Governance

สไลด์หัวข้อที่ ๒ "การปกครองสมัยอยุธยา"

สไลด์ที่ 1: หน้าปก

หน่วยการเรียนรู้: อาณาจักรอยุธยา หัวข้อที่ ๒: การปกครองสมัยอยุธยา

สไลด์ที่ 2: แนวคิดการปกครอง

👑 สถาบันพระมหากษัตริย์

การปกครองของอยุธยาเป็นแบบ สมบูรณาสิทธิราชย์ (Absolute Monarchy) โดยมีแนวคิดสำคัญ 2 ประการที่ผสมผสานกัน:

1. ธรรมราชา (Dharmaraja)

   • ได้รับอิทธิพลจาก พระพุทธศาสนา (แนวคิดสุโขทัย)

   • พระมหากษัตริย์ทรงเป็นผู้ปกป้องศาสนา

   • ปกครองแผ่นดินด้วยทศพิธราชธรรม (หลักธรรม 10 ประการ)

2. เทวราชา (Devaraja)

   • ได้รับอิทธิพลจาก ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู (แนวคิดขอม)

   • พระมหากษัตริย์ทรงมีสถานะเป็น สมมติเทพ (เทพเจ้าจำแลง)

   • ทำให้กษัตริย์มีอำนาจสิทธิ์ขาดสูงสุด และเกิดพิธีกรรมต่างๆ (เช่น พิธีราชาภิเษก, ภาษาเฉพาะ (ราชาศัพท์))

สไลด์ที่ 3: การปกครองส่วนกลาง (ยุคต้น)

🏛️ ระบบจตุสดมภ์ (เสาหลักทั้งสี่)

ในสมัยอยุธยาตอนต้น (รัชสมัยสมเด็จพระเจ้าอู่ทอง) ได้จัดระเบียบการปกครองส่วนกลาง โดยเลียนแบบมาจากขอม เรียกว่า "จตุสดมภ์" ประกอบด้วย 4 กรมหลัก:

1. กรมเวียง (นครบาล): ดูแลความสงบเรียบร้อยในเมืองหลวง (ตำรวจ/นครบาล)

2. กรมวัง (ธรรมาธิกรณ์): ดูแลกิจการในราชสำนัก, พระราชพิธี และการพิจารณาคดี (ยุติธรรม)

3. กรมคลัง (โกษาธิบดี): ดูแลการเงิน, การคลัง, ภาษีอากร และการค้ากับต่างประเทศ

4. กรมนา (เกษตราธิการ): ดูแลการเกษตร, การทำนา, และเก็บภาษีข้าว (หางข้าว)

สไลด์ที่ 4: การปฏิรูปครั้งใหญ่ (สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ)

ในสมัยอยุธยาตอนกลาง สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ทรงปฏิรูปการปกครองครั้งใหญ่ เพื่อ รวมอำนาจเข้าสู่ศูนย์กลาง และเพิ่มประสิทธิภาพ

แยกฝ่ายทหารและพลเรือน

• สมุหนายก (อัครมหาเสนาบดีฝ่ายพลเรือน):

  • ตำแหน่ง: นายกรัฐมนตรี

  • หน้าที่: ดูแลกิจการพลเรือนทั้งหมด และควบคุม จตุสดมภ์

• สมุหกลาโหม (อัครมหาเสนาบดีฝ่ายทหาร):

  • ตำแหน่ง: ผู้บัญชาการทหารสูงสุด

  • หน้าที่: ดูแลกิจการทหาร การป้องกันประเทศ และการสงคราม

สไลด์ที่ 5: การปฏิรูปครั้งใหญ่ (ต่อ)

⚖️ ระบบศักดินา (Sakdina System)

สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงตรา "กฎหมายศักดินา" เพื่อกำหนดสถานะ สิทธิ และหน้าที่ของคนทุกชนชั้นในสังคม

• ศักดินา คืออะไร?

  • เครื่องกำหนดลำดับชั้นทางสังคม และควบคุมกำลังคน

  • มีหน่วยเป็น "ไร่" (แต่ไม่ได้หมายถึงการถือครองที่ดินจริงเสมอไป)

• จุดประสงค์: เพื่อจัดระเบียบการปกครองและการเกณฑ์แรงงาน (ไพร่)

• ตัวอย่างศักดินา:

  • พระมหาอุปราช (รัชทายาท): 100,000 ไร่

  • ขุนนาง (ชั้นเจ้าพระยา): 10,000 ไร่

  • ไพร่ (คนทั่วไป): 10 - 25 ไร่

  • ทาส: 5 ไร่

สไลด์ที่ 6: การปกครองส่วนภูมิภาค (หัวเมือง)

การควบคุมหัวเมืองต่างๆ นอกราชธานี แบ่งออกเป็น 3 ระดับ:

1. เมืองลูกหลวง (หัวเมืองชั้นใน):

   • เมืองที่อยู่ใกล้ราชธานี (เช่น ลพบุรี, สุพรรณบุรี)

   • ส่ง เจ้านายหรือพระบรมวงศานุวงศ์ (ลูกหลวง) ไปปกครอง

2. เมืองพระยามหานคร (หัวเมืองชั้นนอก):

   • เมืองที่อยู่ไกลออกไป (เช่น พิษณุโลก, นครศรีธรรมราช)

   • ส่ง ขุนนางชั้นผู้ใหญ่ ที่ไว้วางใจ ไปปกครอง

3. เมืองประเทศราช (Vassal States):

   • ดินแดนต่างชาติที่ยอมอ่อนน้อม (เช่น สุโขทัย (ในยุคแรก), มะละกา, กัมพูชา)

   • มีเจ้าเมืองของตนเองปกครอง แต่ต้องส่ง เครื่องราชบรรณาการ (Tribute) และ กำลังคน ให้อยุธยาเมื่อมีศึกสงคราม

สไลด์ที่ 7: สรุป

• การปกครองอยุธยาเป็นแบบ สมบูรณาสิทธิราชย์ ที่มีกษัตริย์เป็นศูนย์กลางอำนาจ

• กษัตริย์ทรงมีสถานะเป็นทั้ง ธรรมราชา (ผู้มีธรรม) และ เทวราชา (สมมติเทพ)

• การปกครองส่วนกลางใช้ระบบ จตุสดมภ์ (เวียง วัง คลัง นา)

• สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ทรงปฏิรูปครั้งใหญ่:

  • ตั้ง สมุหนายก (พลเรือน) และ สมุหกลาโหม (ทหาร)

  • ใช้ ระบบศักดินา เพื่อควบคุมสังคมและกำลังคน

คุณต้องการไปต่อที่หัวข้อที่ ๓ "เศรษฐกิจสมัยอยุธยา" เลยไหมครับ