Λεξικό συνωνύμων -- Λεξικό αντωνύμων -- Συνώνυμα ρήματα -- Αντώνυμα ρήματα -- Αλφάλεξο αντιθέτων -- Ετυμολογικό -- Αρχικών χρόνων 

(Από τα μαθήματα Φιλοσοφίας στο 6ο Λύκειο Λάρισας, 1984-2007)
Πλήρη online φιλοσοφικά λεξικά  καταχωρίζονται στο τέλος του  παρόντος λεξικού

Α

αγνωστικισμός=είναι αδύνατη η γνώση της ουσίας των πραγμάτων

αισθησιαρχία=γνωρίζουμε την πραγματικότητα μέσω των αισθήσεων

αισθητική=φιλοσοφικός κλάδος ασχολούμενος με την τέχνη και το ωραίο

αισθητικισμός=βλέπει τον κόσμο ως αισθητικό φαινόμενο παραμερίζοντας κάθε άλλο στοιχείο, ήτοι το ωφελιμιστικό, το επιστημονικό, το θρησκευτικό κ.λ.π.

αιτιοκρατία=ο νόμος της αιτιότητας διέπει όλα τα φαινόμενα, υλικά ή πνευματικά

αιτιότητα=κάθε φαινόμενο έχει και μιαν αιτία

ακαταληψία=αποχή από κάθε κρίση για τα πράγματα

ακτιβισμός=προέχει η πρακτική δράση κι όχι η πνευματική σκέψη

αλχημεία=προσπάθεια μεταβολής των κοινών μετάλλων σε ευγενή

αμοραλισμός=απορρίπτει τις ηθικές αξίες

αναρχισμός=αρνείται κάθε εξουσία θεωρώντας την αφύσικη

ανθρωπισμός=αποβλέπει στη διαμόρφωση του ιδανικού ανθρώπου

ανθρωποκεντρισμός=θεωρεί τον άνθρωπο ως κέντρο του κόσμου

ανθρωπολογισμός=η διαμόρφωση των μεταφυσικών ιδεών είναι προϊόν των φυσικών τάσεων και αναγκών των ανθρώπων π.χ. η ιδέα του θεού δεν είναι παρά η ιδανική μορφή του εαυτού τους

ανθρωπομορφισμός=αποδίδει ανθρώπινες ιδιότητες σε πράγματα ή θεούς

αντικειμενισμός=η πραγματικότητα είναι αυθύπαρκτη

αντινατουραλισμός=περιφρονεί τη φύση

αξίωμα=αυταπόδεικτη αλήθεια

αποκρυφισμός=πιστεύει σε μυστικές ή απόκρυφες δυνάμεις

απριορισμός=έμφυτες προεμπειρικές γνώσεις

ασκητισμός=περιφρονεί το σώμα που, ως ακάθαρτο, μολύνει την ψυχή

ατομισμός=προέχει το άτομο, γιατί το σύνολο δεν είναι παρά άθροισμα ατόμων

ατομοκρατία=ο κόσμος αποτελείται από άτομα, ελάχιστα σωματίδια ύλης

αυταρχία=η ανθρώπινη βούληση δεν εξαρτάται από εξωτερικούς παράγοντες

Β

βιταλισμός=εξηγεί το φαινόμενο της ζωής βάσει μιας βιολογικής δύναμης που ενυπάρχει σ' όλους τους οργανισμούς

βουδισμός=η ζωή, της οποίας βασικό χαρακτηριστικό είναι ο πόνος, μετά θάνατον ακολουθεί μιαν πορεία μετενσαρκώσεων

βουλησιοκρατία=ο κόσμος διέπεται από μιαν παγκόσμια βούληση που αποτελεί και την αρχή του κόσμου

Γ

γίγνεσθαι=εκφράζει τη γένεση, τη μεταβολή και τη φθορά των όντων

Δ

δαιμόνιον=εσωτερική φωνή που απέτρεπε τον Σωκράτη από το κακό

δημιουργισμός=ο δημιουργός θεός τοποθετεί την ψυχή στο κυοφορούμενο έμβρυο

διαλεκτική=η αλήθεια ενός θέματος προσεγγίζεται με τη διαλογική μέθοδο

διαλεκτικός υλισμός=η κοινωνική δομή της κοινωνίας μεταβάλλεται συνεχώς λόγω της υφιστάμενης ταξικής πάλης που έχει ως αποτέλεσμα την εκτόπιση του ασθενέστερου από τον ισχυρότερο (θέση-αντίθεση-σύνθεση)

διαρχία=διακρίνει τον κόσμο σε υλικόν και πνευματικό

διαφωτισμός=ιδεολογικό κίνημα που εναντιώθηκε στο φεουδαρχικό κατεστημένο

διεθνισμός=πρεσβεύει τη συνεργασία μεταξύ των εθνών και των λαών

δογματισμός=η προσέγγιση της αλήθειας είναι εφικτή

Ε

εγκυκλοπαιδισμός=τάση για απόκτηση όσο το δυνατόν περισσοτέρων γνώσεων

εγωμονισμός=απορρίπτει την ύπαρξη αντικειμενικού κόσμου και δέχεται την ύπαρξη του υποκειμένου μόνον και των παραστάσεών του

εθνικισμός=πιστεύει στην ανωτερότητα ενός έθνους ή λαού

εκλεκτικισμός=κοσμοθεωρία που συντίθεται με τη συρραφή διαφόρων φιλοσοφικών συστημάτων

έκσταση=η συναίσθηση ή ψευδαίσθηση ότι το άτομο αναχωρεί από τον αισθητό κόσμο και μεταβαίνει σε κάποιον άλλο

εμπειριοκριτικισμός=δέχεται το εμπειρικό στοιχείο, απορρίπτει όμως το μεταφυσικό ή απριορικό στοιχείο

εμπειρισμός=γνωρίζουμε τον κόσμο με τις αισθήσεις (εμπειρία)

εμφυτοκρατία=δέχεται την ύπαρξη εμφύτων (apriori) εννοιών και αρχών

ενθουσιασμός=συναισθηματική κατάσταση που βιώνει κανείς, όταν καταλαμβάνεται από ένα ιδανικό, μιαν ιδέα ή θεία έμπνευση

ενισμός=όλα τα όντα αποτελούνται από μία ουσία, από την ίδια ουσία

εννοιοκρατία=οι γενικές έννοιες είναι ανεξάρτητες και δεν αντιστοιχούν σε κάτι πραγματικό

ενορατισμός=η ενόραση είναι ο μοναδικός τρόπος γνώσης της πραγματικότητας

εντελέχεια=κάθε πράγμα έχει μέσα του τον σκοπό του

εξελικτισμός=τίποτε δεν μένει στάσιμο ή αμετάβλητο

επιστημονισμός=έγκυρη είναι μόνο η αλήθεια που αποδεικνύεται από τις εμπειρικές επιστήμες

επιστητό=ό,τι μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο γνώσης

εποικοδόμημα=ο πνευματικός πολιτισμός (εποικοδόμημα) βασίζεται στην οικονομική πραγματικότητα (βάση)

ευδαιμονισμός=ύψιστος σκοπός της ζωής είναι η ευδαιμονία

Ζ

ζωροαστρισμός=εκφράζει τις αντιθέσεις του κόσμου και της ζωής (ανήφορος - κατήφορος, καλό - κακό)

Η

ηδονισμός=ύψιστο αγαθό είναι η αισθησιακή ηδονή

ηθικοκρατία=θεωρεί τις ηθικές ανώτερες απ' όλες τις άλλες αξίες

Θ

θεϊσμός=ο θεός ως δημιουργός του κόσμου προνοεί γι' αυτόν και επεμβαίνει στην πορεία του

θεονομία=ο θεός τοποθέτησε τον ηθικό νόμο στην ψυχή του ανθρώπου

θετικισμός=απορρίπτει ό,τι δεν υποπίπτει στις αισθήσεις (π.χ. ψυχή)

Ι

ιδεαλισμός=η ύπαρξη του εξωτερικού κόσμου εξαρτάται από μας

ιδεολογία=σύστημα αρχών και αντιλήψεων που ενστερνίζεται μια ομάδα ανθρώπων

ιρρασιοναλισμός=η γνώση αποτελεί προϊόν του αλογικού στοιχείου (πίστης, ενστίκτου, ενόρασης κ.λ.π.)

Κ

κλασικισμός= τάση αναβίωσης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού

κοινωνιολογισμός=ερμηνεύει τα πολιτιστικά φαινόμενα με βάση την ταξική δομή της κοινωνίας

κομουνισμός (κομμουνισμός)=καθεστώς στο οποίο τα μέσα παραγωγής και τα αγαθά είναι κοινά

κομφορμισμός=κάθε άνθρωπος συμπεριφέρεται ή σκέπτεται όπως οι άλλοι

κοσμοπολιτισμός=όλοι οι άνθρωποι αποτελούν μέλη μιας ενιαίας ανθρωπότητας

Μ

μαγεία=δέχεται ότι υπάρχουν πνεύματα, καλά ή κακά, τα οποία μπορεί να επικαλεσθεί κάποιος προς όφελος (= λευκή μαγεία) ή ζημία (μαύρη μαγεία) του συνανθρώπου του

μακρόκοσμος=με τον όρο αυτόν δηλώνεται όλο το σύμπαν (άνθρωπος=μικρόκοσμος)

μανιχαϊσμός=δέχεται ότι στον κόσμο διεξάγεται ένας αδιάλειπτος αγώνας μεταξύ φωτός και σύμπαντος και μεταξύ καλού και κακού

μαξιμαλισμός=η επίτευξη σκοπού με χρήση βίας

μαρξισμός=η ιστορική αναγκαιότητα θα επιβάλει τον μετασχηματισμό των καπιταλιστικών κοινωνιών σε κομουνιστικές

μερισμός=χωρισμός ενός πράγματος στα μέρη από τα οποία συντίθεται

μεταφυσική=κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται με τα επέκεινα της φύσης (ψυχή, αθανασία ψυχής κ.λ.π.)

μετενσωμάτωση=η ψυχή μετά τον θάνατο του ανθρώπου εισέρχεται σε άλλα σώματα προγόνων ή ζώων μέχρις ότου εξαγνισθεί από τις αμαρτίες

μηδενισμός=αρνείται κάθε αξία

μικρόκοσμος=(βλέπε μακρόκοσμος)

μοιροκρατία=ο θεός (η μοίρα) κατευθύνει τον κόσμο και τον άνθρωπο κατά τη βούλησή του

μονισμός=ο κόσμος προήλθε από μία και μόνη αρχή (π.χ. κατά τον Θαλή ο κόσμος προήλθε από το ύδωρ)

Ν

νατουραλισμός=όλα τα φαινόμενα, υλικά και πνευματικά, διέπονται από τους ίδιους νόμους που ισχύουν στη φύση

νοησιαρχία=γνωρίζουμε τον κόσμο με τη νόηση κι όχι με τις αισθήσεις

νομιναλισμός=οι γενικές έννοιες δεν είναι οντότητες, αλλά απλά ονόματα

νομοτέλεια=όλα τα φαινόμενα υπόκεινται σε νόμους και τείνουν προς κάποιο σκοπό

ντεϊσμός=ο θεός δημιούργησε τον κόσμο, αλλά δεν επεμβαίνει στην ακολουθούμενη πορεία του

ντετερμινισμός=τα φαινόμενα καθορίζονται ή περιορίζονται από εξωτερικούς παράγοντες (αιτίες)

Ο

οικονομισμός=ερμηνεύει τα φαινόμενα με βάση τον οικονομικό παράγοντα

ολοκρατία=το μερικό πρέπει να ερμηνεύεται από το όλο, γιατί αυτό προηγείται του μέρους

ορθολογισμός=γνωρίζουμε τον κόσμο με την νόηση κι όχι με τις αισθήσεις

Π

παμψυχισμός=όλα τα όντα έχουν ψυχή

πανβιταλισμός=όλα τα όντα έχουν ζωή (υλοζωισμός)

πανθεϊσμός=ο θεός βρίσκεται μέσα στον κόσμο μας

παραδοσιοκρατία=οι πρώτες γνώσεις των ανθρώπων εμφυτεύθηκαν σ' αυτούς από τον θεό και μεταδίδονται κληρονομικά

πιθανοκρατία=δέχεται ότι δεν υπάρχει αλήθεια, αλλά πιθανότητα αλήθειας

πνευματισμός=δέχεται την ύπαρξη πνευμάτων και τη δυνατότητα επικοινωνίας μ' αυτά

πραγματισμός=θεωρεί αληθινό μόνο εκείνο που είναι χρήσιμο

προτυπισμός=ο κόσμος είναι η αντανάκλαση του θεού, του αρχικού προτύπου

πυρρωνισμός=η γνώση της πραγματικότητας είναι ανέφικτη

Ρ

ρεαλισμός=δέχεται ότι υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα

ρομαντισμός=απορρίπτει τον ορθολογισμό δίνοντας έμφαση στο συναίσθημα, τη φαντασία και τη μυστικοπάθεια

Σ

σκεπτικισμός=αμφιβάλλει για τη δυνατότητα της γνώσης

σοσιαλισμός=ο άνθρωπος φθάνει στην κοινωνική ευημερία με τη αλληλεγγύη και τη συναδελφικότητα κι όχι με τον ατομισμό

σπιριτουαλισμός=δέχεται την ύπαρξη πνευματικών οντοτήτων τόσο στον αισθητό κόσμο όσο και πέραν αυτού

στρουκτουραλισμός=ερευνά τη σχέση των μερών μεταξύ τους και προς το σύνολο

συνειδισμός=δέχεται ότι υπάρχει μόνο η συνείδηση και το περιεχόμενό της , δεν δέχεται την ύπαρξη αντικειμενικού κόσμου

σχεσιοκρατία=μπορούμε να γνωρίσουμε τις σχέσεις μεταξύ των πραγμάτων κι όχι τα ίδια τα πράγματα

σχετικισμός=δεν δέχεται τη μία και απόλυτη αλήθεια, αλλά την αλήθεια που σχετίζεται με μιαν εποχή, κοινωνία, περίσταση κ.λ.π.

Τ

τελειοκρατία=σκοπός του ανθρώπου είναι να φθάσει στην τελειότητα, στο υπέρτατο ιδανικό

Υ

υλισμός=δέχεται την ύπαρξη της αντικειμενικής πραγματικότητας που δομείται από την ύλη, δεν δέχεται όμως την ύπαρξη πνευματικών οντοτήτων

υλοζωισμός=(βλέπε πανβιταλισμός)

υλομορφισμός=τα όντα αποτελούνται από ύλη και μορφή

υλοψυχισμός=(βλέπε παμψυχισμός)

υποκειμενισμός=δεν υπάρχει αντικειμενική, αλλά μόνο υποκειμενική αλήθεια

Φ

φετιχισμός=στα πράγματα ενυπάρχει μια υπερφυσική ή μαγική δύναμη, η οποία αποτελεί αντικείμενο λατρείας

φιλοσοφισμός=θεωρεί τη φιλοσοφία αυτάρκη και τη σχέση της με τις επιστήμες εντελώς περιττή

φορμαλισμός=η ουσία των πραγμάτων βρίσκεται στη μορφή κι όχι στο περιεχόμενο

φουνταμενταλισμός ή φονταμενταλισμός=έντονη προσπάθεια για διατήρηση των παραδόσεων

Χ

χριστιανισμός=η εξ αποκαλύψεως θρησκεία της οποίας τα κηρύγματα ξεπερνούν τα όρια της ανθρώπινης σοφίας. Η προτροπή π.χ. "αγάπα τον εχθρό σου" δεν θα μπορούσε να βγει από ανθρώπινο στόμα, αλλά μόνο από θεϊκά χείλη

Ω

ωφελιμισμός=οι ανθρώπινες πράξεις πρέπει να αποβλέπουν στο ωφέλιμο ή στο πρακτικώς χρήσιμο

Γ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

(Από τα μαθήματα Φιλοσοφίας στο 6ο Λύκειο Λάρισας, 1984-2007)

▼
——————————————
Δες επίσης online στο διαδίκτυο:

Λεξικό Φιλοσοφικών Όρων   (197 σελίδες PDF)  ή  εδώ

Φιλοσοφικόν  λεξικόν  (388 σελίδες PDF)

Μικρό  φιλοσοφικό  λεξικό  (314 σελίδες)

Φιλοσοφικοί  όροι   +    εδώ

Λεξικό Ψυχολογίας  (σελίδες 714 PDF)

Ιστορικό λεξικό επιστημονικών όρων (PDF)

Λεξικό  των  -ισμών   ή  εδώ

Λεξικό εννοιών  +  Ορισμοί και Θεωρίες

Φιλοσοφικό - Κοινωνιολογικό λεξικό  Α'(Α')  Β'  Γ'(Γ')  Δ'  Ε'

Λήμματα  από το  Φιλοσοφικό-Κοινωνιολογικό  λεξικό  ή  εδώ

Σύντομο  κοινωνιολογικό λεξικό  [σελίδες 263 PDF]

Γλωσσάριο  κοινωνιολογίας

Λεξικό κοινωνίας  (λέξεις κλειδιά)

Λεξικό επικούρειας φιλοσοφίας

Φιλοσοφικοί όροι (γλωσσάριο)

Φιλοσοφική ορολογία

Χρήσιμοι φιλοσοφικοί όροι

Λεξικό  Μαρξιστικής  -  Λενινιστικής φιλοσοφίας  [σελίδες 290 PDF]

Φιλοσοφικό  λεξικό  CAMBRIDGE  [στην αγγλική  γλώσσα, 1032 σελίδες, 4000 λήμματα, PDF]

——————
[Ελληνική φιλοσοφία  Α' + Β' + Γ']

Έλληνες φιλόσοφοι  (Από τον Θαλή ως τον Αριστοτέλη)

Οι  φιλόσοφοι της  αρχαίας Ελλάδος  [77 φιλόσοφοι]

[Πρακτική φιλοσοφία PDF]

Στην  αγγλική  γλώσσα
——————
A  dictionary of  English Philosophical terms [Επιλέξτε κείμενο με το ποντίκι, για να το μεταφράσετε]

Φιλοσοφικό λεξικό online

Όλα τα online λεξικά του διαδικτύου
https://sites.google.com/site/geoatha1/λεξικά-pdf 

Προσοχή: Αν κάποιος δεν επιθυμεί να υπάρχει σύνδεσμος προς την ιστοσελίδα του ή προς το πνευματικό του δημιούργημα, να επικοινωνήσει, για να διαγραφεί.
● Εάν, δίχως την πρόθεσή μας, θίγουμε πνευματικά δικαιώματα, παρακαλούμε για την άμεση ενημέρωσή μας.