วัฒนธรรมภาษากะเหรี่ยง

ภาษากะเหรี่ยงสะกอ (S'gaw Karen) หรือ ภาษากะเหรี่ยงขาว หรือ ภาษาปกาเกอะญอ เป็นภาษาของชาวกะเหรี่ยงสะกอ มีผู้พูดทั้งหมด 1,584,700 คน พบในพม่า 1,284,700 คน (พ.ศ. 2526) ในลุ่มแม่น้ำอิระวดี ในไทยพบ 300,000 คน (พ.ศ. 2530) ในจังหวัดแม่ฮ่องสอน เชียงใหม่ และเชียงราย ใกล้แนวชายแดนพม่า ผู้พูดส่วนใหญ่นับถือความเชื่อดั้งเดิมหรือศาสนาคริสต์จัดอยู่ในตระกูลภาษาจีน-ทิเบต ภาษากลุ่มทิเบต-พม่า สาขากะเหรี่ยง สาขาย่อยสะกอ-บไฆ เรียงประโยคแบบประธาน-กริยา-กรรม 

มีเสียงพยัญชนะต้นมากกว่าภาษาไทย ไม่มีเสียงตัวสะกด มีเสียงพยัญชนะควบกล้ำมาก นอกจากกล้ำกับเสียง ร ล ว แล้ว ยังกล้ำกับเสียง ก (คล้ายเสียง g ในภาษาอังกฤษ) และเสียง ย ได้ด้วย มีสระเดี่ยวเท่ากับภาษาไทย แต่ความสั้นยาวของสระไม่มีนัยสำคัญทางภาษาศาสตร์ เสียงวรรณยุกต์มี 5 เสียง คือ

• เสียงกลาง-ระดับ อาจมีเสียงขึ้นหรือตกเล็กน้อยในตอนท้าย คล้ายเสียงสามัญในภาษาไทย

• เสียงกลาง-ตก คล้ายเสียงเอกกึ่งเสียงโทในภาษาไทย มีลมออกมามากกว่าปกติทำให้เสียงต่ำทุ้ม

• เสียงสูงขึ้น-ตก คล้ายเสียงตรีกึ่งเสียงโทในภาษาไทย แต่เสียงสูงกว่าเล็กน้อย

• เสียงสูง-ระดับ เกิดกับคำตายเสียงสั้น คล้ายกับเสียงตรีในคำตายเสียงสั้นในภาษาไทย เช่น พะ โต๊ะ

• เสียงต่ำ-ระดับ เกิดเฉพาะคำตายเสียงสั้นเท่านั้นคล้ายกับเสียงเอกนำตายเสียงสั้นในภาษาไทย เช่น แกะ จุ ปะ

ตัวอย่างภาษาะเหรี่ยงสะกอ ได้แก่

• ต่า กุ๊ ญ่า ถ่อ เตอ แจ๊ะ หา = อาการดีขึ้นหรือยัง

• ซฺวี่ ถ่อ เตอ เจ๊ะ เตอ เจ๊ะ = เลือดออกซิบๆ

สระ

• a ตรงกับสระอาในภาษาไทยหรือเสียง a ในภาษาสเปนและภาษาอิตาลี

• e ตรงกับสระเออในภาษาไทยหรือเสียงe ในภาษาฝรั่งเศส

• i ตรงกับสระอีในภาษาไทยหรือเสียงe ในภาษาสเปนและภาษาอิตาลี

• o ตรงกับสระโอในภาษาไทยหรือเสียง o ของภาษาสเปน

• u ไม่ตรงกับสระในภาษาไทยเป็นเสียงที่อยู่ระหว่างสระอูกับสระอือ หรือระหว่าง u กับ i ในภาษาสเปน

• ai ตรงกับสระแอในภาษาไทย

• ei ตรงกับสระเอในภาษาไทย

• au ตรงกับสระออในภาษาไทย

• oo ตรงกับสระอูในภาษาไทย

• ' ตรงกับสระเออะในภาษาไทย เป็นเสียงสั้นๆ

พยัญชนะ

• k ตรงกับไทย ก เช่น ka = ก๊ะ

• hk ตรงกับไทย ค เช่น hka = คะ

• g เหมือน g ในภาษาอังกฤษ แต่เป็นเสียงในลำคอมากกว่าภาษาอังกฤษ

• q ออกเสียงในลำคอพร้อมกับพ่นเสียง คล้าย j ในภาษาสเปน

• ng ตรงกับภาษาไทย ง

• c ตรงกับภาษาไทย จ คล้ายกับเสียง ch ในภาษาอังกฤษแต่เสียงเบกว่า

• ns ตรงกับภาษาไทย ช คล้ายเสียง ch ในภาษาสเปน

• ny ตรงกับภาษาไทย ญ หรือเสียง n ในภาษาสเปน

• t ตรงกับภาษาไทย ต

• ht ตรงกับภาษาไทย ท

• d ตรงกับภาษาไทย ด

• n ตรงกับภาษาไทย น

• p ตรงกับภาษาไทย ป หรือ p ในภาษาสเปน

• hp ตรงกับภาษาไทย พ หรือ p ในภาษาอังกฤษ

• b ตรงกับภาษาไทย บ

• m ตรงกับภาษาไทย ม

• y ตรงกับภาษาไทย ย แต่มีชาวกะเหรี่ยงบางกลุ่มออกเสียงคล้าย z ในภาษาอังกฤษ

• r ตรงกับภาษาไทย ร หรือ r ในภาษาสเปน

• l ตรงกับภาษาไทย ล

• w เป็นเสียงระหว่างไรฟัน v หรือเสียง f เบาๆ

• s ตรงกับภาษาไทย ซ

• h ตรงกับภาษาไทย ฮ หรือ j ในภาษาสเปน

• eh ตรงกับภาษาไทย เอ้อ

• ah ตรงกับภาษาไทย อ๋า

วรรณยุกต์

การเขียนวรรณยุกต์ในภาษากะเหรี่ยงมีสองแบบคือแบบที่แทนด้วยตัวสะกด นิยมใช้ในการพิมพ์ กับแบบที่ใส่เป็นเครื่องหมายบนสระ นิยมใช้กับการเขียนด้วยมือ ซึ่งมีดังต่อไปนี้

• av หรือ ă เป็นเสียงสูงกลาง ออกเสียงในเวลาสั้นๆ คล้ายเสียงตรีในภาษาไทย

• aj หรือ à เสียงกลาง-ตก คล้ายเสียงเอกกึ่งเสียงโทในภาษาไทย

• af หรือ ä เสียงสูงขึ้น-ตก คล้ายเสียงตรีกึ่งเสียงโทในภาษาไทย

• ax หรือ â เสียงต่ำ ออกเสียงในเวลาสั้น คล้ายเสียงเอกในภาษาไทย

• az หรือ ā เสียงกลาง ออกเสียงยาว คล้ายเสียงสามัญในภาษาไทย

• a เสียงกลางสูง ออกเสียงปกติแต่สั้นกว่า az

ไวยากรณ์

สรรพนาม

• y' บุรุษที่หนึ่งเอกพจน์ เป็นประธานของประโยค

• yaz บุรุษที่หนึ่งเอกพจน์ เป็นกรรม

• p'waiseif บุรุษที่ 1 พหูพจน์ เป็นได้ทั้งกรรมและประธาน

• pgaz บุรุษที่ 1 พหูพจน์ เป็นกรรม

• naz บุรุษที่สองเป็นกรรม

• n' บุรุษที่สอง เป็นประธาน

• su หรือ suwaiseif บุรุษที่ 2 พหูพจน์ เป็นได้ทั้งกรรมและประธาน

• av หรือ av wei บุรุษที่สาม เอกพจน์ เป็นได้ทั้งกรรมและประธาน และใช้กับสิ่งไม่มีชีวิตและสัตว์ได้ด้วย

• auz บุรุษที่ 3 ใช้ได้กับทั้งมีและไม่มีชีวิต แต่เป็นกรรมเท่านั้น

คุณศัพท์

วางไว้ข้างหลังคำนามที่ขยาย คำวิเศษณ์อยู่ข้างหลังคำกริยาที่ขยายเช่นกัน

ประโยค

โครงสร้างประโยคแบบประธาน-กรรม-กริยา คำที่ใช้บอกหน้าที่ของคำเป็นแบบปรบท