung, Duncan MacIntosh, uitgever DVA 1974, ISBN 3 421 02413 8
Atriumhäuser, Paulhans Peters, uitgever Callwey 1961
Neue Atriumhäuser, Paulhans Peters, uitgever Callwey 1967
Ebenerdig Wohnen - Low-level group housing, Walter Meyer-Bohe, uitgever Julius Hoffmann Verlag Stuttgart 1963
Patios: 5000 anos de evolucion, Werner Blaser, ISBN 84-252-1702-4
Lebensgerechte Aussenräume/ Livable Environments: ISBN 3 7608 8038 X
Los Patios Cordobeses, Obra siocial y cultural de Cajasur, ISBN 9788479593841
6,000 Years of Housing, Norbert Schoenauer, W W Norton & Co Inc, ISBN 9780393731200
Lebensgerechte Außenräume, Roland Rainer, ISBN: 376088038X
Encyclopedia of Vernacular Architecture of the World Volume 2, Paul Oliver, ISBN 0-521-56422-0
Traditional houses in Baghdad, John Warren - Ihsan Fethi, ISBN 0-902608-010
Het ontwerpen van woningen, een handboek, Bernard Leupen - Harald Mooij, ISBN 978-90-5662-825-3
De omsloten tuin | The Enclosed Garden, Rob Aben - Saskia de Wit, ISBN 978-90-6450-349-8

Luis Barragan Gilardi House, Mexico City

Foto Jo Janssen 2003

Luis Barragan Chapel Capuchinas, Mexico City

Foto Jo Janssen 2003

Paulo Mendes da Rocha Casa Azevedo, Brazilië

Foto Jo Janssen 1999

Literatuur Hofhuis

Video

Peter Zumthor, Serpentine Gallery Pavilion 2011, Dezeen: https://www.youtube.com/watch?v=B_pMfB_5nDo
Peter Zumthor, Serpentine Gallery Pavilion 2011: https://www.youtube.com/watch?v=wM8E5fFDi64

Hofhuis Ontwerpopgave

In de eerste semester Ontwerpstudio 2BaAr wordt gewerkt rond typologie. S3.O is een oefening, om het begrip typologie te verdiepen. S3.P is een project waarbij er cumulatief de voorgaande begrippen (van de ontwerpstudio 1ba) worden toegevoegd, zijnde concept, context en tot slot typologie.

Onderdeel van de oefening is dat de student[en] het begrip typologie onderzoekt door kennis over het begrip te vergaren en middels de oefening het begrip te testen, opdat de opgedane kennis inzetbaar is en doorontwikkeld wordt in het verdere verloop van de studie. Het opdoen van kennis wordt verkregen door literatuur en/of voorbeelden uit de architectuur over het begrip typologie te bestuderen en een kritische houding te ontwikkelen t.a.v. het bestudeerde.

Onderdeel van de evaluatie van de oefening typologie is de kritische houding t.a.v. het begrip typologie te verwoorden in een document (book Typologie).

Ontwerpmethodiek

Om tot een verantwoord ontwerp te komen, moet men kennis opbouwen over de problematiek van de opgave, in dit geval de typologie. Kennis wordt o.a. verkregen door onderzoek en grondige analyse naar vergelijkbare ‘types’, op basis van ‘learning from others’.

Onderzoek: Literatuuronderzoek [groepjes van 2 personen] naar begrip typologie en patio-woning [en synoniemen hiervan], verwerkt in een document waaruit een kritische houding t.a.v. het bestudeerde verwoord wordt. Dit wordt verwerkt in het document ‘Book 1 Learning from others’

Analyse [gebouwanalyse]: om tot de echte, diepere betekenis van een patiowoning te komen wordt er in groepjes van 2 personen aan onderzoek gedaan. Er wordt een grondige analyse gedaan van 3 patiowoningen op basis van de onderzoeks-/analysemethode binnen de studio:

patiowoning uit oudheid: Griekenland, Perzië, Italië (Rome, Pompeï), Marokko, China
'Patiowoning uit de 20e eeuw
Hedendaagse patiowoning

3. Synthese Gebouwanalyse

op basis van het onderzoek en analyse worden ontwerpconclusies getrokken;
resumé van de voor- en nadelen van de onderzochte typologie i.r.m. literatuur;
bepaling van de ontwerpparameters: concept, structuur, gelaagdheid, daglicht, circulatie, verhoudingen, ruimtes en functies
tekeningen gebouwanalyse worden eigenhandig getekend;
2 tot 3 conclusies uit analyse formuleren, welke de drager vormen van het ontwerp
2 tot 3 ruimtelijke tekeningen, schetsen de analyse van het gebouw en het gebouw typeren
Patiowoning 20^e eeuw: weergeven in maquette 1/50 gemaakt

B2 2016-17

Hofhuis B2 2019-20, Marlies Decatte

Hofhuis B2 2019-20, Michelle Doucé

2021-22

Hofhuis - Patiowoning

Te analyseren en te onderzoeken projecten voor de oefening S3.O Patiowoning

01. Dom Hans van der Laan, Best, Huis Naalden Best, 1978 - 1982

02. Le Corbusier, Parijs, Pavilion de L'Esprit Nouveau, 1918 - 1925

03. Ulrich Löw, Theodor Manz, Atrium Siedlung In den Gartenhöfen, Basel, 1959 - 1960

04. Ulrich Löw, Theodor Manz, Atrium Siedlung Mühleboden, Therwil, Basel, 1967 - 1970

05. Van den Broek en Bakema, Eindhoven, Woningbouw ’t Hool, 1968 - 1972

06. Jørn Utzon, Fredensborghusene, Fredensborg, Selandia, Zealand (Denemarken), 1959 - 1963

07. Jørn Utzon, Kingohusene, Helsingør, Elsenore (Denemarken), 1959 - 1962

08. Viggo Møller-Jensen, Tyge Arnfred, Mogens J. Pedersen, Jørn Ole Sørensen; Albertslund Syd, Kopenhagen 1963 - 1968

09. Louis Sauer, Philadelphia, Pennsylvania USA, Penn's Landing Square, 1968 - 1970

10. Philip Johnson, Johnson House, 9 Ash Street, Cambridge, Massachusetts 1939-1942

11. Adalberto Libera, Tuscolano Rome, 1952

12. Tadao Ando, Horiuchi House - Glass Block Wall, Osaka, 1977 - 1979

13. Tadao Ando, Town House in (Nomi House), Hirano. 1995 - 1996

14. Ryue Nishizawa, Weekend House, Tokyo, 1998

15. HArquitectes, Casa 1014, Barcelona - Granollers 2015

16. Heinz Bienefeld, Wohnhaus Holtermann, Senden 1991

17. Alberto Campo Baeza, Guerrero House, Véjer-Cadiz, 200

18. Alberto Campo Baeza, Gaspar House, Zahora Cádiz, 1992

18. Alberto Campo Baeza, Gaspar Haouse, Zahora Cádiz, 1992

19. Josep Lluis Sert, Sert’s House Cambridge, 1957

20. Giacomo e Riccarda Guidotti, Monte Carasso [CH], Casa Forini, 2010

21. Phippen Randall Parkes, The Ryde, London - Hatfield New Town, 1965

22. Mccullough Mulvin Architects, Rathmines, Z-Square House, 2010

23-28. Roland Rainer, Puchenau, Linz, Gartenstadt Puchenau I & II, 1962

29. Mies van der Rohe, Court House with garage, ca. 1934 - niet gebouwd

30-32. Mies van der Rohe, Court House Projects, ca. 1934 - niet gebouwd

33. Toyo Ito, White-U, Nakano-ku Tokyo Japan, 1976

34. bob 361 Patiowoningen Lebbeke, 1999

35. Wolfgang Windbrechtinger - Traude Windbrechtinger-Ketterer, Klagenfurth, Wohnsiedlung

36. Åke Östin, Högdalen, Stockholm, Trappfönstret Kvartier Högdalen

37. Hans Hartvig Skaarup, Jens Marius Jespersen [stedenbouw], Peer Bruun - Per Christiansen; Stadterweiterung Nivax

38. Toivo Korhonen, Jaakko Laapotti, Tonttukallio courtyard houses, Matinkylä, Espoo, 1959

39. Fritz Jaenecke, Sten Samuelson; Wohnsiedlung Landskrona Malmö, 1959

40. Erik och Tore Ahlsén arkitekter; Wohnquartier Kortedala, Göteborg, Kortedala, 1953 - 1956

41. Pentti Ahola, Hakalehdon Atriumtalot, Tapiola Finland, 1961 - 1964

42. Friis Moltke, Tingstedet, 16 patiowoningen, Århus Denemarken, 1965

43. Karl R. Frederiksen, Mogens Hammer, Henning Moldenhawer, Hubert Paulsen, Hvide Huse Usserød Ved Stampedammen, Hørsholm, Usserød (Denemarken) 1963 - 1964

44. Erik - Henry Andersson, Patiowoningen - ökenfort i Prästkragen, Bjuv (Zwedeb), 1953

45. Erik - Henry Andersson, Patiowoningen - Planetstaden Housing, Lund (Zwedeb), 1956 - 1958

46. Knud Hallberg, Jørgen Bo, Skoleparken Gladsaxe, Kopenhagen, 1956

47. YC Wong, R. Ogden Hannaford Associates, 8 Terraced Houses, Chicago, 1966

48. Serge Chermayeff, Serge Chermayeff’s House, Serge Chermayeff’s House USA, 1964