Specifieke doelgroepen

Zorgverlener als pleger

Het is belangrijk om te realiseren dat ook zorgverleners pleger van ouderenmishandeling kunnen zijn. De Leidraad Veilige Zorgrelatie voorziet in informatie over het voorkomen en omgaan met grensoverschrijdend gedrag en mishandeling door professionals en vrijwilligers richting cliënten. De leidraad kan helpen bij het maken van beleid hierover [6].

Algemene signalen (dus niet specifiek voor zorgverleners), die te herkennen zijn bij de pleger van ouderenmishandeling, zijn: 

Emotionele omgang

• Negeert de oudere of troost de oudere niet.

• Bedreigt de oudere.

• Scheldt of schreeuwt tegen de oudere.

• Vernedert de oudere of behandelt de oudere als een klein kind.

• Houdt de oudere zo veel mogelijk thuis of stuurt bezoek weg.

• Betrekt de oudere niet bij beslissingen die over het leven van de oudere gaan.

Fysieke omgang

• Verwaarloost de oudere.

• Houdt de oudere rustig met (de verkeerde dosis) medicijnen.

• Raakt de oudere op een ruwe manier aan.

• Slaat, schopt of duwt de oudere.

• Sluit de oudere op.

Omgang met eigendommen

• Houdt (financiële) post aan de oudere voor zichzelf.

• Heeft veel belangstelling voor eigendommen van de oudere.

• Wil niet praten over de financiële situatie van de oudere.

• Steelt eigendommen van de oudere.

• Wil betaald worden voor de hulp aan de oudere.

Omgang met anderen

• Houdt artsen of andere zorgverleners bij de oudere uit de buurt.

• Gaat tegen de adviezen van dokters of andere verzorgers in.

• Gaat steeds naar andere dokters en ziekenhuizen.

• Zegt nee tegen medische of geestelijke hulp voor de oudere.

Signalen bij pleger zelf

• Zegt dat hij of zij de zorg voor de oudere niet aankan.

• Klaagt over de oudere.

• Ziet er vermoeid uit.

• Klaagt over slechte slaap, hoofdpijn of stress.

• Doet alsof het hem of haar niet uitmaakt hoe het met de oudere gaat.

• Zegt negatieve dingen over zichzelf, anderen of de wereld [11]

Kwetsbare ouderen, psychogeriatrie en niet-aangeboren hersenletsel

Bij kwetsbare ouderen zien we dat de cognitieve ontwikkeling verandert. Zo kunnen ouderen bijvoorbeeld veel moeilijker informatie verwerken. Ook fysiek verandert er veel. De fysieke kracht en mogelijkheden nemen af en dat betekent dat ouderen minder mobiel en minder sterk worden. Bij cliënten met dementie of niet-aangeboren hersenletsel komt ouderenmishandeling regelmatig voor. Door onmacht, onkunde of door stress kunnen deze ziektebeelden een aanleiding vormen voor verschillende vormen van ouderenmishandeling, bijvoorbeeld omdat een mantelzorger denkt dat de oudere niet mee wil werken. Het Nederlandse zorgsysteem maakt dat ouderen langer zelfstandig wonen. Ze moeten veel zelfstandig regelen en mantelzorgers worden vaker en langer ingezet om hen te ondersteunen. Mantelzorgers kunnen overbelast raken, waardoor situaties sneller kunnen escaleren. De mantelzorg is vanuit een gezonde relatie gestart, maar gaandeweg kan de goede zorg ontsporen, zie ontspoorde mantelzorg. Daar waar nooit eerder geweld is geweest, ontstaan door ziekte, groeiende hulpbehoevendheid en kwetsbaarheid, risico’s op ontspoorde mantelzorg en ouderenmishandeling.

Tevens ontstaat tijdens het ouder worden een grotere afhankelijkheid omdat zowel fysieke als geestelijke veranderingen optreden. Als de veranderingen tot beperking leiden, dan maakt dat ouderen afhankelijk van de zorg van anderen. De afhankelijkheid van zorg kan ook van financiële of emotionele aard zijn.

Beperkt netwerk

Een beperkt netwerk betekent dat er sprake is van een sociaal isolement met weinig contact met de buitenwereld. Dit is een risicofactor, maar kan ook een uiting zijn van ouderenmishandeling als er bijvoorbeeld sprake is van het ontzeggen van contacten.

Geweld in de familiegeschiedenis

Gewelddadig gedrag kan van generatie op generatie worden overgedragen. Dit wordt intergenerationele overdacht genoemd.

Stress en ontregeling

Stress en ontregeling kunnen ontstaan bij ingrijpende gebeurtenissen, zoals een verhuizing of het overlijden van een geliefd persoon. Bij het slachtoffer kan stress voor extra kwetsbaarheid zorgen. Bij de pleger kan stress leiden tot ‘een kort lontje’. Bij mantelzorgers kan stress bijdragen aan compassie-moeheid met de oudere die zij verzorgen [6].

Migranten

Specifieke aandacht voor migranten is belangrijk. Migranten ouderen wonen in het algemeen langer thuis en maken daarbij minder gebruik van reguliere zorg. Vaak spelen ook andere problemen een rol. Het risico op ouderenmishandeling of ontspoorde mantelzorg is ook hier aanwezig, maar soms nog minder zichtbaar. Vrijwilligers en sleutelpersonen uit de gemeenschap kunnen een belangrijke rol spelen bij het bereiken van ouderen. Hierin kunnen zowel lokale als landelijke organisatie een rol spelen [6].

Geef hier je feedback op dit onderdeel