Chương 13

SINH LÝ CÁC CƠ QUAN CẢM GIÁC

Sinh vật sống trong môi trường luôn luôn biến đổi, để có thể tồn tại chúng luôn phải tìm cách nhận biết và đưa ra những phương án chống đỡ thích nghi nhất có lợi cho sinh vật.

Các cơ quan cảm giác (các cơ quan phân tích, các hệ thụ cảm, các thụ quan, các giác quan) là các cơ quan chuyên trách gồm những tế bào đã được biệt hóa để tiếp nhận mọi dạng kích thích từ môi trường bên ngoài và bên trong cơ thể. Môi trường sống luôn biến đổi (cả bên ngoài và bên trong) đòi hỏi cơ thể phải phản ứng điều chỉnh và thích nghi. Điều đó đảm bảo cho tính toàn vẹn thống nhất của cơ thể và sự thống nhất của cơ thể với môi trường, đảm bảo sự cân bằng cho các hệ thống sống để tồn tại và phát triển.

Các cơ quan cảm giác là bộ phận đầu tiên của một quá trình thần kinh phức tạp. Nhờ các cơ quan cảm giác mà người và động vật tiếp thu được mọi tín hiệu từ môi trường, và do đó mới nhận thức được sự tồn tại của thế giới khách quan xung quanh, cũng như của thế giới chủ quan bên trong của chính mình. Thế giới vật chất với thuộc tính phản ánh của nó, khi tác động vào giác quan sẽ đem lại cho người và động vật những cảm giác. Cảm giác là sự bắt đầu của một chuỗi các quá trình sinh học phức tạp và tinh vi, đem lại cho người và động vật những hoạt động có tính chất bản năng, tập tính trong quá trình phát triển chủng loại và phát triển cá thể.

Đối với con người, nhờ sự hoàn thiện về cấu tạo của các cơ quan cảm giác và của hệ thần kinh cao hơn, phức tạp hơn so với thế giới động vật, con người ngoài những bản năng, tập tính còn có quá trình tư duy trừu tượng. Đây là một bước nhảy vọt của quá trình tiến hóa cả về lượng và chất, làm cho con người, một loài duy nhất, tách ra khỏi thế giới động vật, sống thành một xã hội riêng, có tổ chức cao và đời sống văn minh. Đây cũng là cơ sở giúp cho con người vươn lên làm chủ bản thân, làm chủ xã hội và làm chủ thế giới.