Ένα Wiki είναι συνήθως μία ιστοσελίδα που επιτρέπει στους χρήστες της να προσθέσουν, να αφαιρέσουν, ή να επεξεργαστούν το περιεχόμενό της, πολύ γρήγορα και εύκολα, χωρίς να έχουν κάνει υποχρεωτικά εγγραφή. Έτσι, διευκολύνεται η συνεργασία πολλών ατόμων για τη συγγραφή ενός έργου. Ο όρος Wiki όμως, μπορεί να αναφέρεται και στο λογισμικό που χρησιμοποιείται για να κατασκευαστούν Wiki σελίδες.
Αυτό που στην ουσία κάνει ένα σύστημα wiki είναι να απλοποιεί τη διαδικασία δημιουργίας σελίδων HTML και να καταγράφει κάθε μεμονωμένη αλλαγή που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια του χρόνου, έτσι ώστε σε οποιαδήποτε στιγμή μια σελίδα να μπορεί να επανέλθει σε κάποια από τις προηγούμενες καταστάσεις της. Πολλές φορές το wiki περιλαμβάνει εργαλεία που επιτρέπουν στους χρήστες να παρακολουθούν την κατάστασή του. Μπορεί ακόμη να παρέχει στους χρήστες κάποιο χώρο για να συζητούν διάφορα θέματα όπως για παράδειγμα το περιεχόμενο που προστίθεται στο site.
Τα περισσότερα wikis επιτρέπουν την πρόσβαση των χρηστών χωρίς κανέναν απολύτως περιορισμό. Έτσι όλοι έχουν το δικαίωμα να συμβάλουν στη συγγραφή του περιεχομένου της ιστοσελίδας χωρίς να υποβληθούν σε διαδικασία "εγγραφής" όπως συνήθως επιβάλλεται σε σελίδες συζητήσεων π.χ. στα περισσότερα forum. Αυτό σημαίνει ότι σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι δυνατό να ελεγχθεί η εγκυρότητα των πληροφοριών των wiki σελίδων.
Η λέξη Wiki ερμηνεύεται μερικές φορές ως ακρώνυμο για το "What I know is" δηλαδή "Αυτό που εγώ ξέρω είναι". Είναι μια χαρακτηριστική φράση για τον τρόπο λειτουργίας του Wiki: ο κάθε χρήστης που συμμετέχει στη συγγραφή κάποιου έργου προσθέτει την προσωπική του γνώση, έτσι ώστε όλοι να μπορούν να τη μοιράζονται.
Ιστορια του Wiki
Το πρώτο wiki, δημιουργήθηκε το 1994 και εγκαταστάθηκε στον Ιστό στις 25 Μαρτίου του 1995 από τον Ward Cunninghan. Αυτός εφηύρε το όνομα και την έννοια wiki και κατασκεύασε την πρώτη μηχανή wiki. Το Wiki αυτό είναι ευρύτερα γνωστό ως Wiki Wiki Web και φιλοξενείται στην ιστοσελίδα: http://c2.com/cgi/wiki?WelcomeVisitors . Δημιουργήθηκε στην κοινότητα των design pattern σαν ένα συμπλήρωμα του Portland Pattern Repository για να διευκολύνει τη συνεργασία πολλών προγραμματιστών. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι μόνο το αρχικό wiki πρέπει να λέγεται Wiki (με κεφαλαίο) ή WikiWikiWeb.
Ο Cunningham εμπνεύστηκε τον όρο wiki από τα "wiki wiki" δηλαδή τα "γρήγορα" λεωφορεία πυκνών δρομολογίων στον αερολιμένα της Χονολουλού. Το wiki Wiki ήταν η πρώτη χαβανέζικη λέξη που έμαθε στην πρώτη επίσκεψή του στα νησιά, όταν τον κατεύθυνε ο πράκτορας αερολιμένων για να πάρει το λεωφορείο wikiwiki μεταξύ των τερματικών. Ο Cunningham δήλωσε: "επέλεξα το wiki-wiki ως παρηχητικό υποκατάστατο για το "γρήγορα" και με αυτόν τον τρόπο απέφυγα την ονομασία quick-web”.
Προς το τέλος της δεκαετίας του '90, η ιδέα της χρήσης των wikis σε ιδιωτικές και δημόσιες βάσεις γνώσεων άρχισε να βρίσκει μεγάλη αποδοχή. Αυτό το γεγονός ενέπνευσε τους ιδρυτές του έργου Nupedia Jimmy Wales και Larry Sanger να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία wiki σαν βάση για μια ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια. Η Wikipedia ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2001 και αρχικά βασίστηκε στο λογισμικό UseMod. Αργότερα μεταπήδησε στον δικό της ανοικτό κώδικα codebase, που υιοθετήθηκε στη συνέχεια από πολλά άλλα wikis.
Στις αρχές του 2000, τα wikis άρχισαν να υιοθετούνται όλο και περισσότερο στις επιχειρήσεις σαν λογισμικό που επιτρέπει τη συνεργασία πολλών χρηστών. Οι πιο συνηθισμένες χρήσεις του ήταν στις επικοινωνίες, σε intranets και στη συλλογική τεκμηρίωση προγραμμάτων, αρχικά από τεχνικούς χρήστες.
Το Δεκέμβριο του 2002, η Socialtext προώθησε την πρώτη εμπορική ανοικτή λύση wiki: Wikis ανοικτού κώδικα όπως τα MediaWiki, Kwiki και TWiki που ξεπέρασαν το 1εκ downloads στα repos του Sourceforge μέχρι και το 2004. Σήμερα ορισμένες επιχειρήσεις χρησιμοποιούν τα wikis σαν το μοναδικό συλλογικό λογισμικό και σαν υποκατάστατο των στατικών intranets. Κατά μια άποψη, γίνεται μεγαλύτερη χρήση των wikis πίσω από τα firewalls παρά στο δημόσιο διαδίκτυο.
Εφαρμογές που Βασίζονται στο Wiki
WikiWikiWeb
Το WikiWikiWeb είναι η πρώτη εφαρμογή wiki που έχει πραγματοποιηθεί και περιελάμβανε διάφορα θέματα σχετικά με την τεχνολογία λογισμικού . Ο όρος wiki που αναφέρεται σε sites με ιστοσελίδες στις οποίες μπορούν να γράψουν οι χρήστες , πχ Wikipedia , προήλθε από το αρχικό wiki. Αναπτύχθηκε από τον Ward Cunningham το 1994 και η ονομασία του προήλθε από την χαβανέζικη λέξη “wiki” που σημαίνει γρήγορα.
Η ως τώρα δημοτικότητα των wikis ,οφείλεται στην ιδέα των editors και των επισκεπτών του WikiWikiWeb, να δημιουργήσουν δικές τους ιστοσελίδες, που να μπορούν να διαμορφωθούν από τους χρήστες . Κατά αυτόν τον τρόπο προέκυψαν νέες μηχανές wiki και νέα wikis . Οι νέες κοινότητες wikis σχετιζόταν με θέματα διαφορετικά από τον προγραμματισμό.
Wikimedia Foundation
Η Wikimedia Foundation είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που ιδρύθηκε στις 20 Ιουνίου του 2003 από τον Jimmy Wales, και έχει ως έδρα την Florida των ΗΠΑ .
Στόχος αυτού του οργανισμού είναι η ανάπτυξη wiki-based projects και η δωρεάν παροχή τους στο κοινό .Η ανάπτυξη αυτών των projects οφείλεται κυρίως σε δωρεές .
Προσωπικό της Wikimedia
Το προσωπικό της απαρτίζεται κυρίως από εθελοντές : προγραμματιστές , server administrators , τεχνικούς και communications managers . Επιπλέον το Advisory Board (ένα παγκόσμιο δίκτυο ειδικών ) προσφέρει αφιλοκερδώς τη βοήθειά του σε νομικού , τεχνολογικού και αναπτυξιακού προσανατολισμού θέματα.
Wikipedia
Η Wikipedia είναι μία πολυγλωσσική ,δωρεάν web – εγκυκλοπαίδεια ,που έχει γραφεί από εθελοντές (άρθρα μπορεί να εισάγει ο καθένας που έχει πρόσβαση στην εγκυκλοπαίδεια) .Πρωτοεμφανίστηκε τον Ιανουάριο του 2001 ως ένα συμπλήρωμα της Nupedia και ιδρύθηκε από την Wikimedia Foundation .
Διαχείριση της Wikipedia
Το προσωπικό της απαρτίζεται από εθελοντές . Αυτοί είτε είναι προγραμματιστές εφαρμογών που εργάζονται στη Wikimedia είτε είναι απλοί χρήστες με διάφορα επίπεδα πρόσβασης ( steward, bureaucrat , administrator ). Οι administrators είναι ειδικά προνομιούχοι χρήστες που έχουν την ικανότητα να διαγράφουν σελίδες , να κλειδώνουν αρχεία( απαγορεύουν την διαμόρφωση από τρίτους ) και να μην επιτρέπουν σε χρήστες την δημιουργία σελίδων .
Software and hardware
H Wikipedia είναι εγκατεστημένη σε clusters από Linux servers στη Florida και σε τέσσερις άλλες περιοχές . Χρησιμοποιούσε μόνο έναν server μέχρι το 2004 οπότε και ο server διασπάστηκε σε μία κατανεμημένη πολύ - επίπεδη αρχιτεκτονική. Το 2005 το project έτρεχε σε 39 servers στη Florida. Αυτή η αρχιτεκτονική περιελάμβανε έναν single master database server με λογισμικό MySQL , πολλούς slave database servers, 21 web servers με λογισμικό Apache HTTP Server και 7 Squid cache servers . Το Σεπτέμβριο του 2005 κάθε cluster server επεκτάθηκε σε 100 servers σε 4 τοποθεσίες στον κόσμο .
Ο αιτήσεις για μία σελίδα προωθούνται πρώτα στους Squid cache servers. Οι αιτήσεις που δεν μπορούν να ικανοποιηθούν προωθούνται σε load balancing servers, που με τη σειρά τους μεταβιβάζουν την αίτηση στους Apache web servers για ανάκτηση της σελίδας από τη βάση . Οι web servers αποστέλλουν την σελίδα που τους ζητήθηκε . Οι σελίδες που έχουν εισαχθεί από ανώνυμους χρήστες αποθηκεύονται μέχρι να επικυρωθούν και έτσι να μην επιβαρύνεται το σύστημα σε περίπτωση που πρέπει να απορριφθούν .Επιπλέον η Wikimedia χτίζει ένα global network από caching servers , ξεκινώντας με 3 στη Γαλλία. Δύο μεγάλα clusters servers στην Ολλανδία και στην Κορέα διαχειρίζονται πολύ από την κίνηση της Wikipedia.
Wikipedia σε διάφορες γλώσσες
Η Wikipedia αυτή τη στιγμή υποστηρίζει πάνω από 250 γλώσσες. Από αυτές οι 14 πιο δημοφιλείς έχουν πάνω από 10.000 άρθρα . Δυστυχώς τα άρθρα σε μία γλώσσα μπορεί να μην ταυτίζονται με εκείνα των άλλων γλωσσών . Αυτά που υπάρχουν σε περισσότερες από μία γλώσσες έχουν interwiki links που παραπέμπουν στα ομόλογα τους .
Αξιοπιστία – Αντικειμενικότητα της Wikipedia
Πόσο αξιόπιστες είναι οι πληροφορίες που παρέχει η Wikipedia ?Η Wikipedia δεν απαιτεί από τους εθελοντές να παρέχουν τα στοιχεία ή την ταυτότητα τους . Εξαιτίας αυτού προκύπτουν τα παρακάτω προβλήματα :
Ένας χρήστης μπορεί εισάγει την δική του άποψη για ένα θέμα
Φαινόμενο βανδαλισμού ( καταστροφή του περιεχομένου μιας ιστοσελίδας )
Διαφημίσεις
Η αγγλική και στη συνέχεια άλλες εκδόσεις της Wikipedia εισήγαγαν κριτήρια “wikipedia’s content policies” με τα οποία κρίνεται η αξιοπιστία των άρθρων . Σχεδόν 1200 άρθρα βάσει ενός συνόλου κριτηρίων έχουν πάρει την υψηλότερη βαθμολογία “featured article” .Αυτά καλύπτουν σε ικανοποιητικό βαθμό το αντικείμενο με το οποίο σχετίζονται και έχουν links σε υλικό ( ιστοσελίδες , λογισμικό , sites κτλ. ) .
Διακρίσεις της wikipedia
Μερικές από τις διακρίσεις της wikipedia είναι οι εξής :
Έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το περιοδικό “Nature” κατέληξε στο ότι η Wikipedia προσφέρει την ίδια ποιότητα με την εγκυκλοπαίδεια “Encyclopedia Britannica” σε θέματα φυσικών επιστημών .
Άλλες έρευνες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η Wikipedia καλύπτει ευρύτερο φάσμα πληροφοριών από την “Encarta”
Βραβείο Golden Nica ( Μάιος 2004 ) .
Βραβείο Webby
H Γιαπωνέζικη Wikipedia βραβεύτηκε με το Web Creation Award από την ένωση διαφημιστών Ιαπωνίας (Σεπτέμβριος 2004)
Η γερμανική Wikipedia βραβεύτηκε ως το 3o καλύτερο γερμανικό site
Η ρωσική Wikipedia πήρε βραβείο “Runet Prize” από την ρωσική κυβερνητική υπηρεσία FAPMC.
Wikinfo
Το Wikinfo είναι μία άλλη online εγκυκλοπαίδεια που δημιουργήθηκε τον Ιούλιο του 2003 από τον Fred Bauder και βρίσκεται υπό τους κανόνες του το GNU Free Documentation License .
Σε αντίθεση με την Wikipedia το Wikinfo επιτρέπει στους χρήστες να εισάγουν την υποκειμενική τους άποψη για ένα θέμα . Ενθαρρύνει την δημιουργικότητα και την ποικιλομορφία στα άρθρα της . Σκοπός της είναι ο πλουραλισμός και όχι η ανάπτυξη μίας στερεότυπης εγκυκλοπαίδειας .
Μία άλλη διαφορά με την Wikipedia είναι ότι δεν επιτρέπει στους χρήστες να εισάγουν άρθρα ανώνυμα . Κατ αυτόν τον τρόπο προσπαθεί να καταπολεμήσει τον βανδαλισμό ( καταστροφή άλλων άρθρων ) .
Το site τώρα αριθμεί περίπου 30 ενεργούς editors και 26 administrators . Από τον Δεκέμβριο του 2006 το Wikinfo έχει περισσότερα από 35.700 άρθρα . Για εισαγωγή των άρθρων χρησιμοποιεί το GetWiki ένα wiki- software , που υποστηρίζει ταχύτερη μεταφορά των σελίδων και κάποια extra χαρακτηριστικά ( πράσινα αντί για κόκκινα links για άρθρα που δεν υπάρχουν τοπικά στην βάση δεδομένων ) .
Wiktionary
Το Wiktionary είναι ένα online δωρεάν λεξικό και είναι διαθέσιμο σε πάνω από 150 γλώσσες .Δημιουργήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου του 2002 από τον Daniel Alston . Είναι διαφορετικό από τα υπόλοιπα λεξικά , καθώς ακολουθεί τη φιλοσοφία wiki . Μία άλλη διαφορά με τα απλά λεξικά είναι ότι - καθώς δεν υπάρχει κάποιος χωρικός περιορισμός - έχει ορισμούς και μεταφράσεις λέξεων από άλλες γλώσσες .
Το μεγαλύτερο Wiktionary είναι αυτό της αγγλικής γλώσσας καθώς έχει πάνω από 300.000 όρους , ενώ πάνω από οκτώ εκδόσεις άλλων γλωσσών έχουν πάνω από 100.000 όρους .
Λειτουργίες
Εξηγεί την σημασία λέξεων , πολυσήμαντων όρων και ιδιωματισμών .
Για κάθε λέξη δείχνει συνώνυμα και παρεμφερείς όρους .
Εξηγεί τις ετυμολογίες των λέξεων .
Μεταφράζει λέξεις από μία γλώσσα σε κάποια άλλη .
Wikibooks
Το Wikibooks είναι ένα wiki για την δημιουργία δωρεάν βιβλίων . Δημιουργήθηκε στις 10 Ιουλίου του 2003 και είναι project της Wikimedia Foundation . Οποιοσδήποτε μπορεί να “ανεβάσει “ βιβλία χωρίς να έχει προηγηθεί κάποιος έλεγχος .
Ενώ ορισμένα βιβλία είναι γνήσια άλλα έχουν ξεκινήσει ως αντίγραφα βιβλίων που διατίθεντο δωρεάν στο internet . Όλα τα περιεχόμενα του site καλύπτονται από την GNU Free Documentation License . Επιπλέον φιλοξενούνται κάποια χειρόγραφα έγγραφα, όπως τα έργα του Shakespeare .
Μειονεκτήματα – Κριτικές
Το Wikibooks έχει πολλά ατελή έγγραφα , ενώ έχουν ισχυρισθεί πως ακόμα και τα βιβλία με την υψηλότερη βαθμολογία ,είναι χαμηλής ποιότητας .
Το HTML format πολλών βιβλίων δεν βοηθά στην εκτύπωσή τους
Τα βιβλία της Wikibooks και τα βιβλία των εκδοτικών οίκων δεν ακολουθούν το ύφος .
Παρόλα αυτά τα επιστημονικά βιβλία που σχετίζονται κυρίως με τους Η/Υ και το Internet όπως και τα βιβλία γλωσσολογίας είναι πολύ υψηλής ποιότητας.
Wikijunior
To Wikijunior είναι παρακλάδη του Wikibooks και ειδικεύεται σε βιβλία για παιδιά 8-11 χρονών . Το website δημιουργήθηκε στα αγγλικά, φιλανδικά, γαλλικά, γιαπωνέζικα ενώ πρόσφατα προστέθηκαν και πολλές άλλες γλώσσες .
Το project τώρα αναπτύσσει τρεις σειρές εκτυπώσιμων βιβλίων
Φυσικής ιστορίας . Βιολογία / Γεωγραφία . “Big Cats” και “Dinosaurs”
Άνθρωποι . Πολιτισμός ,ιστορία , ζωή ,κοινωνία . “ South America” ,”Languages”, “Kings and Queens of England” , “Ancient Civilizations”
Κόσμος της ανακάλυψης και της καινοτομίας . Μαθηματικά , φυσική και τεχνολογία . “Solar System “, “How things Work “, “The Elements”
Wikinews
Το Wikinews είναι ένα wiki ειδήσεων που προσπαθεί να καλύψει νέα διαφόρων θεμάτων ,αντικειμενικά και λεπτομερώς. Περισσότερα από 5.000 άρθρα “ανεβαίνουν” ημερησίως . Επιπλέον έχουν αναπτυχθεί τα Audio Wikinews που μεταφέρουν αρχεία ήχου , το Wikinews Video 2.0 και το Wikinews Print Edition που είναι μία καθημερινή έκδοση του Wikinews σε εκτυπώσιμη μορφή .
Wikiversity
Το Wikiversity είναι ένας οργανισμός για τη δημιουργία και χρήση δωρεάν λογισμικού και την προώθηση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων .
Στόχοι του είναι :
Να δημιουργήσει και να φιλοξενήσει δωρεάν πολυγλωσσικό εκπαιδευτικό υλικό και πηγές για όλες τις ηλικίες .
Να φιλοξενήσει εκπαιδευτικά Projects .
Η φιλοσοφία του είναι πολύ απλή : τα μέλη του μαθαίνουν ενώ ασχολούνται με τη συγγραφή ιστοσελίδων πάνω σε ένα επιστημονικό θέμα. Οι συμμετέχοντες μπορούν να εκφράσουν τη γνώμη και τους στόχους τους και το Wikiversity προσπαθεί να αναπτύξει δραστηριότητες για να ικανοποιήσει αυτούς τους στόχους .
Wikipedia: Η μεγαλύτερη διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια
Είναι η μεγαλύτερη αυτή τη στιγμή εγκυκλοπαίδεια στο internet, με έναν αριθμό λημμάτων που συναγωνίζονται επάξια αυτόν πολλών ”παραδοσιακών” εγκυκλοπαιδειών, όπως της Brittanica. Στα πέντε χρόνια λειτουργίας της, η Wikipedia (ή Βικιπαίδεια, κατά την… εμπνευσμένη ελληνική μετάφρασή του ονόματος) κατάφερε να ξεπεράσει τα 1.000.000 άρθρα στην αγγλική γλώσσα.
Ο μεγάλος αριθμός λημμάτων οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στον αριθμό των… συγγραφέων της εγκυκλοπαίδειας, που είναι, εν δυνάμει, όλοι οι χρήστες της. Αυτό σημαίνει ότι οποιοσδήποτε το επιθυμεί, μπορεί να διορθώσει ένα άρθρο, να προσθέσει πληροφορίες ή να δημιουργήσει εξαρχής ένα λήμμα που δεν υπάρχει στην εγκυκλοπαίδεια.
Η δυνατότητα αυτή πολλές φορές δημιουργεί προβλήματα αξιοπιστίας των πληροφοριών και παραποίησης ορισμένων άρθρων, προκειμένου να αντανακλούν τις όχι και τόσο αντικειμενικές απόψεις του εκάστοτε συγγραφέα. Ένα τέτοιο πρόβλημα είχε προκύψει το 2005, όταν κάποιος παραποίησε τη βιογραφία αμερικανού δημοσιογράφου, εμφανίζοντάς τον να σχετίζεται με τη δολοφονία του Kennedy.
Η παραποιημένη σελίδα διορθώθηκε γρήγορα, από τους ειδικούς διορθωτές της Wikipedia, η είδηση όμως έκανε το γύρο του κόσμου. Λίγο καιρό αργότερα, ο ”δράστης” ομολόγησε πως απλά έκανε πλάκα σε ένα συνάδελφό του, και πως δε γνώριζε ότι η Wikipedia χρησιμοποιείται ως εργαλείο αναζήτησης πληροφοριών.
Για τον λόγο αυτό υπάρχουν οι λεγόμενοι ”διαχειριστές”. Πρόκειται για ενεργότατους χρήστες- συγγραφείς της εγκυκλοπαίδειας που πλέον βασική τους αρμοδιότητα είναι η κατά το δυνατόν πιστοποίηση της αλήθειας των γραφομένων και το ”καθάρισμα” των κειμένων από δυσφημιστικές ή διαφημιστικές παρεμβάσεις.
Γεγονός είναι ότι τέτοιου είδους προβλήματα μπορούν να εμφανιστούν σε μια ελεύθερη πηγή πληροφόρησης, την οποία ο καθένας μπορεί να τροποποιήσει. Στις περισσότερες, πάντως, περιπτώσεις, οι διαστρεβλωμένες πληροφορίες εντοπίζονται και διορθώνονται σχετικά γρήγορα.
Η ιδιόμορφη αυτή φύση του μέσου, πέρα από τα προφανή προβλήματα, προσδίδει στη Wikipedia και αρκετά πλεονεκτήματα, όπως η παντελής έλλειψη λογοκρισίας, η ολοκληρωμένη κάλυψη των θεμάτων που προκύπτει από τη συμβολή πολλών χρηστών που προέρχονται από διαφορετικά πολιτιστικά backgrounds στη συγγραφή των θεμάτων, η ανανέωση των θεμάτων σε πραγματικό χρόνο ανάλογα με τις παγκόσμιες εξελίξεις και η έλλειψη copyright –πράγμα που σημαίνει ότι οι χρήστες της εγκυκλοπαίδειας μπορούν να χρησιμοποιήσουν και να αναδημοσιεύσουν το περιεχόμενό της.
Σε αρκετά άρθρα θα βρείτε τη σημείωση ”αυτό το άρθρο χρειάζεται συμπλήρωση”. Είναι η ευκαιρία σας! Είτε γίνετε πρώτα μέλος της wikipedia είτε και χωρίς αυτή τη δέσμευση μπορείτε να καταθέσετε τις γνώσεις σας στο λήμμα και να πλουτίσετε το διασημότερο ηλεκτρονικό κανάλι ελεύθερης διακίνησης πληροφοριών. Η επιμέλεια και η διασταύρωση των στοιχείων που ο κάθε χρήστης θα προσθέσει είναι θέμα… φιλότιμου.
Όλα τα λήμματα της Wikipedia συνδέονται μεταξύ τους, γεγονός που μπορεί να σας ”κολλήσει” για ώρες στην οθόνη του υπολογιστή σας, χωρίς να το καταλάβετε. Τα πολυάριθμα links μεταξύ των άρθρων είναι, επίσης, και ο λόγος για τον οποίο οι περισσότερες λέξεις του κειμένου ενός λήμματος είναι μπλε –χρώμα που αντιπροσωπεύει το σύνδεσμο της συγκεκριμένης λέξης με κάποιο άλλο λήμμα της εγκυκλοπαίδειας ή με τον ορισμό της στο λεξικό.
Η Wikipedia είναι μεταφρασμένη σε 229 συνολικά γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων κάποιων που δύσκολα θα φανταζόσασταν, όπως τα Λατινικά, ορισμένες διάλεκτοι των αμερικανών ιθαγενών (Cherokee, Navajo) ή η γλώσσα των Κλίγκον του Star Trek(!). Υπάρχει, επίσης, η ”simple English” εκδοχή, για όσους δεν κατέχουν επαρκώς την αγγλική γλώσσα. Η ελληνική έκδοση της εγκυκλοπαίδειας πρόσφατα ξεπέρασε τα 10.000 λήμματα.
Λογισμικό Wiki και Wiki Engines
Λογισμικό Wiki
Το λογισμικό Wiki είναι ένας τύπος λογισμικού συνεργασίας που χρησιμοποιείται για την εκτέλεση ενός συστήματος Wiki.
Επιτρέπει στις ιστοσελίδες να δημιουργηθούν και να εκδοθούν μέσα από ένα κοινό web browser. Εφαρμόζεται συνήθως ως server-side script που τρέχει σε έναν ή περισσότερους web servers, με το περιεχόμενο να αποθηκεύεται γενικά σε κάποιο σύστημα διαχείρισης βάσεων δεδομένων, αν και μερικές εφαρμογές χρησιμοποιείται αντί για αυτό το σύστημα αρχείων (file system) του server.
Κατηγορίες:
Web-based Wiki
Το πρώτο τέτοιο σύστημα δημιουργήθηκε από τον Ward Cunningham το 1995. Δεδομένης της απλότητας του wiki, ένας μεγάλος αριθμός εφαρμογών που υπάρχουν σήμερα, κυμαίνεται από την πολύ απλή εφαρμογή λειτουργιών πυρήνα (core functionality) μέχρι και τα πιο σύνθετα «συστήματα διαχείρισης περιεχομένου». Η αρχική διαφορά μεταξύ των wikis και των πιο σύνθετων συστημάτων διαχείρισης περιεχομένου (content management systems) είναι ότι το λογισμικό wiki τείνει να επικεντρωθεί στο περιεχόμενο, εις βάρος του ισχυρότερου ελέγχου στο layout που έχουν λογισμικά CMS όπως Drupal, WebGUI, ή εις βάρος των μη- wiki χαρακτηριστικών (άρθρα, blogs.) όπως σε Tikiwiki.
Το λογισμικό Wiki θα μπορούσαμε να πούμε ότι περικλείει όλο το λογισμικό που απαιτείται για να τρέξει ένα wiki, το οποίο περιλαμβάνει έναν web server όπως Apache, σε αντίθεση με τη «μηχανή Wiki » (Wiki machine), η οποία εφαρμόζει την τεχνολογία wiki (wiki technology). Σε μερικές περιπτώσεις, όπως το ProjectForum, ή κάποιους WikiServers, ο web server και η μηχανή wiki συσσωρεύονται μαζί ως ένα self-contained σύστημα, το οποίο μπορεί συχνά να τους καταστήσει ευκολότερους να εγκαταστήθουν.
Η πλειοψηφία των μηχανών είναι open source, συχνά διαθέσιμη με GNU General Public License (GPL). Tα μεγάλα προγράμματα όπως το TWiki, η Wikipedia μηχανή, το MediaWiki, αναπτύσσονται σε συνεργασία (collaboratively). Πολλά wikis είναι ιδιαιτέρως μορφωματικά (modular), παρέχοντας APIs που επιτρέπουν στους προγραμματιστές να αναπτύξουν νέα χαρακτηριστικά χωρίς να απαιτείται αυτά να είναι συγγενικά (familiar) με ολόκληρή τη βάση κώδικα (codebase).
Είναι δύσκολο να καθοριστεί ποιες μηχανές wiki είναι οι δημοφιλέστερες, αν και ένας κατάλογος υποψηφίων περιλαμβάνει τα: TWiki, MoinMoin, PmWiki, DokuWiki και MediaWiki (Google trend history comparison).
Personal Wiki
Κάποιο λογισμικό wiki δεν προορίζεται για τη συλλογική εργασία (collaborative work), αλλά είτε για διαχείριση περιεχομένου είτε για την προσωπική οργάνωση πληροφοριών (Personal information organizing). Αυτό καλείται μερικές φορές Desktop Wiki ή Personal (προσωπικό) Wiki. Ένα παράδειγμα αυτού είναι το Tiddlywiki.
Peer-to-Peer Wiki
Μία ιστοσελίδα wiki (wikisite) μπορεί επίσης να μοιραστεί μεταξύ των peers χρησιμοποιώντας ένα P2P λογισμικό. Ένα τέτοιο Ρ2Ρ wiki σύστημα είναι ενσωματωμένο στο Code Co-op.
Σύγκριση των καλύτερων μηχανών Wiki
TikiWiki, MediaWiki ή DokuWiki
Οι μηχανές Wiki είναι ένα μεγάλο κομμάτι του λογισμικού - επιτρέπουν στο χρήστη να χτίσει ένα διαδραστικό (interactive) ιστοχώρο ή μια βάση γνώσεων (knowledge base) όπου κάθε μέλος μπορεί να προσθέσει και να εκδώσει το περιεχόμενο. Τα εργαλεία Wiki μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τα προσωπικά ή συλλογικά web συστήματα. Η δύναμη του λογισμικού wiki είναι στην απλότητά της χρήσης του. Η ταχυδρόμηση ενός εγγράφου με Wiki είναι μία εύκολη δουλεία, που ο καθένας μπορεί να κάνει.
Η δημιουργία και η διατήρηση ενός wiki site δεν είναι ιδιαιτέρως δύσκολες και απαιτούν μόνο βασικές ικανότητες προγραμματισμού. Πιθανώς το καλύτερο μέρος ενός wiki project είναι ότι μπορείτε να κατεβάσετε ένα έτοιμο εργαλείο και να το χρησιμοποιήσετε για να δημιουργήσετε έναν ιστοχώρο εντελώς δωρεάν!
Κύρια πλεονεκτήματα Wiki:
Υπάρχουν πολλές μηχανές wiki που είναι δωρεάν για κατέβασμα και χρήση
Το λογισμικό Wiki μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τις εταιρίες ή και από μεμονωμένα άτομα.
Η εγκατάσταση ενός λογισμικού wiki είναι πολύ εύκολη.
Το Wiki δημιουργεί έναν συνεργάσιμο ιστοχώρο όπου κάθε μέλος μπορεί να προσθέσει και να εκδώσει το περιεχόμενο.
Το Wikis είναι όπως τα φόρουμ όπου τα posts μπορούν να εκδοθούν.
Η έκδοση ενός άρθρου σε ένα wiki site είναι εύκολη ακόμη και για τους μη έμπειρους χρήστες του διαδικτύου.
Μόλις αποφασίσετε να χρησιμοποιήσετε ένα από τα wikis, έρχεται το δίλημμα: Ποιο εργαλείο wiki να επιλέξετε για τον ιστοχώρο σας; Σε αυτό το άρθρο θα συγκρίνουμε τρία από τα καλύτερα δωρεάν εργαλεία wiki: το MediaWiki, το TikiWiki και το DokuWiki. Αλλά καταρχήν, πρέπει να εστιάσουμε σε μερικά από τα βασικά κριτήρια για τη σύγκριση.
Κριτήρια επιλογής μιας μηχανής wiki
Όταν πρόκειται να επιλέξεις μία μηχανή wiki, εξέτασε τα εξής:
Ποιος είναι ο δημιουργός του εργαλείου wiki, Είναι ένα μεμονωμένο πρόσωπο ή μια ομάδα;
Είναι το wiki ένα δωρεάν λογισμικό και open source ή πρέπει να αγοράσετε μια άδεια για αυτό;
Ποιος χρησιμοποιεί αυτό το εργαλείο; Μια καλή μηχανή wiki είναι πιθανό να έχει μια μεγάλη ομάδα υπαρχόντων χρηστών. Αυτό είναι χρήσιμο στην περίπτωση όπου χρειασθείτε υποστήριξη ή έχετε ερωτήσεις για τη λειτουργία του.
Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε ένα wiki και ένα blog;
Σε ένα blog ή web log η συγγραφή και το πολυμεσικό περιεχόμενο της ιστοσελίδας έχουν τη μορφή των "post" είναι δηλαδή καταχωρίσεις που αποτελούν σημεία έναρξης. Οι απαντήσεις έχουν τη μορφή σχολίων και λέγονται "comments".
Ενώ η δυνατότητα εισαγωγής comments, ακόμα και posts, είναι ανοιχτή στα μέλη στα μέλη του blog ή στο ευρύ κοινό, κανένας δεν μπορεί να αλλάξει το comment ή το post το οποίο αναρτήθηκε από κάποιον άλλον. Η συνηθισμένη διάταξη είναι post – comment – comment – comment, κ.ο.κ. Για αυτόν το λόγο, τα blogs συνήθως είναι το μέσο το οποίο επιλέγεται για την έκφραση προσωπικών απόψεων.
Ένα wiki έχει πολύ πιο ανοιχτή δομή και επιτρέπει σε άλλους να τροποποιήσουν το περιεχόμενο του κειμένου που κάποιος έχει γράψει. Αυτή η ελευθερία μπορεί να προκαλέσει την υπερίσχυση της γνώμης της πλειοψηφίας μιας ομάδας έναντι της προσωπικής άποψης.
Υπέρ και Κατά της Χρήσης των Wikis
Πλεονεκτήματα:
Καθένας μπορεί να συμμετέχει στη σύνταξη-διόρθωση του περιεχομένου.
Ευκολία στην εκμάθηση και στη χρήση.
Εξοικονόμηση χρόνου στην έκδοση και την ανανέωση του περιεχομένου.
Δυνατότητα συνεργασίας στο ίδιο έργο ανθρώπων που βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη του πλανήτη.
Το λογισμικό κρατάει στοιχεία για κάθε τροποποίηση που γίνεται και η επαναφορά μιας προηγούμενης έκδοσης κάποιου άρθρου αποτελεί μια απλή διαδικασία.
Ευρύνει την πρόσβαση στις διαδικτυακές εκδόσεις και για χρήστες με περιορισμένες τεχνολογικές γνώσεις.
Το wiki δεν έχει προκαθορισμένη δομή – συνεπώς είναι ένα ευέλικτο εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μεγάλο εύρος εφαρμογών.
Υπάρχει μεγάλη ποικιλία από ανοικτού κώδικα λογισμικό wiki, συνεπώς το κόστος του δικαιώματος χρήσης δεν πρέπει να αποτελεί εμπόδιο στην εγκατάσταση ενός wiki από ένα ίδρυμα.
Μειονεκτήματα:
Τα χαρακτηριστικά που υπό κάποιες συνθήκες θεωρούνται πλεονεκτήματα, υπό άλλες συνθήκες μπορούν να αποτελέσουν μειονεκτήματα.
Ο καθένας μπορεί να τροποποιήσει το περιεχόμενο και μπορεί αυτό να αποτελεί υπερβολική ελευθερία για κάποιες εφαρμογές, για παράδειγμα όταν πρόκειται για εμπιστευτικά έγγραφα. Ωστόσο υπάρχει η δυνατότητα ρύθμισης της πρόσβασης που έχουν οι χρήστες στο περιεχόμενο.
Το wiki είναι ευάλωτο στο spam και τον βανδαλισμό αν δεν γίνουν οι απαραίτητες ρυθμίσεις και χειρισμοί προστασίας. Όμως υπάρχουν εύκολοι τρόποι επαναφοράς μιας σελίδας. Επίσης, ο περιορισμός της πρόσβασης μόνο σε εγγεγραμμένους στη σελίδα χρήστες ελαχιστοποιεί τον βανδαλισμό που προκύπτει από προγράμματα που παράγουν αυτόματα spam (spam-bots).
Είναι απαραίτητη η σύνδεση στο internet για την προαγωγή της συνεργασίας, αλλά σημειώνονται εξελίξεις στις τεχνολογίες παραγωγής εκτυπώσιμων εκδόσεων των άρθρων.
Η ευελιξία της δομής ενός wiki μπορεί να σημαίνει ότι η πληροφορία γίνεται ανοργάνωτη. Όσο μεγαλώνει το μέγεθος ενός wiki, η κοινότητα σχεδιάζει και διαχειρίζεται τη δομή του συλλογικά.
Σχετικά με την ποιότητα του περιεχομένου:
Υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις και μία υγιής διαμάχη μεταξύ των εκπαιδευτικών που αφορά την ποιότητα του περιεχομένου που αναπτύσσεται σε ένα wiki περιβάλλον. Δεδομένης της πρόσφατης εμφάνισης του φαινόμενου του wiki, η έρευνα σχετικά με αυτό το θέμα είναι περιορισμένη.
Για παράδειγμα, εφόσον ο καθένας μπορεί να τροποποιήσει τις εγγραφές της wikipedia, πώς μπορούν οι χρήστες να ξέρουν ότι η wikipedia είναι εξίσου ακριβής με άλλες καθιερωμένες πηγές όπως π.χ. η εγκυκλοπαίδεια Britannica; Αν ένας πυρηνικός φυσικός γράψει ένα άρθρο σχετικό με το αντικείμενο του στην wikipedia θα έχει το ίδιο κύρος με κάποιο συνεργάτη του χωρίς ακαδημαϊκό υπόβαθρο. Οι διαφωνίες σχετικά με το περιεχόμενο συνήθως λύνονται με συζήτηση μεταξύ των χρηστών.