Het Vlaamse Kustveiligheidsplan

In 2002 ging een overleg van start tussen een groep Noordzeestaten over de toenemende overstromingsrisico’s langsheen de kustlijnen als een gevolg van de klimaatwijzigingen en de ruimtelijke ontwikkelingen. Hieruit vloeiden nieuwe inzichten voort over risicobeheer in kustregio's. Daarop besloot de Afdeling Kust van de Vlaamse Gemeenschap om werk te gaan maken van een Geïntegreerd Kustveiligheidsplan, geïntegreerd in de zin dat naast de veiligheid – die uiteraard op de eerste plaats komt – de wisselwerking met andere factoren wordt onderzocht, zoals de omgeving, landschap en erfgoed, fauna en flora, en de mens. In 2007 werd een grootschalige studie opgestart waarbij naast de eigen diensten ook het Waterbouwkundig Laboratorium (Antwerpen), het Maritiem Instituut (RUG), het studiebureau Arcadis e.a. werden ingeschakeld. Parallel hieraan werd een grondige veiligheidstoets van de gehele kust ondernomen.

Normen

Bovenstaande vaststellingen hebben tot twee normen geleid waarop het Vlaamse kustveiligheidsbeleid zal worden gestoeld. Terzelfdertijd werd de veiligheidslijn, die ten allen prijze moet gehouden worden, als volgt gedefiniëerd: het is een ononderbroken lijn van grens tot grens, die samenvalt met de meest zeewaartse grens bij bewoonde zones, of met de hoogtelijn van 7m of 8m TAW, naargelang de maatgevende storm, bij onbewoonde zones en duingebieden.

Wat zijn nu die normen?

1. Bij stormen met een terugkeerperiode van 1.000 jaar mogen slechts minimale problemen optreden. In de praktijk houdt dit in dat het piekoverslagdebiet bij harde zeeweringen onder de 1 liter/m/s moet blijven, en dat erosie of afslag aan dijk of duin de dichtstbije bewoning niet mag bereiken.

2. Het risico op grote schade en op slachtoffers moet ten allen tijde worden beperkt. Gezien het risico op toenemende slachtofferaantallen toeneemt bij minder frequent voorkomende stormen, en als een gevolg van de vaststellingen hierboven wordt deze norm in de praktijk vertaald naar de controle op potentiële bresvorming bij 8m TAW. Dit peil wordt aldus als een bovengrens ingevoerd, waarbij het merendeel van de risico's als ingedekt mag worden beschouwd.

Huidige situatie

De uitgevoerde veiligheidstoets werd aan de hand van beide normen geanalyseerd, en zo ontstond een lijst van aandachtszones, waar iets zou moeten gebeuren, gaande van verdere controle tot daadwerkelijk ingrijpen. De gevaarlijkste punten werden inmiddels reeds aangepakt, nog voor de studie was afgerond. Zo werd in Oostende ter hoogte van het Heldenplein een noodstrand aangelegd, en werd in De Haan het strand aanzienlijk verbreed. Daarnaast werden de werken gestart voor de beveiliging van de Oostendse haven. Na deze urgente ingrepen is de huidige veiligheidssituatie zodanig dat 2/3 van onze kust de vooropgestelde normen haalt; het overige 1/3 met inbegrip van de havens is slechts beveiligd tot een storm met een retourperiode van 100 jaar. Ter vergelijking: de storm uit 1953 die Oostende deed onderstromen en de ramp in het Deltagebeid veroorzaakte, had een retourperiode van 1 op 250. Dit geeft meteen het programma aan van het Masterplan, dat nog dit jaar in uitvoering moet gaan.

Maatregelen

We hebben reeds herhaaldelijk gewezen (zie artikels De storm ... en daarna ? en Golven en zeeweringstechniek) op het gevaar van overtoppende golven, die een zeewaterpeil met ettelijke meters kunnen overstijgen. In die zones waar de golven de kust vrij kunnen benaderen zullen daarom waar mogelijk voorzieningen dienen getroffen om de golven van de veiligheidslijn weg te houden. Een typisch voorbeeld van hoe dit kan vormt het brede strand van De Panne, waar de golven die voor de vloedlijn uitlopen hun energie aan het zachthellende zand overdragen om uiteindelijk gewoon stil te vallen. Zie de foto en de bijhorende schetsen hiernaast.

Na een diepgaande studie van de vele mogelijke maatregelen werden volgende methodes weerhouden. De effectieve keuze voor de diverse aandachtszones moet nog gebeuren.

1. Duingebieden: zandaanvoer tegen de zeereepduin, of op het voorliggend strand
2. Badzones:
3. a) zandaanvoer op laag- of hoogstrand, of op beide
4. b) muurtjes op de zeedijk
5. c) de bestaande zeedijk een golfdempende uitbouw geven
6. Onderhoudsbeperkende maatregelen: zandschermen, rijshout, maar ook golfbrekers en nieuwe strandhoofden
7. Havens:
8. a) muurtjes rondom de gehele haveninstallatie
9. b) verhogen kaaimuren, havendijken
10. c) stormvloedkering in de havenmond ter hoogte van de kustlijn

Deze aanpak, waarbij de zogenaamde ‘zachte’ maatregelen (zandsuppletie) sterk doorwegen, heeft het voordeel dat op die manier het natuurlijke karakter van de kust wordt versterkt. Naar de toekomst toe kunnen deze maatregelen flexibel worden toegepast t.o.v. de reële zeespiegelstijging. De fijne details van deze werkmethode zullen in een volgend artikel nader worden bekeken.

Verdere afhandeling

Het plan zoals hierboven geschetst ligt sinds september 2009 voor als een plan-MER (milieu effecten rapport), en zou ten laatste in juni 2010 – binnenkort dus – zijn beslag moeten krijgen. Parallel hieraan loopt een MKBA (maatschappelijke kosten-baten analyse) op basis waarvan het in diezelfde periode tot definitieve keuzes zou moeten komen wat betreft de uit te voeren werken. In het kader van deze MKBA werd een aanvankelijk budget uitgewerkt dat € 300 miljoen beloopt, naast een jaarbudget voor onderhoud van de zeeweringen dat op € 20 miljoen wordt begroot.

Kaart 4 - Situatie aan de Westhoek; zie ook foto erboven. Hier is duidelijk te zien hoe de zone voor de Westhoekdijk steeds verder aan het ontzanden is

De Panne, 12 maart 2010

auteur Noël Hoste

naar een idee van Noel Hoste en Jose Decoussemaeker