ลักษณะทางพันธุกรรม

พันธุศาสตร์ (Genetics) เป็นวิชาที่ศึกษาเกี่ยวกับการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมในสิ่งมีชีวิต

ลักษณะทางพันธุกรรม (Genetic characteristic) หมายถึง ลักษณะของสิ่งมีชีวิตที่สามารถถ่ายทอดได้จากรุ่นหนึ่งไปยังอีกรุ่นหนึ่งและรุ่นต่อ ๆ ไป เช่น ถ่ายทอดจากปู่ย่า ไปสู่ พ่อ ตา ยาย ไปสู่ แม่ หรือ จาก พ่อแม่ ถ่ายทอดไปยังลูก การถ่ายทอดลักษณะดังกล่าว เรียกว่า "กรรมพันธุ์หรือพันธุกรรม" (Heredity) สิ่งที่ทำหน้าที่ในการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม เรียกว่า "หน่วยพันธุกรรม" (Genetic unit หรือ Unit of heredity) ซึ่งก็คือ "ยีน" (Gene) ซึ่งถ้าควบคุมลักษณะเด่น เรียกว่า ยีนเด่น (Dominance หรือ Dominant) ถ้าควบคุมลักษณะด้อย เรียกว่า ยีนด้อย (Recessive) ตำแหน่งของยีนนั้นจะอยู่บนโครโมโซม

ในสิ่งมีชีวิตมีโครโมโซม 2 ชุด (2n) โครโมโซมแต่ละแท่งจะมีคู่ของตนเอง โครโมโซมที่เป็นคู่กัน มีลักษณะเหมือนกัน มีตำแหน่งยีนที่เป็นคู่อยู่ตรงกัน เรียกโครโมโซมนี้ว่า โฮโมโลกัสโครโมโซม (homologous chromosome) ตำแหน่งของยีนบนโครโมโซม เรียกว่า โลกัส (Locus) ยีนที่เป็นอัลลีลกันจะอยู่ที่โลกัสเดียวกัน ดังภาพ

อัลลีล (Allele) หมายถึง ยีนที่ควบคุมลักษณะทางพันธุกรรมเดียวกัน แต่มีรูปแบบต่างกันอยู่บน Locus เดียวกันของ Homologous chromosome เช่น ยีนที่ควบคุมความสูง มีอัลลีลอยู่ 2 แบบคือ T อัลลีลแสดงลักษณะต้นสูง และ t อัลลีลที่แสดงลักษณะต้นเตี้ย แต่ทั้งสองยีนเป็นอัลลีลควบคุมลักษณะความสูงทั้งคู่

จีโนไทป์ (Genotype) หมายถึง รูปแบบของยีน เขียนแทนด้วยอักษรภาษาอังกฤษ

เพื่อความสะดวกในการศึกษาและง่ายต่อการเข้าใจ นิยมใช้สัญลักษณ์อักษรภาษาอังกฤษ ตัวพิมพ์ใหญ่แทนยีนเด่น และตัวอักษรพิมพ์เล็กแทนยีนด้อย เช่น

G แทนยีนที่ควบคุมลักษณะฝักสีเขียว เป็นยีนเด่น

g แทนยีนที่ควบคุมลักษณะฝักสีเหลือง เป็นยีนด้อย

การควบคุมมียีนควบคุมเป็นคู่ และมีรูปแบบต่างๆ เช่น GG Gg gg ยีนที่เข้าคู่กันจะอยู่บนโฮโมโลกัสโครโมโซม ( Homologous chromosome) ตำแหน่งเดียวกัน เรียกว่า ยีนนั้นเป็นอัลลีล (Allele) กัน เช่น ยีน G เป็นยีนที่เข้าคู่ได้กับ G หรือ g ดังนั้นยีน G และ g เป็นอัลลีล ต่อกัน

ฟีโนไทป์ (Phenotype) หมายถึง ลักษณะทางพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิตที่ปรากฏออกมาเนื่องจากอิทธิพลของ ยีน (Gene) และสิ่งแวดล้อม (Environment) ส่งผลให้สิ่งมีชีวิตมีความแปรผันของลักษณะทางพันธุกรรม (Variation of Genetic Traits) ขึ้น