Dirigent Patrick Davin (58) overleed tijdens de repetitie. Hij is niet de eerste die stierf in het harnas

De repetitie stond op het punt van beginnen. Dirigent Patrick Davin (58) was al gesignaleerd; hij zou de musici in de Brusselse Munt door een nieuwe partituur loodsen. De titel van het stuk van Jean-Luc Fafchamps: Is this the end?

Maar in plaats van muziek, ging er een schok door de gangen van het voornaamste operahuis van België. Patrick Davin is overleden, vermoedelijk aan de gevolgen van een hartaanval.

Zijn dood komt hard aan in de muziekwereld. Niet alleen omdat hij ‘steeds op details kon wijzen waar je zo overheen zou zingen’, zoals bariton Thomas Oliemans zegt, of omdat ‘componisten altijd wisten dat hun werk bij hem in goede handen was’, volgens collega-dirigent Jurjen Hempel. ‘Hij was heel open, blijmoedig, hij zat vol humor’, zegt Hempel. ‘Patrick was zo iemand die ook naar de concerten van collega’s kwam en je dan niet als een concurrent benaderde; hij ontsteeg dat. Dat is opvallend in onze wereld.’

Het is niet de eerste keer dat een dirigent overlijdt in het harnas, of net voor het aan- of na het uittrekken daarvan. Patrick Davin is de nieuwste naam op een lange lijst. In Nederland is het bekendste voorbeeld dat van Eduard van Beinum, chef van het Concertgebouworkest. In 1959 dirigeerde hij de Eerste symfonie van Brahms in het Concertgebouw – en kreeg een hartstilstand. De legendarische Rus Kirill Kondrasjin stierf in 1981 in zijn hotelkamer aan een hartaanval vlak na een optreden in het Concertgebouw. Bij hem was het de Eerste symfonie van Mahler.

Ook voor de gezondheid van de vorig jaar overleden Mariss Jansons werd vaak gevreesd. Jansons, chef-dirigent in Amsterdam tussen 2004 en 2015, kreeg een hartaanval tijdens een concert in Oslo in 1996. Zijn Noorse orkest zag de rechterarm nog doordirigeren toen hij op de grond lag. Voor zijn vader Arvid liep het anders af. Die overleed in 1984 tijdens het dirigeren – Mahler Vijf.

Giuseppe Sinopoli, nog zo’n grootheid, was pas 54 toen hij in 2001 in Berlijn overleed nadat hij een hartaanval had gekregen tijdens een uitvoering van Verdi’s Aida. Saillant detail: twee dagen lager werd ter nagedachtenis aan Sinopoli de uitvoering van Aida overgenomen door Marcello Viotti. In 2005 kreeg Viotti een beroerte tijdens een repetitie in München. Hij zou het niet overleven.

Drie oorzaken worden vaak genoemd. De eerste, en meest voor de hand liggende: stress. Nog altijd is de naam van de dirigent vaak de grootste op de poster, hij (of tegenwoordig gelukkig ook steeds vaker: zij) is de eindverantwoordelijke en de blikvanger, en elke dirigent is zich daarvan bewust.

Daarnaast gaan dirigenten vaak lang door, en vindt de artistieke bloei nogal eens plaats als normale mensen aan hun pensioen beginnen te denken. En tot slot: succesvolle dirigenten vliegen veel van orkest naar orkest en leven vooral in hotels. Dat kan een gezonde levensstijl bemoeilijken. Maar ook dirigenten hebben soms gewoon pech.