Chương 9

SINH LÝ NỘI TIẾT

Chức năng của cơ thể được điều hòa bằng hai hệ thống chủ yếu đó là hệ thống thần kinh và hệ thống thể dịch. Hệ thống thể dịch điều hòa chức năng của cơ thể bao gồm nhiều yếu tố như thể tích máu, các thành phần của máu và thể dịch như nồng độ các loại khí, nồng độ các ion và đặc biệt là nồng độ các hormon nội tiết. Chính vì vậy, hệ thống thể dịch còn được gọi là hệ thống nội tiết.

Nhìn chung, hệ thống nội tiết chủ yếu điều hòa các chức năng chuyển hóa của cơ thể như điều hòa tốc độ các phản ứng hóa học ở tế bào, điều hòa sự vận chuyển vật chất qua màng tế bào hoặc các quá trình chuyển hóa khác của tế bào như sự phát triển, sự bài tiết. Tuy nhiên, tác dụng điều hòa của các hormon thì không giống nhau. Một số hormon, tác dụng xuất hiện sau vài giây trong khi một số hormon khác lại cần vài ngày nhưng sau đó tác dụng có thể kéo dài vài ngày, vài tuần, thậm chí vài tháng.

Các chức năng của hệ thống nội - tiết gồm: duy trì hằng định nội môi, bảo đảm môi trường cho hoạt động chuyển hóa tại tế bào; giúp cơ thể đáp ứng trong những trường hợp khẩn cấp như đói, nhiễm trùng, chấn thương, stress tâm lý; tác động trên sự tăng trưởng và đảm bảo hoạt động sinh sản.

Hình 9.1. Sơ đồ các tuyến nội tiết trong cơ thể người

Hình 9.2. Sơ đồ cơ chế tác dụng của hormon thông qua hệ thống adenylat cyclase - AMPv

Hình 9.3. Sơ đồ sự hình thành AMPv từ ATP

Hình 9.4. Sơ đồ cơ chế tác dụng của hormon thông qua hệ thống calci - calmodulin

Hình 9.5. Sơ đồ cơ chế tác dụng của hormon thông qua hệ thống phospholipase – phospholipid

Hình 9.6. Sơ đồ cơ chế tác dụng của hormon thông qua hệ thống hoạt hóa gen

Hình 9.7. Sơ đồ điều hòa ngược âm tính

Hình 9.8. Sơ đồ điều hòa ngược dương tính trong tình trạng stress

Hình 9.9. Sơ đồ vùng dưới đồi tiết các hormon giải phóng và ức chế điều khiển tuyến yên

Hình 9.10. Sơ đồ điều hòa bài tiết hormon vùng dưới đồi

Hình 9.11. Sơ đồ vị trí và cấu tạo tuyến yên

Hình 9.12. Sơ đồ mối quan hệ giữa tuyến yên và vùng dưới đồi qua đường mạch máu và đường thần kinh

Hình 9.13. Sơ đồ thùy trước tuyến yên với các hormon và các cơ quan đích

Hình 9.14. Sơ đồ điều hòa bài tiết GH

Hình 9.15. Ảnh hưởng của hormon phát triển cơ thể

Hình 9.16. Bệnh to đầu ngón

Hình 9.17. TRH vùng dưới đồi kích thích thùy trước tuyến yên giải phóng TSH kích thích tuyến giáp giải phóng hormon

Hình 9.18. Sơ đồ điều hòa bài tiết ACTH

Hình 9.19. Sơ đồ mối quan hệ giữa thùy sau tuyến yên và vùng dưới đồi

Hình 9.20. Sơ đồ cấu tạo tuyến giáp

Hình 9.21. Nhược năng tuyến giáp gây bướu cổ đơn thuần (a) và chứng đần độn (b)

Hình 9.22. Sinh tổng hợp và giải phóng T3 và T4

Hình 9. 23. Sơ đồ điều hòa bài tiết hormon tuyến giáp

Hình 9.24. Sơ đồ cấu tạo của tuyến cận giáp

Hình 9.25. Tác dụng và cơ chế điều hòa bài tiết của PTH

Hình 9.26. Sơ đồ cấu tạo tuyến trên thận (a) và phần vỏ tuyến gồm 3 lớp (b)

Hình 9.27. Sơ đồ cấu tạo của tuyến tụy

Hình 9.28. Sơ đồ vị trí và cấu tạo của tuyến ức