Τον Ιούνιο του 2012 φυτέψαμε στην αυλή του σχολείου μας μιαν ελιά. Ήταν αδιανόητο το αγαπημένο δέντρο της Αττικής να λείπει. Ακόμα και τα παιδιά του γειτονικού δημοτικού σχολείου το χαίρονται, γιατί οι δάσκαλοι τους το συστήνουν, μιας και πολλά από αυτά δεν το γνωρίζουν.

Εργασία του Κατσαϊδώνη Αναστάσιου και του Κριμιτζά Χάρη:

Η ΕΛΙΑ

Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ. Ελαία, Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae), το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα. Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο. Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς.

1.1. Είδη και ποικιλίες

Είναι δέντρο αειθαλές, έχει φύλλα αντίθετα, λογχοειδή, δερματώδη, σκουροπράσινα στην άνω επιφάνεια και αργυρόχροα στην κάτω. Τα άνθη της είναι λευκωπά, μονοπέταλα και πολύ μικρά, σχηματίζουν ταξιανθία βότρυος και εμφανίζονται προς το τέλος Μαΐου, ενώ ο καρπός ωριμάζει και συλλέγεται κατά τα τέλη του φθινοπώρου και αρχές του χειμώνα. Ο κορμός της ελιάς είναι οζώδης και καλύπτεται από τεφρόφαιο φλοιό.

Το γένος Olea περιλαμβάνει τα εξής είδη και ποικιλίες:

• Ελαία η αγρία (Olea sylvestris), κοινώς αγρελιά ή αγρελίδι
• Ελαία η ευρωπαϊκή (Olea europaea) ή κοινή, το συνηθέστερα καλλιεργούμενο είδος ανά τον Κόσμο
• Ελαία η αιολόκαρπος (Olea aeolocarpus)
• Ελαία η ηδύκαρπος (Olea nigra dulcis)
• Ελαία η ισπανική (Olea hispanica)
• Ελαία η κρανιόμορφος (Olea craniomorpha), κοινώς σουβλολιά
• Ελαία η εκκρεμής (Olea pendula), κοινώς κρεβατοελιά
• Ελαία η κωνική (Olea conica) κοινώς ελιά σαλωνίτικη
• Ελαία η λευκόκαρπος (Olea leucocarpa)
• Ελαία η μακρόκαρπος (Olea macrocarpa), κοινώς αετονυχολιά
• Ελαία η μικρόκαρπος (Olea microcarpa), κοινώς λιανολιά ή λαδοελιά
• Ελαία η μαστοειδής (Olea mamillaris), κοινώς λιάστρος
• Ελαία η πρώιμος (Olea precox), κοινώς καλοκαιρίδα
• Ελαία η σαλέρνιος (Olea salerniensis), κοινώς γαϊδουρολιά
• Ελαία η στρεπτή (Olea contorta), κοινώς στριφτολιά
• Ελαία η στρόγγυλος (Olea rotunda virida)
• Ελαία η υποστρόγγυλος (Olea subrotunda)
• Ελαία η σφαιρική (Olea sphaerica)
  • Ελαία η υπόχλωρος (Olea virida)
  • Σε μερικές απ' αυτές τις ποικιλίες, με ορθολογική επιλογή, έχει επιτευχθεί μεγαλύτερη απόδοση σε ελαιόλαδο χάρη σε μια αξιόλογη σμίκρυνση του πυρήνα προς όφελος της σάρκας.
  • Η ελιά ευδοκιμεί σε κλίματα εύκρατα χωρίς ακρότητες θερμοκρασίας (με μέση ετήσια θερμοκρασία 16οC) και υγρασίας, για αυτό είναι ευρύτατα διαδεδομένη στη μεσογειακή ζώνη (όπως στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στην Ισπανία, στην Τουρκία, την Αλγερία και αλλού). Ευδοκιμεί σε πολλές περιοχές του κόσμου, αρκεί η θερμοκρασία να μη κατέρχεται πολύ και για μεγάλα χρονικά διαστήματα κάτω από το μηδέν. Γι' αυτό και ιδιαίτερα κατάλληλες περιοχές για την καλλιέργειά της είναι οι παραθαλάσσιες. Τα δένδρα φυτεύονται σε ευθείες σειρές ή σε ρομβοειδείς διατάξεις. Ανάλογα με την ποικιλία και την ποιότητα του εδάφους η απόσταση μεταξύ των σειρών κυμαίνεται από 7 έως 20 μέτρα. Η περιοχή στην οποία καλλιεργούνται ελαιόδενδρα ονομάζεται "ελαιώνας".
  • Στη χώρα μας, υπολογίζεται ότι υπάρχουν γύρω στις 38 ποικιλίες ελαιών. Η ονομασία και η διάκρισή τους βασίζεται στα μορφολογικά χαρακτηριστικά, όπως η εμφάνισητου δέντρου, τα φύλλα, ο καρπός, ο πυρήνας, η σχέση της σάρκας ως προς τον πυρήνα και άλλα γνωρίσματα, που συνθέτουν τον καρπό και βοηθούν να ξεχωρίσουμε τις διάφορες ποικιλίες. Έτσι, οι ποικιλίες χωρί ζονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες, στις οποίες κατατάσσονται όλες οι ελιές. Οικατηγορίες αυτές είναι :
  • α) Οι μικρόκαρπες (βάρος1,2-2,6 g)
  • β) Οι μεσόκαρπες (βάρος2,7-4,2 g)
  • γ) Οι αδρόκαρπες (βάρος4,6-10,5 g)
  • α) Οιμικρόκαρπες. Είναι οι ελιές που προορίζονται για την παραγωγή λαδιού. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται η αγριελιά, ηκορωνέικη, η Κουτσουρελιά, η Λιανολιάτης Κέρκυρας, ημαστοειδής.
  • β)Οιμεσόκαρπες.Στην κατηγορία αυτή υπάγονται οι φαγώσιμες ελιές, οι οποίες είναι : η Αγουρομανακολιά, η βανανολια, η Αδραμυττίνη,η θρουμπολιά, η Μεγαρείτικη
  • γ)Οι αδρόκαρπες. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι εξής ελιές, οι οποίες χρησιμοποιούνται μόνο για φαγητό: η Κονσερβολιά, η Βασιλικάδα, η καρυδολιά, η Καλαμών, η αμυγδαλολιά και η Γαϊδουρελιά
  • Ειδικότερα, πρέπει να αναφερθούμε στις εξής ελαιοποιήσιμες κατηγορίες ελιών του Νομού Μεσσηνίας.
  • 1. Κορωνέικη:
  • Είναι κυρίως καλλιεργούμενη ποικιλία και αποτελεί το 92,5 % των ελαιοποιήσιμων ποικιλιών. Η «Κορωνέϊκη» οφείλει το όνομά της στη μικρή κωμόπολη Κορώνη, στο Νότιο άκρο του Νομού. Είναι μια από τις καλύτερες ελαιοποιήσιμες ποικιλίες, πολύ παραγωγική, ανθεκτική στις ξηρασίες. Είναι ευαίσθητη στις χαμηλές θερμοκρασίες. Καρποφορεί βασικά κάθε 2ο χρόνο λόγω παρενιαυτοφορίας. Παράγει άριστης ποιότητας ελαιόλαδο, το οποίο χαρακτηρίζεται από ευχάριστο άρωμα και λεπτή γεύση.
  • 2. Μαυρολιά:
  • Αποτελεί το 6,5 % των ελαιοποιήσιμων ποικιλιών, είναι ζωηρή, παραγωγική, καρποφορεί κάθε χρόνο και παράγει καλό ελαιόλαδο. Ωριμάζει πολύ πρώιμα και παρατηρείται αμέσως μεγάλη πτώση του καρπού.
  • 3. Το υπόλοιπο 1%των ελαιοποιήσιμων ποικιλιών καλύπτουν οι ποικιλίες: Μαστοειδής (Μαστολιά), Τσουνάτη, κ.λ.π
  • 1.2. Η συγκομιδή της ελιάς
  • Η κατάλληλη στιγμή για να αρχίσει το μάζεμα της ελιάς εξαρτάται από το πόσο λάδι περιέχεται σε αυτήν . Αυτό συμβαδίζει με την ωριμότητά της που καθώς αυξάνεται, μεγαλώνει παράλληλα και η περιεκτικότητά της σε ελαιόλαδο. Οι ειδικοί συνιστούν το μάζεμα της ελιάς να γίνεται λίγες μέρες πριν από την κανονική ωρίμανση . Άλλα κριτήρια, όπως η αλλαγή του χρώματος της επιδερμίδας του καρπού, η ευκολία που παρουσιάζεται στην απομάκρυνση της ελιάς από το δέντρο, συμπτωματικά μπορούν να προσδώσουν μια εικόνα ωρίμανσης της ελιάς και ότι είναι έτοιμη για τη συγκομιδή, πλην όμως τα φαινόμενα μπορεί να είναι παραπλανητικά πολλές φορές. Για να διαπιστωθεί αυτό, ο καλύτερος τρόπος είναι να πάρουμε κάποιες ελιές, να τις εξετάσουμε και αφού διαπιστώσουμε την περιεκτικότητά τους σε λάδι, θα αποφασίσουμε αν ήρθε η στιγμή του μαζέματός τους ή θα περιμένουμε λίγο ακόμη. Αυτό, όμως, αποτελεί μια ιδανική περίπτωση που θα μπορούσε να εφαρμοσθεί. Να παίρναμε έναν αριθμό ελαιοκάρπων σε χρονικά διαστήματα της περιόδου που ωριμάζει και να γινόταν η εξέτασή τους, για την περιεκτικότητα σε ελαιόλαδο. Αυτό όμως δεν γίνεται, γιατί συναντά δυσκολίες κι αυτό επειδή διαφέρει η περιεκτικότητα σε λάδι, όχι μόνο από δέντρο σε δέντρο, αλλά ακόμη και μεταξύ των ελαιοκάρπων του ίδιου του δέντρου και όλα αυτά επειδή η περιεκτικότητα, αυτή επηρεάζεται από τη διαφορετική πορεία της ωρίμανσης των ελιών, δεδομένου ότι παρεμβαίνουν ορισμένοι παράγοντες στους οποίους αρχικά δε δίνουμε σημασία, είναι όμως πολύ σημαντικοί και έχουν σχέση με το δέντρο , τους καρπούς που βλέπει ο ήλιος, αλλά και από τη θερμοκρασία καθ’ όλη τη διάρκεια της εξέλιξης του καρπού. Αρκετοί ερευνητές έχουν ασχοληθεί με την περίπτωση, προσπαθώντας να προτείνουν μεθόδους ελέγχου της περιεκτικότητας του λαδιού στον καρπό. Διαπίστωσαν ότι η χημική σύσταση μεταβάλλεται κατά της άλεση της ελαιοζύμης και η απόδοση σε ελαιόλαδο προερχόμενο από βιομηχανική επεξεργασία, διαφέρει από την αρχική μέτρησή του στον καρπό. Άλλοτε, πάλι, νομίζοντας ότι ο καρπός δεν έχει την απαιτούμενη ποσότητα σε λάδι, τον αφήνουμε να ωριμάσει περισσότερο στο δέντρο. Αυτός, όμως μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της ωρίμανσης και παραμένοντας στο δέντρο κινδυνεύει να μολυνθεί από ασθένειες ή και να υποβαθμιστεί η ποιότητά του από αντιξοότητες που προκαλούνται (κλιματολογικές συνθήκες, κ.λ.π.) Με το να ωριμάζει , όμως , ο καρπός στο δέντρο δεν σημαίνει ότι θα έχει εμπλουτισθεί με λάδι. Το αντίθετο συμβαίνει, οι επιπτώσεις της παρατεταμένης παραμονής του στο δέντρο είναι σοβαρές και υποβαθμίζουν την ποιότητα και ποσότητα του λαδιού. Έτσι, ακόμη και για τις εμπορικές συναλλαγές, αυτό που παίζε ιρόλο στην εποχή της συγκομιδής δεν παύει να είναι η εμπειρική πλευρά, που με το συνδυασμό της χημικής μέτρησης έχει μεγάλη σημασία. Συμπερασματικά, οι χημικοί και φυσικοί προσδιορισμοί εφαρμόζονται για να επιβεβαιώσουν την προσωπική εμπειρία, με αποτέλεσμα καμία τεχνική προσδιορισμού του ελαιολάδου στον καρπό να μη χρησιμοποιείται επιβεβαιωμένα και εντατικά. Στον τόπο μας, το μάζεμα της ελιάς, αρχίζει τις πρώτες μέρες του Σεπτέμβρη στην Κρήτη, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, γίνεται ανάλογα με την ποικιλία, τον Οκτώβριο και το Δεκέμβριο και διαρκεί μέχρι τις αρχές του Γενάρη κατά περίπτωση. Ενώ, στα νησιά του Ιονίου, η συγκομιδή γίνεται τον Μάρτιο και τον Απρίλιο.
  • 1.3. Τρόποι συλλογής της ελιάς
  • 1. Μάζεμα από το έδαφος
  • 2. Με ραβδισμό.
  • 3. Με τα χέρια.
  • 4. Με σείση του δέντρου.
  • 1. Μάζεμα με τα χέρια από το δέντρο.
  • Αυτή η μέθοδος συνίσταται για να έχουμε το καλύτερο ποιοτικώς λάδι. Για τον τρόπο αυτό χρησιμοποιούνται σκάλες, με τις οποίες οι συλλέκτες συλλέγουν τις ελιές όταν πρόκειται για ψηλά δέντρα. Για τα χαμηλά, η συγκομιδή γίνεται από το έδαφος. Οι ελιές που μαζεύονται με τα χέρια δεν υφίστανται κακώσεις και γι’ αυτό εκτός από όσες χρησιμοποιούνται για λάδι, οι επιτραπέζιες μαζεύονται αποκλειστικά με αυτόν τον τρόπο. Με τη μέθοδο αυτή, οι ελιές είναι πάντα καλές λόγω ευγενικής μεταχείρισης.
  • 2. Συλλογή με ραβδισμό.
  • Για την εφαρμογή της μεθόδου, χρησιμοποιούνται μακριά ραβδιά από εύκαμπτο ξύλο, όπως είναι η λυγαριά , με τα οποία κτυπούν τους καρποφόρους κλάδους, όπου με τα κτυπήματα αποσπώνται οι ελιές οι οποίες πέφτουν στο έδαφος για να συλλεχθούν στη συνέχεια. Παρόλο που αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται από αρχαιοτάτων χρόνων, παραδοσιακή καθώς είναι, και θα λέγαμε προσφιλής σε σχέση με τις άλλες, παρουσιάζει ορισμένα μειονεκτήματα, τα οποία είναι: Ο καρπός και το δέντρο τραυματίζονται, με αποτέλεσμα το δέντρο να προσβάλλεται πολύ εύκολα από ασθένειες. Ο καρπός έχει κακώσεις, όπου μέσα από αυτές ανοίγεται ο δρόμος από το έδαφος σε όλους τους μικροοργανισμούς (βακτηρίδια, μύκητες, κ.λ.π.) να μπουν μέσα στη σάρκα της ελιάς, όπου και προκαλούν μολύνσεις με αποτέλεσμα το λάδι που παράγεται από τέτοιες ελιές, να είναι κατώτερης ποιότητας, έχοντας αυξημένη οξύτητα .Ακόμη, με το ραβδισμό προκαλούνται βλάβες στους οφθαλμούς του
  • 3. Συλλογή από το έδαφος.
  • Και αυτός ο τρόπος συγκομιδής είναι πολύ διαδεδομένος. Περιορίζεται μόνο στις ελιές που βρίσκονται στο έδαφος. Συλλέγονται οι καρποί λόγω υπερωρίμανσης, ή από την προσβολή κάποιας ασθένειας. Αποτέλεσμα της πτώσης του καρπού είναι να βρωμίζει από το χώμα, τις λάσπες και μετά από αυτό μολύνεται και αλλοιώνεται η ποιότητά του στο έδαφος, ακόμη και αν είναι υγιής πριν πέσει στο έδαφος.Το μάζεμα του καρπού με αυτόν τον τρόπο, επειδή είναι πιο εύκολο σε σύγκριση με τις άλλες μεθόδους, είναι ο πιο οικονομικός τρόπος. Η μέθοδος αυτή παρουσιάζει και άλλους κινδύνους. Ένας από τους σημαντικότερους είναι να χαθεί σημαντικός ελαιοκάρπων από πλημμύρες, εκεί όπου τα εδάφη είναι επίπεδα. Συμπερασματικά, τα μειονεκτήματα της συλλογής του ελαιοκάρπου από το έδαφος είναι:
  • α) Η περίοδος της συγκομιδής διαρκεί περισσότερο.
  • β) Φθορές της ελιάς από έντομα, ζώα και μύκητες.
  • γ) Μείωση των οργανοληπτικών χαρακτηριστικών.
  • Εντούτοις, ο φυσικός τρόπος απομάκρυνσης του καρπού από το δέντρο έχει ένα καλό που αντανακλά στο φυτό: τη σωστή και πλούσια καρποφορία του δέντρου την επόμενη χρονιά. Αφού ο καρπός που πέφτει ενώ έχει ωριμάσει πλήρως, έχουμε την ανάπτυξη σωστής καλλιέργειας με τους κλώνους να βλαστάνουν πάλι απρόσκοπτα και φυσιολογικά. Η συλλογή της ελιάς είναι από τα πιο σημαντικά στάδια της ελαιοπαραγωγής. Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται, αποτελεί κριτήριο και επιβαρύνει οικονομικά την παραγωγή. Όλες οι προσπάθειες για εξεύρεση λύσεων με μηχανικά μέσα και μεθόδους έχουν σκοπό την ελάττωση των εργατικών χεριών, με αποτέλεσμα τη μείωση της εργατικής δαπάνης. Και αυτό, διότι το κόστος της συλλογής επιβαρύνει αρκετά το τελικό προϊόν. Φτάνει αυτή η δαπάνη το 50% του παραλαμβανόμενου ελαιολάδου. Αλλά, η ανεύρεση εργατικών χεριών την εποχή που πρέπει να πραγματοποιηθεί η συγκομιδή, γίνεται όλο και πιο δύσκολη.
  • 4. Συγκομιδή με δοντιές.
  • Με τη συσκευή δονήσεων, ένα μηχανισμό που προκαλεί δονήσεις στο δέντρο, πέφτουν οι καρποί. Με το μηχανισμό αυτό, προκαλούνται κραδασμοί στον κορμό ή σε χοντρούς κλώνους. Στη συνέχεια , αυτές οι δονήσεις μεταφέρονται μέχρι την άκρη κάθε κλώνου έως το τελευταίο φύλλο ή και την πιο απομακρυσμένη ελιά. Έτσι, αποσπώνται οι ελιές και πέφτουν στο δίχτυ, από όπου συλλέγονται στη συνέχεια. Ο δονητής συνήθως χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με ψεκαστικές ουσίες, οι οποίες διευκολύνουν την αποκόλληση του καρπού . Οι ουσίες αυτές, χημικά σκευάσματα με τα οποία διαβρέχεται το δέντρο, προκαλούν χαλάρωση του ποδίσκου με αποτέλεσμα να αυξάνεται η απόδοση του μηχανήματος. Τέτοιες ουσίες είναι η γλυκερίνη, το ασκορβικό οξύ, η αιθυλογλυκενόλη, η τριαιθανολαμίνη, κ.α. Ένα βασικό πλεονέκτημα που παρουσιάζει η μέθοδος αυτή είναι ότι, το λάδι που αποδίδεται από τη συλλογή με αυτόν τον τρόπο είναι εκλεκτής ποιότητας. Η συσκευή αυτή δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλα τα ελαιόδεντρα λόγω της διαμόρφωσης του εδάφους, και ένεκα του όγκου της, αφού παρουσιάζει δυσκολία στη μετακίνηση. Για τους παραπάνω λόγους, η συσκευή καθίσταται περιορισμένης χρήσης και χρησιμοποιείται όπου ο χώρος το επιτρέπει.
  • 1.4. Τρόπος παραλαβής του ελαιολάδου
  • Σήμερα δύο διαφορετικές διαδικασίες εξαγωγής ελαιόλαδου χρησιμοποιούνται ευρέως οι οποίες βασίζονται στη φυγοκέντριση. Τα φυγοκεντρικά συστήματα, διακρίνονται σε τριών και δύο φάσεων, ανάλογα με τα προϊόντα που δίνουν στο τέλος της επεξεργασίας (∆ιαδίκτυο, 2 & ∆ιαδίκτυο, 4 & ∆ιαδίκτυο, 5). Επιπλέον εφαρμόζεται η « παραδοσιακή διαδικασία », κατά την οποία το ελαιόλαδο εξάγεται με πίεση σε υδραυλικό πιεστήριο (∆ιαδίκτυο, 4 & ∆ιαδίκτυο, 5). Τα τρία συστήματα διαφέρουν ση μ αντικά ως προς το ποσό των υγρών αποβλήτων και των άλλων παραπροϊόντων που παράγουν.
  • Η επεξεργασία του ελαιολάδου αποτελείται από επτά βήματα:
  • 1.Παραλαβή του καρπού
  • Μετά τη συγκομιδή οι ελιές παραδίδονται στις μεταποιητικές μονάδες για επεξεργασία το ταχύτερο δυνατόν . Η μεταφορά τους γίνεται σε πλαστικά τελάρα(κλούβες) μεοπές αερισμού ή πλαστικούς σάκους. Σε περίπτωση που χρειάζεται να αποθηκευτεί ο καρπός θα πρέπει να είναι για μικρό χρονικό διάστημα σε χώρο με καλό αερισμό.
  • 2.Πλύσιμo
  • Οι ελιές τοποθετούνται αρχικά σε χοάνη παραλαβής ελαιοκάρπου και στη συνέχεια με μεταφορική ταινία οδηγούνται στο αποφυλλωτήριο , όπου απομακρύνονται τα φύλλα και άλλα φερτά υλικά. Ακολουθεί πλύσιμο για την απομάκρυνση ξένων υλών (σκόνη, χώμα, κ.λ.π.). Το νερό μπορεί να ανακυκλωθεί μετά από κατακρήμνιση ή διήθηση των στερεών συστατικών του. Απαιτούνται περίπου 100-120 L νερού για την πλύση 1000 kg ελαιοκάρπου (∆ιαδίκτυο, 4 & ∆ιαδίκτυο, 5). Μετά το πλύσιμο ακολουθεί η άλεση του καρπού σε ελαιόμυλο ή σπαστήρα
  • 3.Σπάσιμο-άλεση ελαιόκαρπου
  • Στα παραδοσιακά ελαιοτριβεία η άλεση του καρπού γίνεται με κυλινδρικές μυλόπετρες. Στις σύγχρονες μονάδες χρησιμοποιούνται μεταλλικοί μύλοι, σφυρό μυλοι και σπαστήρες με οδοντωτούς δίσκους. Εάν οι ελιές που υποβάλλονται σε επεξεργασία είναι παγωμένες ή πολύ ξηρές, προστίθεται μια μικρή ποσότητα νερού (100-150 l ανά 1000 kg καρπού) (∆ιαδίκτυο, 4 & ∆ιαδίκτυο, 5).
  • 4.Μάλαξη
  • Μετά την άλεση, η ελαιοζύμη αναμιγνύεται στο μαλακτήρα μετά την προσθήκη ζεστού νερού. Η μάλαξη αποτελεί βασικό στάδιο της επεξεργασίας και συντελεί στην συνένωση των μικρών ελαιοσταγονιδίων με μεγαλύτερες σταγόνες λαδιού. Για τη διευκόλυνση της διαδικασίας η ελαιοζύμη θερμαίνεται στους 28-30ºC. Στο μαλακτήρα προστίθεται νερό μέχρι και 100 % της ποσότητας της ελαιοζύμης, πριν την εξαγωγή του ελαιόλαδου σε διφασικό ή τριφασικό φυγοκεντρικό σύστημα.
  • 5.Παραλαβή του ελαιόλαδου
  • Η παραδοσιακή μέθοδος της πίεσης και η διαδικασία των τριών φάσεων παράγουν το παρθένο ελαιόλαδο και δύο τύπους αποβλήτων: τα υγρά απόβλητα (κατσίγαρος) και τα στερεά απόβλητα (ελαιοπυρήνας). Η παραδοσιακή μέθοδος είναι μια ασυνεχής διαδικασία (batch type process) που διαφοροποιείται σε δύο φάσεις με την πίεση των αλεσμένων καρπών. Η υγρή φάση (μίγμα νερού/λαδιού) διαχωρίζεται αργότερα προκειμένου να ληφθεί το ελαιόλαδο. Υπολογίζεται ότι από 1.000 kg καρπού παράγονται περίπου 350 kg ελαιοπυρήνα (περιεκτικότητα σε υγρασία 25 %) και περίπου 450 kg υγρά απόβλητα (απόνερα). Εντούτοις, αν και είναι πιο οικολογική, η τεχνική αυτή είναι ασυνεχής, γεγονός που αποτελεί μειονέκτημα για τη σύγχρονη βιομηχανία.
  • 6.Καθαρισμός του ελαιόλαδου
  • Τα στερεά σωματίδια (τεμαχίδια σάρκας, φλοιού, θρύμματα πυρηνόξυλου, κλπ) που βρίσκονται διαλυμένα στην υγρή φάση απομακρύνονται με τη χρήση παλινδρομικά κινούμενων κοσκίνων (κόσκινα απολάσπωσης). Σημειώνεται ότι το βάρος των στερεών σωματιδίων υπολογίζεται σε ποσοστό 0.5-1 % επί του συνολικού βάρους της υγρής φάσης (∆ιαδίκτυο, 4).
  • 7.Τελικόςδιαχωρισμός
  • Ο τελικός διαχωρισμός του ελαιόλαδου από τα φυτικά υγρά γίνεται με τη χρήση φυγοκεντρικών ελαιοδιαχωριστήρων
  • 1.5. Αποθήκευσητου καρπού
  • Η αποθήκευση του καρπού για κάποιο χρονικό διάστημα είναι αναγκαία, δεδομένης της σύντομης διάρκειας της ελαιοκαλλιεργητικής περιόδου και συνεπώς του κύκλου του ελαιοτριβείου , που διαρκεί από δύο έως τρεις μήνες. Η αποθήκευση του καρπού με εύκολα και οικονομικά μέσα έχει διπλό σκοπό:
  • -Τη βελτίωση της ποιότητας του λαδιού
  • -Την επιμήκυνση του χρόνου επεξεργασίας του το δυνατόν περισσότερο.
  • Έχουν γίνει πολλές έρευνες πάνω στο θέμα, που είχαν ως παράλληλο αποτέλεσμα σημαντική πρόοδο στο μηχανικό εξοπλισμό των ελαιοτριβείων. Χρησιμοποιήθηκαν διάφορα μέσα, φυσικά (αφυδάτωση του καρπού με θερμότητα), χημικά (συντηρητικά, μυκητοκτόνα, αδρανή αέρια), ακόμη και διατήρηση σε αλατισμένο διάλυμα. Δεν είχαν όμως πρακτική εφαρμογή κι έτσι η διατήρηση του καρπού γίνεται ακόμα με τον παλιό παραδοσιακό τρόπο, σε τσουβάλια. Θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η χρήση πλαστικών σάκων για την αποθήκευση του καρπού έχει ως αποτέλεσμα της αύξηση της θερμοκρασίας μέσα στο σάκο, τη διευκόλυνση έτσι των ζυμώσεων που υφίσταται ο καρπός. Είναι αυτό που λέγου νοι παραγωγοί, ̈ο καρπός άναψε¨
  • Έλαια
  • 2.1. Ορισμοί και είδη
  • Ως έλαια χαρακτηρίζονται όλα τα κατάλληλα γλυκερίδια των διαφόρων λιπαρών οξέων, φυτικής ή ζωικής προέλευσης, τα οποία περιέχουν και μικρές ποσότητες άλλων λιποειδών όπως φωσφατίδια, στερόλες, ελεύθερα λιπαρά οξέα, κ.α. και τα οποία φέρονται στο εμπόριο και χρησιμοποιούνται προς διατροφή του ανθρώπου, σύμφωνα με τις αγορανομικές διατάξεις. Τα έλαια στη θερμοκρασία δωματίου, δηλαδή στους 20οC είναι υγρά. Ανάλογα με την προέλευσή τους, διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:
  • α) Φυτικά έλαια. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα φυτικά ελαιόλαδα (ελαιόλαδο, πυρηνέλαιο) και τα σπορέλαια (αραβοσιτέλαιο, βαμβακέλαιο, ηλιέλαιο, σογιέλαιο. Σισαμέλαιο, κ.α.)
  • β) Ζωικά έλαια. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα ιχθυέλαια, τα κητέλαια, τα ηπατέλαια και τα διάφορα παράγωγά τους.
  • Ελαιόλαδο είναι το έλαιο της ελιάς, δηλαδή του καρπού της ελιάς της Ευρωπαϊκής (Olea Europea)
  • 2.2 Κατηγορίες ποιότητας ελαιολάδου
  • Οι κατηγορίες ποιότητας ελαιολάδου που ισχύουν σήμερα στην Ελλάδα βασίζονται κυρίως σε εμπορικά κριτήρια, τα οποία έχουν καθοριστεί από το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου.
  • Τα κυριότερα ποιοτικά κριτήρια είναι:
  • - Η οξύτητα
  • - Ο βαθμός οξείδωσης
  • - Τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά (οσμή-γεύση-χρώμα) Σύμφωνα με τα παραπάνω, το ελαιόλαδο χωρίζεται στις εξής κατηγορίες:
  • 2.2.1. Παρθένο ελαιόλαδο
  • Είναι το ελαιόλαδο, το οποίο λαμβάνεται αποκλειστικά και μόνο από τους καρπούς της ελιάς, με μηχανικά ή φυσικά μέσα, τα οποία δεν προκαλούν αλλοιώσεις στην τελική ποιότητά του (χαμηλές θερμοκρασίες στα ελαιοτριβεία, κ.λ.π.)
  • Το παρθένο ελαιόλαδο περιλαμβάνει με τη σειρά του τις εξής κατηγορίες:
  • Α) Παρθένο ελαιόλαδο, εξαιρετικό ή υψηλής ποιότητας Extra..
  • Αυτά τα λάδια είναι τα πιο εκλεκτά. Η οξύτητά τους είναι χαμηλή, φθάνει μέχρι 1%. Έχουν παραληφθεί από καρπό μόνο με μηχανικό τρόπο, με έκθλιψη. Οι ελιές από τις οποίες προέρχονται είναι διαλεγμένες χωρίς ελαττώματα ή κακώσεις. Διακρίνονται από το ότι παρουσιάζουν οργανοληπτικές ιδιότητες άριστες, με χαρακτηριστική φρουτώδη γεύση. Τα λάδια αυτής της κατηγορίας έχουν προέλθει από μηχανική συμπίεση του καρπού χωρίς άλλη κατεργασία, μόνο της πλύσης με νερό και καθίζηση ή φυγοκέντρηση. Το χρώμα τους είναι κίτρινο ή πρασινοκίτρινο.
  • Β) Παρθένο ελαιόλαδο εκλεκτό, Fine.
  • Τα λάδια αυτά έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με το ¨εξαιρετικό¨. Η οξύτητά τους είναι το πολύ 1,5%. Έχουν χάσει όμως ορισμένες οργανοληπτικές ιδιότητες, όπως τη φρουτώδη γεύση και το άρωμά τους κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας ή την αποθήκευσή τους και γι’ αυτό λέγονται εκλεκτά και κατατάσσονται μια βαθμίδα πιο κάτω από τα πρώτης ποιότητας.
  • Γ) Παρθένο ελαιόλαδο Courante ή ημιεκλεκτό.
  • Σε αυτόν τον τύπο ανήκουν τα λάδια που είναι όμοια με τα προηγούμενα με τη διαφορά ότι λόγω ακατάλληλων συνθηκών έχουν οξύτητα 3%. Ανάμειξη ελαιοκάρπων με άλλες ελαττωματικές ελιές (κτυπημένες, προσβεβλημένες από αρρώστιες ή υπερώριμες). Επίσης, να έχουν προκληθεί κάποια σφάλματα στην πορεία της επεξεργασίας, όπως αύξηση θερμοκρασίας, χρονική καθυστέρηση στο διαχωρισμό του λαδιού, κ.α. Συνήθως, τα λάδια αυτού του τύπου προσφέρονται για την ανάμειξη με επεξεργασμένα πυρηνέλαια, ώστε να διορθώνονται οι ελλείψεις τους.
  • Δ) Τα μειονεκτικά ή Λάμ-Παντέ, Lam-Pante.
  • Σ’ αυτήν την κατηγορία ανήκουν τα λάδια που είναι ελαττωμένης ποιότητας. Έχουν οξύτητα άνω του 3% που φθάνει και 20%, με ενδιάμεσες διαβαθμίσεις (3-5), (5-8), (10-15) και (15-20), καθώς και άλλα ελαττώματα. Δεν είναι βρώσιμα . Για να γίνουν βρώσιμα υποβάλλονται σε ειδική επεξεργασία.
  • Σύμφωνα με τα παραπάνω, έχουν νομοθετηθεί οι ονομασίες των ελαιολάδων ανάλογα με την ποιότητά τους και με αυτές φαίνονται στο εμπόριο. Οι ονομασίες είναι οι ακόλουθες:
  • 1. Παρθένο ελαιόλαδο
  • α) Εξαιρετικό ή Έξτρα (Virgin oil, oil extra), οξύτητας σε ελαϊκό οξύ 1g / 100 g λάδι.
  • β) Εκλεκτό ή φίνο (virgin olive, oil fine) οξύτητας 1,5 g / 100 g λάδι
  • γ) Κουράντε ή κανονικό (virgin olive, semi-fine), 3g / 100 g λάδι.
  • 2. Παρθένο ελαιόλαδο υποβαθμισμένο Lam-parte
  • α) Παρθένο ελαιόλαδο ακατάλληλο προς βρώση ως έχει.
  • β) Ραφιναρισμένο ελαιόλαδο (Refined olive oil).
  • Παραλαμβάνεται με διάφορες επεξεργασίες για να γίνει βρώσιμο.
  • 3. Ελαιόλαδο, γνήσιο, Αγνό ή Κουπέ (Pure Olive oil).
  • Είναι το ελαιόλαδο που έχει οξύτητα 4% και άνω, μέχρι 10%. Είναι μείγμα παρθένου ελαιολάδου κατάλληλου προς βρώση και ραφιναρισμένου ελαιολάδου
  • 2.2.2. Πυρηνέλαιο (Olive Residue Oil)
  • Παραλαμβάνεται με χημικές μεθόδους (διαλύτες) από τον ελαιοπυρήνα. Η οξύτητά του δεν ξεπερνά το 1,5 %. Η οσμή και η γεύση του χαρακτηρίζονται ως ικανοποιητικές και το χρώμα είναι ανοικτό κίτρινο. Διακρίνεται σε : α) Ακατέργαστο πυρηνέλαιο. Είναι ακατάλληλο προς βρώση ως έχει. Β) Ραφιναρισμένο πυρηνέλαιο. Είναι μείγμα εξευγενισμένου πυρηνέλαιου και παρθένου ελαιολάδου, κατάλληλο προς βρώση.
  • 2.2.3. Άλλαείδη ελαιολάδου
  • 1. Τα αρωματικά ελαιόλαδα:
  • Δεν είναι γνωστό αν κάποι αρωματικά ελαιόλαδα παρασκευάζονταν και χρησιμοποιούνταν ειδικά και μόνο στη μαγειρική ή όλα αυτά τα αρωματικά φυτά-μπαχαρικά χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για να προσδώσουν στο ελαιόλαδο ιαματικές, στυπτικές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Σήμερα, μπορούμε σχετικά εύκολα να προμηθευτούμε από την αγορά αλλά και να παρασκευάσουμε μόνοι μας αρωματικά ελαιόλαδα για την κουζίνα μας, αρκεί να εκμεταλλευτούμε τα ελαιόλαδα καλής ποιότητας και με χαμηλούς αρωματικούς τόνους και επίπεδη γεύση και να τα εμπλουτίσουμε με δεκάδες αρωματικά βότανα, μπαχαρικά, ακόμη και φρούτα. Βασικά, υπάρχουν τρεις μεγάλες κατηγορίες αρωματικών ελαιολάδων, τα οποία μπορούμε να παρασκευάσουμε με βότανα, αρωματικά φυτά και μπαχαρικά. Τα μπαχαρικά: με τα μπαχαρικά μπορούμε να φτιάξουμε αρωματικό ελαιόλαδο όλο το χρόνο. Η ποικιλία που έχουμε είναι πολύ μεγάλη και μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε ολόκληρα ή σπασμένα: κάρδαμο, κολίανδρος, καρποί κέδρου, μοσχοκάρυδο, γλυκάνισο, κανέλα, τζίντζερ, πιπέρι, μπαχάρι, μαραθόσπορος. Τα βότανα και τα αρωματικά φυτά: εδώ η ποικιλία είναι ακόμη μεγαλύτερη, μιας και η χώρα μας είναι κατάφυτη με αρωματικά φυτά και βότανα. Η άνοιξη και το καλοκαίρι είναι η καλύτερη εποχή για να τα συλλέξουμε και να φτιάξουμε αρωματικά ελαιόλαδα. Με λαχανικά: Εδώ η δυνατότητα δεν είναι πολύ μεγάλη, αλλά μπορούμε να δοκιμάσουμε τις κόκκινες καυτερές και γλυκές πιπεριές, τις λιαστές ντομάτες, τα σκόρδα , την κάππαρη, τα κινέζικα μανιτάρια και τις τρούφες.
  • 2. Ελαιόλαδο με φύλλα ελιάς:
  • Είναι γνωστό από χιλιετίες ότι τα φύλλα της ελιάς έχουν υποτασική δράση. Σύμφωνα με έρευνες, η έντονη υποτασική δράση του υγρού εκχυλίσματος των φύλλων της ελιάς συνίσταται στη διαστολή των περιφερειακών αγγείων, χωρίς να καταστέλλεται η καρδιακή λειτουργία. Δρα στις λείες μυϊκές ίνες των αγγείων.
  • 3. Βιολογικό Ελαιόλαδο
  • 1) Ελαιόλαδο, το οποίο παράχθηκε από ελιές που καλλιεργούνταν για τουλάχιστον τέσσερα χρόνια με βιολογικές μεθόδους. Προέρχεται από καλλιέργειες, στις οποίες ο παραγωγός αντιμετωπίζει όλα τα καλλιεργητικά προβλήματα χωρίς χημικές ουσίες, φυτοφάρμακα και λιπάσματα. Εγκεκριμένοι Οργανισμοί Πιστοποίησης ελέγχουν τακτικά τις καλλιέργειες και το τελικό προϊόν. Τα βιολογικά ελαιόλαδα, όπως και οι άλλες βιολογικές καλλιέργειες κερδίζουν συνεχώς έδαφος στην ελληνική αγορά και κατακτούν τις προτιμήσεις των καταναλωτών .
  • 2) Η ζήτηση των προϊόντων βιολογικής καλλιέργειας έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής . Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, παρουσιάζοντας αξιοσημείωτη άνοδο. Αρκετοί είναι οι οργανισμοί στην Ελλάδα που πιστοποιούν τα οργανικά γεωργικά προϊόντα . Αναφέρονται ενδεικτικά οι Bio Ελλάς, Soye, ΔΗΩ, Dorippe, Φυσιολογική, κ.τ.λ. (ICAP, 2003). Η βιοκαλλιέργεια της ελιάς ξεκινάει με τη σωστή εγκατάσταση των ελαιώνων: ανα βαθμίδες σε επικλινή εδάφη, κανονική πυκνότητα φύτευσης , βελτίωση των μειονεκτικών εδαφών με τη χρήση κοπριάς, δημιουργία κατάλληλου μικροκλίματος για τα ελαιόδεντρα , φύτευση από Ανατολή προς Δύση. Όλα αυτά εξασφαλίζουν καλύτερο αερισμό και μεγαλύτερη ηλιοφάνεια. Στη συνέχεια, πρέπει να διαμορφωθούν σωστά τα ελαιόδεντρα, τα οποία είναι προτιμότερο να έχουν κορμό με κανονικό ύψος και συστηματικό κλάδεμα από τη μικρή τους ηλικία, ώστε να παράγεται χρονιά παρά χρονιά ικανοποιητική σοδειά και να αποτρέπονται εχθροί και ασθένειες. Επίσης, πολύ σημαντικό είναι η αποφυγή αγροχημικών προϊόντων, η φυσική λίπανση και η χρήση συμβατικών μέσων για την καταπολέμηση του δάκου κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας. Τέλος , η μεταφορά, η επεξεργασία , η αποθήκευση και η συσκευασία του ελαιολάδου, στη βιοκαλλιέργεια, απαιτούν ειδικές διαδικασίες. Η βιολογική καλλιέργεια της ελιάς στη χώρα μας ξεκίνησε συστηματικά το 1988, με την πρώτη οργανωμένη βιοκαλλιέργεια στη Μάνη. Στα μετέπειτα χρόνια, η βιοκαλλιέργεια της ελιάς έφτασε στα 15.000 στρέμματα με πολύ ευοίωνες προοπτικές και υπολογίζεται ότι σύντομα θα ξεπεράσει τα 35.000 στρέμματα. Η τάση που υπάρχει για την εγκατάσταση ή τη μετατροπή των συμβατικών ελαιώνων σε βιολογικούς αποδεικνύεται από τον αριθμό των βιοκαλλιεργητών στην Κρήτη, ο οποίος σήμερα ξεπερνά τους 210. Κατά την καλλιεργητική περίοδο 1994-95, η ποσότητα βιολογικού ελαιολάδου που παρήχθη ήταν 300 τόνοι. Από αυτούς οι 50 πωλήθηκαν απευθείας από τους παραγωγούς στους καταναλωτές, χύμα, και οι υπόλοιποι διοχετεύτηκαν τυποποιημένοι στην αγορά. Η χώρα μας, το 1993, εναρμονίστηκε με τον Κοινοτικό κανονισμό (2092/91), δημιουργώντας ένα συνολικό νομοθετικό πλαίσιο για τη Βιολογική Γεωργία. Συστάθηκε επίσης ειδικό γραφείο Βιολογικών προϊόντων στο Υπουργείο Γεωργίας, καθώς και οι σημαντικοί Οργανισμοί Ελέγχου και Πιστοποίησης των προϊόντων (ΔΗΩ, ΣΟΓΕ, ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ). Τα βιολογικά ελαιόλαδα που κυκλοφορούν στην αγορά είναι άριστης ποιότητας, σε ελκυστικές συσκευασίες των 200 γραμ., των 500 γραμ., των 800 γραμ. ,των 1000 γραμ., κατά κανόνα σε σκούρα πράσινα μπουκάλια και με τη γεωγραφική ένδειξη της καλλιέργειας και παραγωγής του ελαιολάδου. Στην ετικέτα, πρέπει να αναγράφεται απαραίτητα ο αριθμός έγκρισης και πιστοποίησης του προϊόντος από τους προαναφερόμενους οργανισμούς. Τα βιολογικά ελαιόλαδα είναι ακριβότερα από τα ελαιόλαδα συμβατικής καλλιέργειας, ακόμη και από εκείνα που συγκεντρώνουν όλες τις αρετές ενός πραγματικά άριστης ποιότητας λαδιού. Κατά κανόνα , χρησιμοποιήστε το ωμό πάνω σε ψωμί, παξιμάδι, βραστά κρέατα και ψάρια ή λαχανικά . Τα βιολογικά ελαιόλαδα πωλούνται συνήθως σε εξειδικευμένα καταστήματα βιολογικών προϊόντων ή ντελικατέσεν. Τα τελευταία χρόνια όμως έκαναν την εμφάνισή τους και στα ράφια των μεγάλων σούπερ μάρκετ.
  • Ελιά και Μυθολογία
  • Οι αρχαίοι για να εξηγήσουν την παραγωγή όλων των σημαντικών προϊόντων,
  • πίστευαν ότι προέρχονται από τους θεούς οι οποίοι διαφύλατταν
  • την ευφορία και τη γονιμότητα της γης.
  • Οι θεοί για να βοηθήσουν τους ανθρώπους τους στέλνουν τις "θεσμοφόρους"
  • θεότητες, που δωρίζουν την καλλιέργεια των καρπών και τη θέσπιση των νόμων.
  • Στο δύσκολο αυτό έργο τους οι θεοί, ως ευρέτες αγαθών και πολιτισμού, βοηθιούνται από μυθικούς ήρωες, ημίθεους, όπως ο Ηρακλής, ο Προμηθέας και ο Αρισταίος.
  • Ο γνωστός πελασγικός μύθος
  • αναφέρεται στον αγώνα της Αθηνάς και του Ποσειδώνα
  • για την προστασία και την ονομασία της Αθήνας.
  • Βασιλιάς της Αθήνας ήταν ο Κέκροπας. Οι δύο αντίπαλοι ανέβηκαν πάνω στο βράχο
  • της Ακρόπολης, όπου ήρθαν και οι άλλοι δέκα θεοί από τον Όλυμπο για
  • να κάνουν τον δικαστή στη διαφωνία των δυο θεών, ενώ
  • ο Κέκροπας παρίστατο ως μάρτυρας.
  • Πρώτος ήρθε ο Ποσειδώνας, στάθηκε στη μέση του βράχου και
  • με την τρίαινά του έδωσε ένα δυνατό χτύπημα στο έδαφος.
  • Αμέσως ξεπήδησε ένα κύμα αλμυρού νερού που σχημάτισε μια μικρή λίμνη
  • που την ονόμασαν "Ερεχθηίδα" θάλασσα.
  • Μετά ήρθε η σειρά της Αθηνάς να παρουσιάσει το δώρο της και αφού κάλεσε τον Κέκροπα για μάρτυρα, φύτεψε μια ελιά πάνω στο βράχο, που ξεπετάχτηκε γεμάτη καρπό.
  • Το δέντρο αυτό σωζόταν για πολλά χρόνια αργότερα.
  • Μετά από το δώρα της Αθηνάς ο Δίας κήρυξε το τέλος του αγώνα και είπε στους άλλους θεούς να κρίνουν σε ποιον από τους δυο θεούς να δοθεί η πόλη.
  • Συγχρόνως ζήτησαν τη μαρτυρία και τη γνώμη του Κέκροπα.
  • Αυτός από το βράχο ψηλά έριξε μια ματιά γύρω, αλλά όπου να γύριζε,
  • τα μάτια του αντίκριζαν αλμυρό νερό, τις θάλασσες που από παντού έζωναν τη χώρα.
  • Το δέντρο όμως που είχε κάνει η Αθηνά να φυτρώσει ήταν το πρώτο που
  • φύτρωσε σε όλη τη χώρα και ήταν συνάμα για την πόλη η υπόσχεση για
  • δόξα και ευτυχία.
  • Για αυτό ο Κέκροπας θεώρησε πως το δώρο της Αθηνάς ήταν
  • πιο χρήσιμο και έτσι της δόθηκε η κυριαρχία της πόλης.
  • Η πιο κοινή εκδοχή του μύθου είναι η ακόλουθη...
  • Οι θεοί είπαν στους αντίδικους ότι θα κέρδιζε την πόλη εκείνος που θα έκανε το πιο χρήσιμο δώρο στους κατοίκους.
  • Τότε ο Ποσειδώνας χτύπησε την τρίαινά του στη γη και ξεπετάχτηκε
  • ένα κατάλευκο άλογο. Οι αθάνατοι θαύμασαν το δώρο αυτό,
  • γιατί ήξεραν πόσο χρήσιμο ήταν στη γεωργία και στα άλλα επαγγέλματα.
  • Αμέσως όμως η σοφή Αθηνά χτύπησε με το δόρυ της την αττική γη και φύτρωσε μια φουντωτή και αειθαλής ελιά.
  • Τότε οι Ολύμπιοι αποφάσισαν πως ο καρπός του ευλογημένου δέντρου
  • ήταν πιο χρήσιμος για τους ανθρώπους της περιοχής
  • και έτσι έδωσαν τη νίκη στην Αθηνά.
  • Η Κρητική αγριελιά στην Ολυμπία
  • Σύμφωνα με τους Αρχαίους, οι Κουρήτες και οι Ιδαίοι Δάκτυλοι είναι εκείνοι που διαδίδουν την ελιά στον ελληνικό χώρο. Τους αγαθούς αυτούς δαίμονες τους θεωρούσαν οι Κρήτες της εποχής του Διόδωρου του Σικελιώτη σπουδαίους ευεργέτες της ανθρωπότητας, εφευρέτες τεχνικών και αντικειμένων, μεταλλουργούς και γιατρούς, εφευρέτες της μελισσοκομίας, της κτηνοτροφίας, των κυνηγετικών όπλων (του τόξου), του τελετουργικού χορού, του τυμπάνου κ.ά.
  • Ο κρητικός Κουρήτης ή Ιδαίος Δάκτυλος Ηρακλής είχε φέρει την αγριελιά από τον Βορρά ή από την πατρίδα του την Κρήτη. Ο Ηρακλής φύτεψε για πρώτη φορά αγριελιά στην Ολυμπία. Ήταν ο εφευρέτης του αθλητισμού και ο θεμελιωτής των Ολυμπιακών αγώνων. Ο Ιδαίος Ηρακλής είχε τέσσερα αδέρφια, τον Παιωναίο, τον Επιμίδη, τον Ιάσιο και τον Ίδα. Ήταν ο μεγαλύτερος αδερφός και κάποια μέρα τους πήγε στην Ολυμπία για να τρέξουν. Ήταν ο πρώτος αγώνας δρόμου που έγινε στον κόσμο. Ο Ηρακλής στεφάνωσε τον νικητή με ένα κλαδί από την ελιά που είχε φυτέψει εκεί. Κι από τότε έμεινε η συνήθεια να στεφανώνουν με κλαδιά - στεφάνια αγριελιάς τους νικητές των Ολυμπιακών αγώνων. Από την Ολυμπία η ελιά επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Πελοπόννησο και στη συνέχεια μεταφυτεύθηκε στην Αθήνα.
  • Ηρακλής και μύθοι
  • Ο Πίνδαρος ισχυρίζεται ότι ο Ηρακλής, ο γνωστός ήρωας της ελληνικής μυθολογίας, καθώς επέστρεφε στην Ελλάδα μετά την ολοκλήρωση των άθλων του έφερε μαζί του από τους Υπερβόρειους την αγριελιά και την φύτεψε στην Ολυμπία. Απ` αυτή την ελιά κατασκευάζονταν τα στεφάνια των Ολυμπιονικών. Σ’ ένα αφιερωματικό επίγραμμα, κάποιος Διονύσιος αφιερώνει ένα ρόπαλο στον Ηρακλή με την επιγραφή: «Ηρακλή, εσύ που πατάς το βραχώδες έδαφος της Οίτης και τον μεγάλων δασών που καλύπτουν τις κορυφές, ο Διονύσιος σου αφιερώνει αυτό το ρόπαλο που έκοψε με το κλαδευτήρι του από μια αγριελιά».
  • Ο Ηρακλής κρατούσε πάντα ένα ρόπαλο με το οποίο αντιμετώπιζε τους κινδύνους και νικούσε κάθε φορά. Το είχε κόψει από μια αγριελιά που είχε βρει κοντά στο Σαρωνικό κόλπο. Κάποτε ο Ηρακλής πήγε στην Τροιζήνα και βρέθηκε μπροστά στο άγαλμα του Ερμή, του θεού που στα παλαιότερα χρόνια και στην παλαιότερη λατρεία φαίνεται ότι ήταν βλαστικός θεός (προστάτης της βλάστησης και της αναγέννησης της φύσης). Στην Τροιζήνα τον έλεγαν "πολύγιο" λέξη που όπως φαίνεται απηχεί την παλιά βλαστική του ιδιότητα. Ο Ηρακλής λοιπόν ακούμπησε το ρόπαλό του στο άγαλμα του Ερμή και κείνο βλάστησε, έβγαλε ρίζες και φύλλα. Όταν πήγε στην Τροιζήνα ο σπουδαίος περιηγητής Παυσανίας του έδειξαν μια αγριελιά κοντά στο άγαλμα του Ερμή και του είπαν πως αυτό ήταν το δέντρο που είχε φυτρώσει από το ρόπαλο του Ηρακλή.
  • Μύθος για την Ελαϊς, Σπερμώ, Οινώ
  • Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Νικ. Πλάτωνα ο μύθος των τριών αδερφών, Ελαϊς, Σπερμώ, Οινώ, που τα ονόματά τους συνδέθηκαν με τα τρία βασικά προϊόντα του ελληνικού χώρου (λάδι, σιτάρι, κρασί) αρχίζει από τη μινωική Κρήτη. Η Ελαϊς, η Σπερμώ και η Οινώ ήταν κόρες του ’νιου και εκείνος με τη σειρά του ήταν παιδί του Διονύσου και της Αριάδνης. Όταν οι απόγονοι του Μίνωα πήγαν να διοικήσουν διάφορα νησιά ή και περιοχές του αιγιακού χώρου, ο ’νιος πήγε στο ιερό νησί τη Δήλο. Παντρεύτηκε τη Δωρίππη και απέκτησε τρεις κόρες που τις είπαν Οινοτρόπους ή Οινοφόρους. Σ` αυτές ο παππούς τους ο Διόνυσος έδωσε ένα μοναδικό χάρισμα:"ποιείν εκ γης έλαιον, σίτον και οίνον". Οι Οινοτρόποι παρείχαν άφθονους καρπούς και τροφές σ` όσους έφταναν για χρησμό στο μαντείο της Δήλου. Ο μύθος μας λέει ότι οι Αχαιοί όταν άρχισαν την εκστρατεία τους εναντίον της Τροίας, πέρασαν από τη Δήλο. Ο ’νιος που ήξερε να προλέγει το μέλλον, τους είπε ότι ο πόλεμος που σκόπευαν να ξεκινήσουν θα κρατούσε δέκα χρόνια. Για να μην ταλαιπωρούνται λοιπόν τους πρότεινε να μείνουν εννιά χρόνια κοντά του και τον δέκατο να πολεμήσουν με τους Τρώες μια και τότε θα έπεφτε η Τροία. Κι όσο για τη διατροφή τους δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Θα την ανελάμβαναν οι τρεις κόρες του. Η Σπερμώ θα πρόσφερε άφθονους καρπούς (δημητριακά), η Ελαϊς όσο λάδι θα ήθελαν και η Οινώ θα τους τροφοδοτούσε με κρασί. Οι Αχαιοί αρνήθηκαν και συνέχισαν το ταξίδι τους. Η περιπέτεια των Οινοτρόπων άρχισε όταν αργότερα μετά από χρόνια αποφάσισαν να τις πάρουν κοντά τους. Άλλοι λένε ότι αρνήθηκαν να πάνε κι άλλοι ότι τις πήραν μαζί τους. Πάντως κινδύνεψαν να θανατωθούν και τις προστάτεψε ο παππούς τους Διόνυσος. Ο Οβίδιος μάλιστα έγραψε, πως ο Διόνυσος μεταμόρφωσε τις τρεις κοπέλες σε περιστέρια.
  • Αρισταίος, προστάτης των ελαιοκαλλιεργητών
  • Ο Αρισταίος ήταν γιος του Απόλλωνα, θεού της μουσικής και της αρμονίας, και της Κυρήνης, κόρης του βασιλιά των Λαπιθών Υψέα. Ο Αρισταίος γεννήθηκε στην Λιβύη και ο Ερμής τον πήρε και τον πήγε στη Γαία και στις Ώρες για να τον αναθρέψουν. Ήταν ένα χαρισματικό παιδί που έζησε ονειρεμένα χρόνια. Οι Μούσες, που όταν μεγάλωσε του είχαν αναθέσει τη φύλαξη των κοπαδιών τους στη Φθία, του δίδαξαν τη μαντική και την ιατρική τέχνη. Ο Αρισταίος ήταν ειδικός στην απομάκρυνση των επιδημιών. Οι Νύμφες πάλι, του έμαθαν πώς να καλλιεργεί τα αμπέλια και τις ελιές, πώς να φροντίζει τα μελίσσια και πώς να κάνει το γάλα τυρί. Την τέχνη δηλαδή της παρασκευής του μελιού, του λαδιού, του τυριού, πράγματα άγνωστα ως τότε στους ανθρώπους. Οι Νύμφες του έδειξαν πώς να μπολιάζει τις αγριελιές για να δίνουν καρπό, να αλέθει τον καρπό του ελαιόδεντρου και να παίρνει το πολύτιμο αλλά άγνωστο ως τότε ελαιόλαδο. Ο Πλίνιος αναφέρει ότι πρώτος ο Αρισταίος ανακάλυψε το ελαιοπιεστήριο. Ο Αρισταίος δεν κράτησε αυτά τα μυστικά για τον εαυτό του αλλά με τη σειρά του δίδαξε τις τέχνες αυτές στους ανθρώπους. Η μυθολογία μας λέει πως ταξίδεψε στην Ελλάδα, πήγε στην Αρκαδία και στα νησιά. Στην Αρκαδία τιμήθηκε, γιατί ήταν αυτός που δίδαξε στους Αρκάδες τη μελισσοκομία, την κατεργασία του μαλλιού και την τέχνη του κυνηγιού. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει ότι ο Αρισταίος πήγε στη Σαρδηνία και κατόπιν στη Σικελία όπου βρήκε εξαιρετικά γόνιμη γη για να καλλιεργήσει τις ελιές. Εκεί μάλιστα τιμήθηκε και λατρεύτηκε ως γεωργική θεότητα - προστάτης των ελαιοκαλλιεργητών. Από τότε τα δάση της αγριελιάς που υπήρχαν γύρω από τη Μεσόγειο άρχισαν να καλλιεργούνται, τα άγρια δέντρα άρχισαν να μπολιάζονται και οι άνθρωποι έμαθαν να χρησιμοποιούν τον πολύτιμο καρπό της ελιάς στη διατροφή τους. Ο Αρισταίος τιμήθηκε από τους ανθρώπους όσο λίγοι θνητοί αναγνωρίζοντας την πλούσια προσφορά του.
  • 3. Μουσική
  • Η ελιά και το λάδι εμφανίζονται σταθερά και διαχρονικά σε όλες τις εκφάνσεις του ελληνικού βίου, όπως στη θρησκεία, στην τέχνη, στις κοινωνικές και πολιτικές εκδηλώσεις, στον αθλητισμό και στη γαστρονομία. Δηλαδή όποιον τομέα της ελληνικής καθημερινότητας και αν εξετάσουμε, σε όποια εποχή, βλέπουμε καθαρά την παρουσία της ελιάς. Έτσι, από τα χρυσά φύλλα σε σχήμα ελιάς που βρέθηκαν θαμμένα σε μινωικό τάφο και τα εργαστήρια παρασκευής αρωματικού ελαίου που βρέθηκαν στην ευρύτερη περιοχή των ανακτόρων του βασιλιά της Πύλου Νέστορα, φτάνουμε στο ορθόδοξο καντήλι με το λάδι που καίει μέχρι σήμερα σε κάθε ελληνικό σπίτι. Σχετικά με τη θρησκεία μάλιστα, ο Χριστός προσεύχεται στο όρος των Ελαίων και δυο από τα μυστήρια της Εκκλησίας μας συνδέονται με το λάδι: η Βάπτιση και το Ευχέλαιο. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι το Άγιο Μύρο παρασκευάζεται με λάδι.
  • «Είμαι η ελιά η τιμημένη» γράφει χαρακτηριστικά ο Κ. Παλαμάς: η ελληνική λογοτεχνία από τον Όμηρο έως τον Ελύτη και το Ρίτσο εμπνεύστηκε σταθερά από την ελιά.
  • Παρακάτω θα δούμε ένα ποίημα (τις κρητικές μαντινάδες) κι ένα δημοτικό τραγούδι σχετικά με την ελιά.
  • Μαντινάδες
  • Θωρείς τα τα μουρέλα μου τα πολυφορτωμένα,
  • Ούλα τα δούδω μάθια μου, για να σε πάρω εσένα.
  • Είναι δεντρά πολλά στη γης, σαν την ελιά δεν είναι,
  • Βρέχει, χιονίζει, λιάζεται μα πάντα δροσερή ‘ναι.
  • Για βάλε λάδι στην πληγή, να δεις πως θα γλυκάνει
  • Μα ο γιατρός εις το σεβντά, ίντα μπορεί να κάμει.
  • Απής ποκάμουν οι γ’ ελιές και φύζουν οι μαζώχτρες,
  • Αστροπελέκια και φωθιές, εις των πλουσιώ τσι πόρτες.
  • Κίσαμο με τ’ αμπέλια σου, Σέλινο με τσ’ ελιές σου,
  • Σφακιά με τις λεβέντες σου και με τσι κοπελιές σου.
  • Ελιά
  • Στο δέντρο απάνω γίνομαι,
  • σείνομαι κι ανεμίζομαι,
  • φυσάει και καμπανίζομαι,
  • στην κλάρα τραμπαλίζομαι.
  • Με το ραβδί ραβδίζομαι,
  • κάτω στη γη γκρεμίζομαι.
  • Κι ύστερα λιχνίζομαι
  • και μυριοβασανίζομαι.
  • Και σαν κοπώ και μαζευτώ
  • και στα κοφίνια σοδιαστώ,
  • στο λίθο θε να πατηθώ,
  • θα λιώσω και θα τσακιστώ
  • και θε να μεταμορφωθώ.
  • Κίτρινο αίμα θα γινώ
  • στη Βενετιά θε να σταλώ
  • κι εκεί θα μοσκοπουληθώ.
  • ΠΟΙΗΜΑΤΑ – ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ – ΑΝΘΟΛΟΓΗΜΑΤΑ
  • Στον χώρο αυτό θα παρουσιάσουμε τι είπαν οι ποιητές διαμέσου των αιώνων γι’ αυτό το μεγαλόψυχο και ευεργετικό δέντρο. Πράγμα που δείχνει για μια ακόμα φορά πόσο ήταν δεμένη ανέκαθεν η ελιά και το ελαιόλαδο με όλους τους τομείς εξέλιξης της γλώσσας αλλά και του λαού.
  • Ο Όμηρος, φυσικά κάνει λόγο για την ελιά αρκετές φορές. Ο Ησίοδος δεν την αναφέρει στα Έργα και Ημέρες, έτσι είναι πιθανό πως το δέντρο εκείνη την εποχή δεν είχε ακόμη καλλιεργηθεί στη Βοιωτία. Ο Σοφοκλής πίστευε πως η ελιά ενδημούσε στην Αττική και δεν ευδοκιμούσε στην Πελοπόννησο. Ο Ευριπίδης κάνει λόγο για ένα στεφάνι ελιά, με το οποίο η Κροέσσα τύλιξε το γιο της Ίωνα, όταν τον εγκατέλειψε, ελπίζοντας πως θα τον έβρισκε κάποιος. Στην Παλατινή Ανθολογία οι ποιητές δεν δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον στις ελιές, μια και ήταν περισσότερο απασχολημένοι με ζητήματα γύρω από άπιστους φίλους και επιπόλαιες φίλες. Υπάρχει ένα αίνιγμα, κάπως πομπώδες, για μια ελιά, την οποία η Παλλάδα Αθηνά εκτιμά ιδιαίτερα, αλλά ο άνθρωπος σπάει τα δύστυχα παιδιά της: «με χρησιμοποιούν σε πήλινα νεκρικά καντήλια, στην ιατρική και στους αγώνες, ποια είμαι;». Υπήρχε η αντίληψη πως το ελαιόλαδο μπορούσε να αντιδράσει απέναντι στην κακή επιρροή των υποχθόνιων δαιμόνων. Ο Καλλίμαχος ο Αλεξανδρινός συνέθεσε μια λογομαχία μεταξύ μιας δάφνης και μιας ελιάς: «ανόητη ελιά, εγώ δεν γνωρίζω τη λύπη, είμαι καθαρή και οι άνθρωποι δεν τσακίζουν εμένα, μα εσένα χρησιμοποιούν στα νεκρικά στεφάνια, φοβερή!». Η λογομαχία συνεχίζεται φυσικά με το να έχει η ευφυής και φρόνιμη ελιά τον τελευταίο λόγο, αναφέροντας στον επιπόλαιο αντίπαλό της πως η δάφνη, όπως κάθε άλλο κοινό δέντρο, ανακαλύφθηκε από τη Γη, μόνο η ελιά φύτρωσε μέσα από το μυαλό της ίδιας της Αθηνάς.
  • Κατά το 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ου το μάζεμα εμφανίζεται συχνότερα στα ποιήματα του Σολωμού, του Κάλβου, του Μαβίλη, του Παλαμά. Στη φημισμένη γενιά του τριάντα διακρίνουμε ένα γνήσιο πάθος για τα δένδρα (ελιές), που αναδύεται μέσα από την ποίηση του Ρίτσου, του Σεφέρη και του Ελύτη. Ιδιαίτερα ο Σεφέρης ταυτίζει τα ανθρώπινα σώματα με αυτά των δένδρων. Τα ονειρεύεται. Ο Ρίτσος και ο Ελύτης θεωρούν την ελιά περισσότερο ένα ουσιαστικό και αιώνιο στοιχείο της φύσης: δεν μπορεί κανείς να φανταστεί το ελληνικό τοπίο χωρίς αυτήν. Κατόπιν, η ποιητική παραγωγή σχετικά με τις ελιές φτάνει βαθμιαία στο τέλος της. Οι σύγχρονοι ποιητές είναι άνθρωποι της πόλης, η φύση και τα ελαιόδεντρα παίρνουν μια δευτερεύουσα θέση. Ένας από τους τελευταίους ποιητές που μνημονεύει την ελιά είναι η Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ. Μπορεί να ειπωθεί πως τα δένδρα έχουν τώρα σχεδόν εξαφανιστεί από την ελληνική ποίηση.
  • Κωστή Παλαμά, Ἡ ἐληά
  • Εἶμαι τοῦ ἥλιου ἡ θυγατέρα
  • ἡ πιὸ ἀπ᾿ ὅλες χαϊδευτή,
  • κι ἡ τόση ἀγάπη τοῦ πατέρα
  • σ᾿ αὐτὸν τὸν κόσμο μὲ κρατεῖ.
  • Ὅσο νὰ γύρω νεκρωμένη
  • αὐτὸν τὸ μάτι μου ζητεῖ.
  • Εἶμαι ἡ ἐληὰ ἡ τιμημένη.
  • Ὅπου κι ἂν λάχω κατοικία
  • δὲ μοῦ ἀπολείπουν οἱ καρποὶ
  • ὡς τὰ βαθιά μου γηρατεῖα
  • δὲν βρίσκω στὴ δουλειὰ ντροπή.
  • Μ᾿ ἔχει ὁ Θεὸς εὐλογημένη
  • κι εἶμαι γεμάτη προκοπή.
  • Εἶμαι ἡ ἐληά ἡ τιμημένη.
  • Φρίκη κι ἐρμιά, νερὰ καὶ σκότη
  • τὴν γὴν ἐθάψαν μιὰ φορά...
  • Πράσινη αὐγὴ μὲ φέρνει πρώτη
  • στὸ Νῶε ἡ περιστερά.
  • Ὅλης τῆς γῆς εἶχα γραμμένη
  • τὴν ἐμορφάδα καὶ χαρά.
  • Εἶμαι ἡ ἐληὰ ἡ τιμημένη.
  • Ἐδῶ στὸν ἥσκιο μ᾿ ἀποκάτου
  • ἦρθ᾿ ὁ Χριστὸς ν᾿ ἀναπαυθεῖ,
  • κι ἀκούστηκε ἡ γλυκειὰ λαλιά του
  • λίγο προτοῦ νὰ σταυρωθεῖ.
  • Τὸ δάκρυ του, δροσιὰ ἁγιασμένη,
  • ἔχει στὴ ρίζα μου χυθεῖ.
  • Εἶμαι ἡ ἐληά ἡ τιμημένη.
  • Καὶ φῶς πραότατο χαρίζω
  • ἐγὼ στὴν ἄγρια νυχτιά,
  • τὸν πλοῦτο πιὰ δὲν τὸ φωτίζω,
  • σὺ μ᾿ εὐλογεῖς φτωχολογιά.
  • Κι ἂν ἀπ᾿ τὸν ἄνθρωπο διωγμένη,
  • μὰ φέγγω ἐμπρὸς στὴν Παναγιά.
  • Εἶμαι ἡ ἐληὰ ἡ τιμημένη.
  • Αποσπάσματα:
  • Κάτι γυμνό και ξέσκεπο
  • στα ολανοιγμένα πλάτια
  • που ζωντανό θα το’ δείχναν
  • μόνο δυο φλόγες μάτια,
  • κάτι που από τους σάτυρους
  • κρατιέται, και είν’ αγρίμι,
  • και είν’ η φωνή του ασήμι,
  • μη φύγης, είμαι εγώ,
  • ο Σάτυρος. Και ρίζωσα
  • σαν την ελιά εδώ πέρα,
  • λιγώνω τους αγέρηδες
  • με τη βαθιά φλογέρα.
  • Και παίζω και παντρεύονται,
  • λατρεύονται, λατρεύουν,
  • και παίζω και χορεύουν
  • άνθρωποι, ζα, στοιχειά.
  • Κωστής Παλαμάς
  • Ετούτου το τοπίο είναι σκληρό
  • σαν τη σιωπή,
  • σφίγγει στον κόρφο του
  • τα πυρωμένα του λιθάρια,
  • σφίγγει στο φως
  • τις ορφανές ελιές του
  • και τ’ αμπέλια του,
  • σφίγγει τα δόντια
  • Γιάννης Ρίτσος
  • Ποιος θα σταθεί
  • στον ίσκιο της ελιάς,
  • παρέα με το τζιτζίκι
  • μη σωπάσει το τζιτζίκι,
  • τώρα που ο ασβέστης
  • του μεσημεριού
  • βάφει τη μάντρα
  • ολόγυρα του ορίζοντα
  • σβήνοντας τα μεγάλα
  • αντρίκια ονόματά τους
  • Γιάννης Ρίτσος
  • Οι κορμοί των δέντρων είναι βασανισμένοι

• από μια αγωνιώδη προσπάθεια.
• Συστρέφονται, γονατίζουν να προσευχηθούν,
• υψώνουν σκληρά μπράτσα,
• μέλη τυραννισμένα από την κίνηση, όλο
• αγκώνες και γόνατα. Οι στριφτές ρίζες
• βυζαίνουν από την καρδιά της γης το χρυσό
• για τη σαλάτα του φτωχού.

• Οδυσσέας Ελύτης
• Δημοτικό Τραγούδι
• Πουλάκι εβγήκε από τη γη και βγήκε
• από τον Άδη και πήγε κι έκαμε φωλιά
• σε μιας ελιάς κλωνάρι,
• που είναι τα φύλλα της πικρά
• και τα’ άνθια της φαρμάκι.
• Το’ μάθαν οι βαριόμοιρες
• και παν και το ρωτάνε:
• -Πες μας, να ζεις, πουλάκι μου,
• στον Άδη πως περνάνε;
• Τάχα είν’ οι νιοι με τα’ άρματα
• και οι νιες με τα στολίδια;
• Τάχα είν’ και τα μικρά παιδιά με τα πολλά παιχνίδια;
• -Εκεί στολίδια δε φορούν
• κι άρματα δε βαστούνε
• και τα καημένα τα παιδιά
• τη μάνα τους ζητούνε.
• ΟΜΟΡΦΙΑ & ΔΙΑΤΡΟΦΗ
  • Παράλληλα με τις αποδεδειγμένες ευεργετικές ιδιότητες του ελαιόλαδου στον ανθρώπινο οργανισμό σαν τροφή έχει παρατηρηθεί πως η εξωτερική εφαρμογή του σε διάφορες περιοχές του σώματος μας,μπορεί να έχει εξίσου εκπληκτικά αποτελέσματα.
  • Είναι γνωστή η χρήση του στην υγιεινή του σώματος αλλά και στην περιποίηση του δέρματος και των μαλλιών. Οι θεραπευτικές ιδιότητες του ελαιόλαδου πρωτοαναφέρθηκαν από τον Ιπποκράτη, τον πατέρα της Ιατρικής. Στον Ιπποκράτειο Κώδικα βρίσκονται περισσότερες από 60 φαρμακευτικές χρήσεις του ελαιολάδου, με κυριότερη αυτή κατά των δερματικών παθήσεων.
  • Το ελαιόλαδο χρησιμοποιούνταν για την καλή διατήρηση του δέρματος και την στιλπνότητα των μυών, την θεραπεία των εκδορών, την καταπράυνση σε καψίματα και την αφυδάτωση που προκαλούνται από τον ήλιο.
  • Το ελαιόλαδο διδόταν φαρμακευτικά για εσωτερική ή εξωτερική χρήση τόσο για την υγεία όσο και την ομορφιά.
  • Στην Ελλάδα η συνήθεια να εφαρμόζεται ελαιόλαδο τοπικά πάνω στο δέρμα είναι ευρέως διαδομένη σε διάφορες περιοχές της χώρας και η αρχή αυτής της πρακτικής χάνεται στα βάθη των αιώνων. Γενιές ολόκληρες γυναικών χρησιμοποίησαν το λάδι ελιάς σαν φυσικό καλλυντικό. Η τάση αυτή σήμερα κερδίζει ολοένα και μεγαλύτερο έδαφος κυρίως ανάμεσα στους οπαδούς των φυσικών προϊόντων και της φυσικής υγείας. Είτε σε συνδυασμό με άλλα συστατικά είτε μόνο του οι καλλυντικές ιδιότητες του ελαιολάδου επιβεβαιώνονται σχεδόν καθημερινά από τους ειδικούς γι αυτό και πλέον βλέπουμε έναν ολόκληρο κλάδο της κοσμετολογίας να αναπτύσσεται γύρω απ’ αυτό. Σε κάθε περίπτωση το αγνό ελαιόλαδο διαθέτει αποδεδειγμένα μαλακτικές, ενυδατικές και αντισηπτικές ιδιότητες και μπορεί να φανεί ιδιαίτερα αποτελεσματικό για πολλές χρήσεις. Προσφέρει μοναδική ενυδάτωση και αποτελεσματική προστασία ακόμα και απέναντι σε συνθήκες που χαρακτηρίζονται ιδιαίτερα δύσκολες.
  • Γι' αυτό, πριν ξεκινήσεις να αγοράσεις την αγαπημένη σου σειρά καλλυντικών, δες παρακάτω με ποιους τρόπους μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτό το μοναδικό φυτικό προϊόν ως ελιξίριο ομορφιάς:
    • Για βελούδινη επιδερμίδα: Βουτάς τις άκρες των δακτύλων σου σε ελαιόλαδο και κάνεις μασάζ στο πρόσωπο και τον λαιμό, μέχρι το λάδι να απορροφηθεί τελείως από το δέρμα. Μετά από μια ώρα ξεπλένεις με
      • άφθονο νερό και λίγο αφρό λευκού σαπουνιού από ελαιόλαδο. Όσο πιο τακτικά επαναλαμβάνεις τη διαδικασία μέσα στην εβδομάδα, τόσο καλύτερα αποτελέσματα θα έχεις. Ισχύει για κάθε ηλικία (από την εφηβεία έως τα… ήντα) και κάθε τύπο δέρματος. Προλαβαίνει και τις ρυτίδες.
      • Για περιποίηση νυκτός: Τουλάχιστον μία ώρα πριν ξαπλώσεις, αλείφεις το πρόσωπό σου με ένα μείγμα ίσης ποσότητας ελαιόλαδου και χυμού λεμονιού. Το αφήνεις να δράσει και, πριν κοιμηθείς, το ξεπλένεις με άφθονο νερό. Αυτό ωφελεί στην ανανέωση των κυττάρων κατά τη διάρκεια του ύπνου και χαρίζει σφριγηλή επιδερμίδα.
      • Για απαλά χέρια: Κάνεις μασάζ με χλιαρό ελαιόλαδο τουλάχιστον 2-3 φορές την εβδομάδα και το αφήνεις να απορροφηθεί. Μετά ξεπλένεις τα χέρια με ζεστό νερό και τα σκουπίζεις απαλά.
      • Για γερά νύχια: Μουσκεύεις ένα κομμάτι βαμβάκι ή μια μπατονέτα σε ελαιόλαδο και κάνεις απαλό μασάζ στα νύχια χεριών και ποδιών αφήνοντάς το να απορροφηθεί. Τα νύχια σου σιγά-σιγά θα δυναμώσουν και θα λάμψουν. Αυτή είναι επίσης μια καλή προετοιμασία για μανικιούρ ή πεντικιούρ.
      • Για πίλινγκ σώματος: Αναμιγνύεις ελαιόλαδο με χοντρόκοκκο αλάτι και τρίβεις με αυτό όλο το σώμα. Αυτή η διαδικασία θα σου δώσει αναζωογόνηση και ευεξία, έστω και αν γίνει με σκέτο λάδι. Μην ξεχνάς ότι οι αθλητές στην αρχαία Ελλάδα άλειφαν το σώμα τους με ελαιόλαδο πριν από τους αγώνες για να ζεστάνουν και να δυναμώσουν τους μυς τους, ενώ η επάλειψή του στο σώμα ήταν διαδεδομένη επίσης τόσο για θεραπευτικούς όσο και για καλλυντικούς σκοπούς.
      • Για μαλακά, λαμπερά μαλλιά: Όταν τα μαλλιά είναι ταλαιπωρημένα, θαμπά και ξηρά από διάφορες τεχνικές εργασίες, αρκεί ένα μασάζ με ελαιόλαδο από τη ρίζα μέχρι την άκρη της τρίχας – τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα – αφήνοντας το λάδι στα μαλλιά όσο περισσότερο χρόνο μπορείς. Εναλλακτική περιποίηση προσφέρει και η γνωστή μάσκα με χλιαρό ελαιόλαδο, στο οποίο μπορείς να προσθέσεις τον χυμό μισού λεμονιού (ρώτησε μόνο την κομμώτριά σου αν το λεμόνι επηρεάζει τη βαφή). Απλώνεις καλά το μείγμα στα μαλλιά σου και τα καλύπτεις για μισή ώρα με μια πλαστική κουκούλα. Στη συνέχεια λούζεσαι με ένα απαλό φυτικό σαμπουάν.
      • Για Χείλη: το ελαιόλαδο μπορεί κάλλιστα να αντικαταστήσει το λιποζάν και να δυναμώσει σκασμένα και ταλαιπωρημένα χείλη,απλώνοντας το στα χείλη με μια μπατονετα.
      • Ελαιόλαδο για την ενδυνάμωση των βλεφαρίδων και το ντεμακιγιάζ: Αναμείξτε ίσες ποσότητες από λάδι αμυγδάλου και λάδι ελιάς και φτιάξτε ένα μείγμα ελαίων για άψογο ντεμακιγιάζ, αλλά και για θρέψη των βλεφαρίδων. Θα σας ενθουσιάσει όταν δείτε πόσο καλά και απαλά καθαρίζει!
      • Για το ξύρισμα: δοκιμάστε να χρησιμοποιήσετε αγνό ελαιόλαδο αντί για κρέμα, τζελ ή αφρό ξυρίσματος. Το λάδι περιορίζει τους ερεθισμούς που προκαλεί το ξύρισμα στο πρόσωπο ή σε οποιαδήποτε άλλη περιοχή του σώματος, ενώ παράλληλα αφήνει το δέρμα λαμπερό, ενυδατωμένο και απαλό
      • Ελαιόλαδο σαν αντιηλιακό: Το λάδι ελιάς μπορεί να λειτουργήσει σαν ασπίδα για τις βλαβερές ακτίνες του ήλιου. Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει πως εφαρμόζοντας αγνό ελαιόλαδο στο δέρμα αμέσως μετά την έκθεση στις UVA ακτίνες του ήλιου μπορεί να αποφευχθούν ή να περιοριστούν οι βλαβερές συνέπειες αυτής της επικίνδυνης ακτινοβολίας όπως είναι ο καρκίνος του δέρματος.
      • Ελαιόλαδο για μετά τον ήλιο: Το λάδι ελιάς είναι κατάλληλο και για την αφυδάτωση που παρατηρείται στο δέρμα, αλλά ακόμη και για τα εγκαύματα που μπορεί να προκαλέσει η έκθεση στον ήλιο. Οι ενυδατικές και αντισηπτικές ιδιότητες του ελαιολάδου μπορούν να καταπραΰνουν και να ανακουφίσουν από τον πόνο, να προλάβουν τα σημάδια και να αναζωογονήσουν τις περιοχές που έχουν υποστεί βλάβη.
      • Για τον τομέα της διατροφής και της ιατρικής, το ελαιόλαδο έχει ιδιαίτερη σημασία τόσο ως πηγή θρεπτικών συστατικών όσο και ως θεραπευτικό μέσο. Οι θεραπευτικές μάλιστα ιδιότητες του ελαιολάδου ήταν γνωστές στον Ιπποκράτη και γενικότερα στην ιατρική επιστήμη της αρχαιότητας. Οι κύριες διαπιστώσεις του θεραπευτικού ρόλου του ελαιόλαδου φαίνονται περιληπτικά παρακάτω :
      • Από τον περασμένο αιώνα, ορισμένοι ερευνητές είχαν επισημάνει την ευεργετική επίδραση του ελαιόλαδου στην θεραπεία της υπερχλωρικής γαστρίτιδας και του δωδεκαδακτυλικού έλκους. Οι Ewald κα Βoaw (1889) διαπίστωσαν ότι προσθήκη ελαιολάδου σε δοκιμαστικό γεύμα προκαλούσε μείωση της έκκρισης γαστρικού οξέος. Το ελαιόλαδο χρησιμοποιήθηκε από την αρχαιότητα σε περιπτώσεις πονοκεφάλου, πόνου στο λαιμό και στα αυτιά, σε εξαρθρώσεις, σε κατάγματα και πληγές , είτε με απλή επάλειψη ή με εντριβή είτε με μορφή εμπολάστρου. Ακόμα, το ελαιόλαδο έχει χρησιμοποιηθεί ως απολυμαντικό και ως καλλυντικό μέσο. Παράλληλα, έχει χρησιμοποιηθεί και ως αντίδοτο στην πρόκληση δηλητηριάσεων. Οι υγειονολόγοι απέδιδαν μεγάλη σημασία στο ελαιόλαδο, ειδικά για παθήσεις του ήπατος και το θεωρούσαν κατάλληλο φάρμακο για την πρόληψη και θεραπεία πολλών άλλων παθήσεων, όπως και του διαβήτη C . Το ελαιόλαδο πιστεύεται ότι επιδρά ευνοϊκά στην ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού αγγειακού συστήματος και του εγκεφάλου και στην κανονική ανάπτυξη των παιδιών. Το ελαιόλαδοπαρουσία του ελαϊκού οξέος. Ακόμα ευεργετική επίδραση ασκεί το λινελαϊκό, το οποίο συναντάται στο ίδιο περίπου ποσοστό που βρίσκεται και στο μητρικό γάλα. Υπάρχουν μελέτες που αποδεικνύουν ότι η συστηματική κατανάλωση του ελαιόλαδου είναι αντίστροφα συνδεδεμένη με τον καρκίνο . Έρευνες έδειξαν ακόμη ότι η υπέρταση βελτιώνεται αισθητά . Η μείωση της αρτηριακής πίεσης ήταν τέτοια, ώστε η δόση της φαρμακευτικής αγωγής περιορίστηκε στο 50% της αρχικής. To ελαιόλαδο ελαττώνει στο νεφρό την προσκόλληση των trans λιπαρών οξέων , που ενέχονται στην δημιουργία αρτηριοσκλήρωσης στα κύτταρα και μειώνει κάποια από τα ανεπιθύμητα συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας, ενώ παρέχει προστασία στο νεφρό από την τοξική δράση των οξειδωμένων LDL και τη φαγοκυττάρωσή τους από τα μακροφάγα των αρτηριών. Έτσι, το ελαιόλαδο μειώνοντας τη δημιουργία νεφρικής αρτηριοσκληρύνσεως , επιτρέπει την καλύτερη και αποδοτικότερη λειτουργία του οργάνου, επιτρέποντας την απέκκριση τοξικών ουσιών, ιδιαίτερα σε καταστάσεις ελαττωμένης νεφρικής λειτουργίας. Έχει διαπιστωθεί ότι τα λευκοτριένια και οι προσταγλαδίνες, ενώσεις που δημιουργούνται στον οργανισμό από το μεταβολισμό κάποιων λιπαρών οξέων , είναι απαραίτητες για τον οργανισμό σε μικρές ποσότητες. Υπερπαραγωγή, όμως των ενώσεων αυτών οδηγεί σε προοδευτική εμφάνιση ορισμένων παθήσεων, όπως οι καρδιαγγειακές. To ελαιόλαδο σε αντίθεση με άλλα φυτικά έλαια, π.χ. καλαμποκέλαιο, μειώνει τη βιοσύνθεση των λευκοτριενίων. H αντικατάσταση των κορεσμένων λιπαρών οξέων από μονοακόρεστα , όπως αυτά που περιέχονται στο ελαιόλαδο, μειώνει την συγκέντρωση της ολικής και της LDL-χοληστερόλης, χωρίς να ελαττώνει τα επίπεδα της HDL- χοληστερόλης . Έτσι, βελτιώνει το λιπιδαιμικό προφίλ και διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο κατά της υπερχοληστερολαιμίας και της στεφανιαίας νόσου. H μείωση των επιπέδων της LDL έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της ποσότητας της LDL που διεισδύει στο αρτηριακό τοίχωμα και θεωρητικά μειώνεται έτσι και η LDL που είναι διαθέσιμη για οξείδωση, εμποδίζοντας έτσι την αθηροσκλήρωση. Το ελαιόλαδο προστατεύει το ανθρώπινο δέρμα από την ηλιακή ακτινοβολία και τα εγκαύματα που αυτή μπορεί να του προκαλέσει. Αυτή του η ιδιότητα οφείλεται στη δράση της βιταμίνης Ε, της προβιταμίνης Α, στις πολυακόρεστες λιπαρές ουσίες του, αλλά και στο σκουαλένιο. Ακόμη, προστατεύει και αναστέλλει την εξέλιξη των παιδικών εκζεμάτων και ανακουφίζει από τα τσιμπήματα των εντόμων. Το 1998 ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα μιας νέας έρευνας, σύμφωνα με την οποία η χλωροφύλλη που ως ουσία συναντάται αποκλειστικά στο ελαιόλαδο προάγει το μεταβολισμό, διεγείρει την αύξηση των κυττάρων και συμβάλλει στην αιμοποίηση, με αποτέλεσμα να επιταχύνεται η επούλωση των τραυμάτων.
      • Τοπωνύμια
      • Τόποι που η ονομασία τους προέρχεται από τη λέξη «Ελιά»
      • Ελαία, Επίδαυρος
      • Ελαία, Μ. Ασία
      • Ελαιοχώρι, Καβάλα
      • Ελαιοχώριον, Αρκαδία
      • Ελαιών του Κοντούρου, Μεσσηνία
      • Ελαιώνας, Αθήνα
      • Ελαιών, Σέρρες
      • Ελαιών, Ιουδαία
      • Ελιά, Έβρος
      • Ελιά, Εύβοια
      • Ελιά, Ηράκλειο
      • Ελιά, Θεσπρωτία
      • Ελιά, Λακωνία
      • Ελιά, Λάρισα
      • Ελιά, Μεσσηνία
      • Ελιά, Πρέβεζα
      • Ελιά, Φωκίδα
      • Ελιά, Χαλκιδική
      • Η ΕΛΙΑ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ
      • Ολυμπιακοί Αγώνες
      • Η ελιά για τους αρχαίους Έλληνες ήταν σύμβολο των ολυμπιακών ιδεωδών, της Ειρήνης, της Σοφίας και της Νίκης. Γι’ αυτό και το μοναδικό βραβείο που έπαιρνε ο Ολυμπιονίκης ήταν ένα στεφάνι φτιαγμένο από κλαδί ελιάς, ο «κότινος».
      • Μέσα στο ναό της Ήρας στην Αρχαία Ολυμπία, υπήρχε μια ελιά, η «καλλιστέφανος ελαία», από της οποίας τα κλαδιά φτιαχνόταν ο κότινος.
      • Ο μύθος λέει ότι ο Ηρακλής φύτεψε την ελιά, μετά την ολοκλήρωση των 12 άθλων του.
      • Το μοναδικό βραβείο ("άθλον") για τους νικητές των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν ένα στεφάνι φτιαγμένο από τον "κότινο", δηλαδή την άγρια ελιά. Ο κότινος καθιερώθηκε, ως έπαθλο, από τον Ίφητο, ύστερα από χρησμό του Μαντείου των Δελφών, την έκοβε πάντα δε από την "Καλλιστέφανο" ελιά ένα μικρό αγόρι ( του οποίου ζούσαν και οι δύο γονείς του)
      • Το παιδί αυτό πήγαινε στην ελιά και έκοβε με χρυσό ψαλίδι τόσα ακριβώς κλαδιά όσα και τα αγωνίσματα των Ολυμπιακών. Έπειτα το πήγαινε στο ναό της θεάς Ήρας, όπου και τα τοποθετούσε πάνω σε χρυσελεφάντινη τράπεζα.
      • Οι ελλανοδίκες έπαιρναν από εκεί τα κλαδιά, έφτιαχναν στεφάνια και τα πρόσφεραν ως έπαθλο στους αθλητές. Οι νικητές θεωρούνταν πρόσωπα σεβαστά, τα οποία η θεία χάρη και η εύνοια των θεών τους βοήθησε να κερδίσουν. Επίσης δια του στεφανιού της ελιάς μεταβιβάζονταν σε αυτούς όλες οι θεϊκές δυνάμεις. Τον ίδιο ακριβώς συμβολισμό είχαν και οι κόκκινες μάλλινες κορδέλες που στόλιζαν το μέτωπο ή τα μπράτσα των αθλητών.
      • Το στεφάνι της ελιάς ήταν η μεγαλύτερη διάκριση για κάθε αθλητή αλλά και για κάθε απλό πολίτη (το ρήμα «στέφω» ήταν συνώνυμο του αμείβω).Σε κανέναν άλλο λαό το στεφάνι της νίκης δεν θεωρήθηκε το υπέρτατο αγαθό που θα μπορούσαν να χαρίσουν οι θεοί στον άνθρωπο.
      • Πηγή έμπνευσης αποτελεί και στις μέρες μας ο κότινος, το στεφάνι της ελιάς, αφού επιλέχθηκε να είναι το σύμβολο της Ολυμπιάδας του 2004 στην Αθήνα. Σύμβολο ειρήνης και συμφιλίωσης των λαών.
      • Παναθηναϊκοί Αγώνες
      • Η γνωστή σε όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο σχέση του λαδιού με την αθλητική δραστηριότητα έχει την αφετηρία της στη συνήθεια των νέων να αλείφουν, για λόγους υγιεινής, το σώμα τους με λάδι πριν από την καθημερινή άσκηση στα γυμναστήρια, την προπόνηση και τους αγώνες.
      • Εκτός, όμως, από τη χρήση αυτή, στην Αθήνα η σχέση του λαδιού με τον αθλητισμό ήταν στενότερη. Γιατί στους αθλητικούς αγώνες που γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια εκεί, κατά τη διάρκεια των Παναθηναίων, των μεγάλων γιορτών προς τιμή της θεάς Αθηνάς, το λάδι της ελιάς αποτελούσε το ίδιο το βραβείο που έπαιρναν οι νικητές των αγώνων.
      • Το παναθηναϊκό λάδι μοιραζόταν στους νικητές μέσα σε μεγάλα και ζωγραφισμένα πήλινα αγγεία που τα ονόμαζαν παναθηναϊκούς αμφορείς. Οι παναθηναϊκοί αμφορείς ήταν δημόσια και την ευθύνη της κατασκευής και την απονομής τους την είχαν τα αρμόδια όργανα της αθηναϊκής πολιτείας. Από τον Αριστοτέλη (Αθηναίων Πολιτεία 60) μαθαίνουμε ότι ειδικοί άρχοντες, οι αθλοθέτες, εκτός από τις άλλες σχετικές με τα Παναθήναια αρμοδιότητές τους «και τους αμφορείς ποιούνται μετά της βουλής και το έλαιον τοις αθληταίς αποδιδόασι».
      • Για τις ποσότητες του λαδιού που έπαιρναν ως έπαθλο οι νικητές, μας πληροφορεί μια σημαντικότατη επιγραφή περίπου του 380 π.Χ. από την Ακρόπολη, στην οποία αναφέρεται ο ακριβής αριθμός των γεμάτων με λάδι αγγείων που απονέμονταν όχι μόνο στον πρώτο αλλά και στο δεύτερο νικητή. Έτσι, στο αγώνισμα της ιππασίας, τα έπαθλα έφταναν μέχρι και τους 140 παναθηναϊκούς αμφορείς για τον πρώτο νικητή της αρματοδρομίας. Ο νικητής του δρόμου ταχύτητας λάμβανε ως έπαθλο 70 αμφορείς, οι οποίοι σύμφωνα με τους υπολογισμούς περιείχαν γύρω στους 2,5 τόνους ελαιόλαδο, ενώ ο πρώτος νικητής στο αγώνισμα της αρματοδρομίας λάμβανε ως έπαθλο περίπου 5 τόνους λάδι εξαιρετικής ποιότητας.
      • Απ’ όλα αυτά, εύλογα γεννάται η απορία πως αξιοποιούσαν οι αθλητές τόσο μεγάλες ποσότητες, που υπερκάλυπταν ασφαλώς τις προσωπικές τους ανάγκες διατροφής, καλλωπισμού και φωτισμού. Τις περισσότερες φορές οι αθλητές το πουλούσαν εκτός Αθηνών μαζί με τους αμφορείς. Η πολιτεία, παρότι απαγόρευε την εξαγωγή του λαδιού, όπως και άλλων γεωργικών προϊόντων (σιτηρά, σύκα), στους αθλητές που διακρίνονταν στους Παναθηναϊκούς αγώνες το επέτρεπε. Όπως χαρακτηριστικά λέει ο Πίνδαρος: «ουκ έστι δε εξαγωγή ελαίου εξ Αθηνών, ει μη τοις νικώσι». Το ελαιόλαδο μάλιστα αυτό μάλλον ήταν περιζήτητο στην Ιταλία, την Κυρηναϊκή χερσόνησο και τη Μασσαλία, όπου αγοραζόταν από πλούσιους νέους, που αρέσκονταν να αλείφουν και να περιποιούνταν τα σώματά τους με το «επώνυμο» λάδι, το οποίο έφθανε στις χώρες τους μέσα σε παναθηναϊκούς αμφορείς, που έφεραν ζωγραφισμένη στη μια πλευρά στην Πρόμαχο Αθηνά και στην άλλη το αγώνισμα για το οποίο προορίζονταν.
      • ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΣ
      • Η ελιά που αποχτήσαμε ήταν η αφορμή να θελήσουμε να γνωρίσουμε από κοντά και
      • Ολυμπιονίκες μας εκμεταλλευόμενοι το πρόγραμμα του Συλλόγου Ελλήνων Ολυμπιονικών
      • περί κοινωνικής ανταποδοτικότητας. Έτσι λοιπόν στις 25 Απριλίου ήρθαν στο σχολείο μας
      • κυρίες Β.Κοζομπόλη, Β.Ζυγούρη και Μ.Καραγιαννοπούλου, ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΕΣ,να μας
      • γνωρίσουν το Ολυμπιακό Ιδεώδες και να ανεβάσουν με το υψηλό τους φρόνημα το ηθικό των
      • μαθητών του Λυκείου μας. Τις ευχαριστούμε θερμά!

• ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
  • Η ΕΛΙΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ
  • Κυκλοφόρησε η είδηση πως κάποιοι έκοψαν ένα κομμάτι της "Ιερής Ελιάς του Πλάτωνα" για καυσόξυλα... Είδηση συνοδευμένη, όπως πάντα, από ανακρίβειες... Στις 7 Οκτωβρίου
  • 1976 έπεσε πάνω το λεωφορείο που την σακάτεψε... Οποιος επιθυμεί να μάθει τεκμηριωμένη την αλήθεια και την πορεία του δένδρου στο χρόνο -με πλούσιο ανέκδοτο
  • φωτογραφικό υλικό- ας αναζητήσει την εφημερίδα "Ο Μικρός Ρωμηός" (Φύλλο 3/2012) στο "Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών" (Παπαρρηγοπούλου 7, πλατεία Κλαυθμώνος)

ΠΗΓΗ: http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/kwsths_palamas/poihmata.htm#Η_ΕΛΗΑ

http://www.clab.edc.uoc.gr/seminar/ptixiakes/elia/site/MythoiGiaThnElia.htm

http://www.clab.edc.uoc.gr/seminar/ptixiakes/elia/site/Athhna.htm

http://www.clab.edc.uoc.gr/seminar/ptixiakes/elia/site/KrhtikhAgrielia.htm

http://www.clab.edc.uoc.gr/seminar/ptixiakes/elia/site/Hraklhs.htm

http://www.clab.edc.uoc.gr/seminar/ptixiakes/elia/site/Elais.htm

http://www.clab.edc.uoc.gr/seminar/ptixiakes/elia/site/Aristaios.htm

3. http://1lyk-kalamp.tri.sch.gr/oldsite/elia/logotexnia.htm

4. http://el.wikipedia.org/wiki/Ελιά

http://dim-karat.ilei.sch.gr/elia.htm

5. http://el.wikipedia.org/wiki/Ελιά_(αποσαφήνιση)

http://el.wikipedia.org/wiki/Ελιά_Ευβοίας

http://el.wikipedia.org/wiki/Ελιά_Ηρακλείου

http://el.wikipedia.org/wiki/Ελαία_Φωκίδας