NGĀ KŌRERO O NEHE

Kei ngā ahurea katoa ā rātou tikanga mō te hanganga o te ao. Ki a tāua te Māori he maha – ngā tāngata mārohirohi e kari roto ana, ngā kīrehe o te wai e ara ake ana hei puke, me ngā maunga e whawhai ana mō te aroha o tētahi puhi ātaahua. Kua heke mai ēnei pakiwaitara me ētahi atu i roto i ngā whakapaparanga, me te hura i te ao hurihuri mutukore me te hononga hōhonu rawa ki te ao tūroa me te whenua.

Te riri i waenganui i te Tūhua rāua ko Pounamu

Ko Tūhua te ingoa mō te toka e kīa nei e te reo Ingarihi, ko te obsidian. He toka mārō, he pango. Ka huaina anōtia ko te karāhe puia, ka taea nei te whati hei wāhi koi. Ka whakamahia hei māripi. Ko Tūhua hoki te ingoa o tētahi motu i te Moana a Toi te Huatahi e kitea ai tēnei toka – a Mayor Island. E kī ana ētahi ko Tūhua te ingoa o te iwi taketake o tēnei motu. I puta mai rātou i ngā hōhonutanga o Papatūānuku. He kiri parauri tō rātou pērā i taua toka, i noho hoki ki te rua o te motu puia. I tētahi pō tūpuhi, ka maranga ake i ngā wai pounamu hūkerikeri o te moana, he iwi i huaina ko Pounamu. I whakaekea e rātou te rua o Tūhua kia riro ai hei kāinga mō rātou. Kātahi te whawhai roa, he riri āritarita, whakaheke toto hoki mō ngā rā maha. He pounamu te iwi Pounamu pērā i te wai pounamu i ahu mai ai rātou. Rere ana te toto o ō rātou mate ki te roto o te rua. Tae noa ki tēnei rā he pounamu tonu ngā wai o te roto, nō konei hoki i huaina ai ia i ētahi wā ko Te Tote o Pounamu. He tini ngā toa Pounamu i ngaro. Torutoru noa ngā mate o te Tūhua, i rere hoki ō rātou toto ki te roto iti ake o te rua, te mea parauri, Te Tote o Tūhua. Ahakoa i hinga i a rātou a te Pounamu i tēnei riri, i hiahia te Tūhua ki te whakaū kia mutu rawa tēnei raru mā te tino pei i a rātou i tō rātou rohe. Whāia ana rātou mā te moana ki te tuawhenua, ki te takutai o Te Ika a Māui. Whaia rawatia ai rātou ki uta ki tātahi takiwā tata ki Taupō. Ka inoi atu a te Pounamu kia tukuna rātou kia noho ki Taupō, heoi ka tohe tonu te Tūhua. Rere ana a te Pounamu ki te tonga o Te Ika a Māui, whiti ana anō i te moana ki te motu o Te Wai Pounamu, nā te Tai Poutini. Whāia ai e te Tūhua te iwi Pounamu ki tātahi takiwā i kitea ai e rātou ngā tihi hukarere o te maunga o Aorangi, te titi rā ki te rangi. Kātahi ka rata te Tūhua. Whiua ake ana e rātou a te Pounamu i te Arahura, he awa e rere mai ana i te hukarere o Aorangi, whakarērea ai rātou ki reira. Koia anō te take ko te Arahura, me ērā atu awaawa o Murihiku me Te Whakataka-Kārehu-a-Tamatea, koia nei ngā takiwā motuhake e kitea ai te pounamu. Ka hoki a te Tūhua ki te kāinga, heoi anō kei whakarite a te Pounamu ki te hoki mai, i mahue mai ētahi o rātou ki te uru o Taupō. E huaina ana hoki taua wāhi ko Tūhua, ā, koia hoki he wāhi e kitea ai te karāhe puia pango ka huaina ai ko tūhua. Engari ko te wāhi matua e kitea ai te tūhua ko te motu o Tūhua. Koia nei te kāinga o te iwi ka huaina ko te Whānau a Tauwhao, nāna i noho taua takiwā he wā roa tonu i muri i te whawhai i waenganui i ngā iwi o Tūhua, o Pounamu.

HEI MAHI #1

ngā mahi a rūaumoko

Rātū 30 o Pīpiri

HEI MAHI:

1. Pānui TAKIRUA i te kōrero RŪ ANA TE WHENUA i te pukapuka "Ngā Mahi a Rūaumoko" - wh. 16-21.

2. Me pānui ā-waha ngā ākonga i ngā kōrero. Me whakaharatau rātou ki te whakahua tika i ngā kupu, ā, me rongo anō hoki ki te wairua māori e tā rātou whakahuahua i ngā rerenga. Me maumahara ki te whakatā a te mutunga o ia rerenga, nō reira me pēnā hoki te whakahua.

3. Tautuhia ngā kupu pūtaiao i te tuhinga. Mā te kaiako e ārahi ki te kōkiri i ngā whakamārama o tēnā kupu, o tēnā kupu. Kaua e whakaae kia Pākehā te whakahuatanga. Me rārangi ihi ngā ākonga i ngā kupu hou 10 ki tāna pukapuka KAUPAPA HERE.

4. Me waihanga ngā ākonga i tētehi rerenga tuhituhi e whakamahi ana i aua kupu hou. Me rerekē ki te rerenga kua tuhia ki te pukapuka.

WHAKAUTUA NGĀ PĀTAI E WHAI AKE NEI:

1. E ai ki ngā kōrero, e takoto ana ngā moutere o Aotearoa i runga i ngā aha?

2. Nā te aha tuhaina ai te tokarewa i te maunga puia?

3. E ahu mai ana te tokarewa i whea?

4. Whakamāramatia mai ka ahatia mēnā rū ana te whenua i raro i te moana?

5. Ko whea te roto nui rawa i Aotearoa nei? Ki ō whakaaro, i pēwhea te hanganga o te roto nei?