ACHOLI TRIBE
Acholi (also Acoli) is a Luo Nilotic ethnic group from Eastern Part of Southern Sudan Magwi County and Northern Uganda (an area commonly referred to as Acoliland), including the districts of Agago, Amuru, Gulu, Kitgum, Nwoya, Lamwo, and Pader; in Approximately 1.17 million Acoli were counted in the Uganda census of 2002, and 45,000 more were living in South Sudan in 2000.
LANGUAGE
The Acholi dialect is a Western Nilotic language, classified as Luo (or Lwo). It is mutually intelligible with Lango, Alur and other Luo languages. The Luo language and dialect is spoken by the Luo groups who are currently settled in various locations including western Kenya, Eastern Uganda, Acholiland, West Nile in Uganda, and South Sudan.
The Song of Lawino, one of the most successful African literary works, was written by Okot p'Bitek in Acholi, and later translated to English.
ACHOLI PROVERBS [CAROLOK]
1.Ryemo awen aryo tek!.awen aryo peryeme wang ma ikeme ki acel onyo iyenyo yo mukene macalo tic ki gwok,gwok mene pe romo ngwec kene wang ma in wone aye icwaro tere.
2.Eno ba Okello Arya pu ibedo won ka odyek obino ci inywako ngwec ki mon!.carolok man konyo wa kanyang tyel lok mapol ento mapiretek aye ni eno ba latin awobi ma kareni dong oromo me nyom pud ibedo won ka kec opoto ci inywako rego ki mon,pany,pong,olutokwon,ogwec ki mon.man pwonyo lotino bulu me kareni ni ka inen kare pa ginomoni dong oromo omyero itute me timo ne ma piya odoko tere ki wiye.
3.Ogwang maryek moko ikinga.
4.Welo okelo yengo.
5.Opuk ma laco nen imac.
6.yamo ogengo kot cwe.
7.Latin dyel ma lapelewang tur ibad dero.
8.Oyo kirubu kiporo.
9.Atum pa rwot kimako kimedo ki megi.
10.Awen maryek moko ilwete.
11.lworo tong wang ogwal.
12.Rubanga pe wany.
13.Mak tunu aye pok.
14.Agwata matek mac aye puku.
15. Adong pe ki medo ikom can
16. Aming ming ongolo nge gweno
17. Agoro pe camo ngolo kulu
18. Agulu odiyo otac
19. Agwata ma tek mac aye buko
20. Akuri ma welo camo neno wang ceng
21. Aling aling ma ki celo wanga ki cogo
22. Ange dong koko
23. Arwot ki oda
24. Atura calo ngok gwok
25. Ayom mudong cen nyero ibb lawote
26. Aweno pe ki laro ki won tol
27. Bedo inget bye oweko kom pura kwar
28. Ber ber pa lalaa
29. Bolo opuk i pii
30. Can pa min akelo oweko ki mwono ter aduku ki odok me twomo pii
31. Cet gwok ki nguku ma pud lyet
32. Cogo oturo wot pa gwok
33. Dako nywal ki nyeke
34. Dongo min bul medo ki latine/lanyige
35. Ducu oyoo ot pa min akec
36. Dyel ma lapele tur ibad dero
37. Dwon odiyo pilato
38. Gin ma ikwiya dari yen
39. Gwok woto kama ki bolo iye kwon
40. Gwok ma dako bene mako lee
41. I woto ma atakka pyeri opong
42. Icwak ogwang iwek gweno
43. Igal ka mwodo aboke
44. Ikeng wii ogwang ma otwoo
45. Itwaro ma odoko acut
46. Iyoke ki ajut kweyo
47. Dik dik(Jwii jwii) ci ongole
48. Kalii cek pa lawok
49. Kalwok pe doko katwoo
50. Kuk coo kom coo
51. Labolo pito ma neke
52. Labul tong gweno ngeyo ka pene
53. Labwor ma kok pe mako lee
54. Lacan ma kwo pe kinyero
55. Ladwar neno opoko pii ki wange
56. Lakwor ki dongo laling
57. Langala ramo boo ki toyo
58. Lapok cinge ki guna
59. Lapyelo inget yoo nyebe
60. Lalur mwodo cogo kun geno ngwinye
61. Lalworo geyo ngwinye ki olut kwon
62. Latong pa latek ladit aye gamo
63. Latot kic aye nango cinge
64. Latoo wang pe telo wadi
65. Layom cwinye poto
66. Latin gwok pe tuko ki cak
67. Lee ma welo poto ibur
68. Lum acel ka owot pe weko ot cwer
69. Lum ma bwuru bwuru ogengo ayweri koko
70. Min gweno pe tongo bolo
71. Mot mot ocero muno poto
72. Ngat ma otwoni ngwen nongo okonyi ki cado
73. Ogwang pe lwoko gweno
74. Ojuk kwe ceto ki cet i ot pa maro
75. Okol man ki ocok ne
76. Odoo ma bor pe goyo twol
77. Ocamo wa i labyel kweri
78. Ocok man ki byer ne
79. Okom oyoko langwec
80. Opong wiye woko
81. Opong ma lalur matar rabo ki tenge
82. Opota ma tugu
83. Opuk odoko amida .
84. Opuk ma lacoo ki neno imac
85. Oree keto latin i ic
86. Pii pe mol dok cen
87. Puk con aye yat kot
88. Rucu rucu ocwalo ayom ki ibbe
89. Ruko war ikom okuto
90. Tee okono pe ki puto
91. Twol ma otoo pwodo ibbe
92. Twon dyang oye ladod
93. Twon gweno lworo labwuce
94. Twon gweno pe kok pa ayaa
95. Tingo dul ma opong ki ngini ngini
96. Twon gweno pa ladiro odoko ki ler
97. Wang ceng odok i ode
98. Wek akuma ki rwede
99. Wor obwumu ladobo
100. Wot ki lakwany lum iwangi
101. Yito pe duny nono
102. Yito duny lubu agulu
103. Yom cwiny oneko Latina
104. Yoo aryo oroco lalur
105. Ywayo mori ki lakadakidi.