Radomski Obszar Funkcjonalny, opracowany przez zewnętrzne podmioty koordynowane przez komórkę samorządu miejskiego w Radomiu w ramach Pomocy Technicznej UE, powstał jako inicjatywa mająca na celu stworzenie współpracy na różnych płaszczyznach Miasta Radomia z samorządami sąsiednimi. W ramach prac nad dokumentacją Regionalnej Strategii Rozwoju powstały trzy moduły: Środowiskowy, Komunikacyjny i Rewitalizacji. Na podstawie zebranych materiałów i propozycji wykorzystania potencjału współpracy samorządów w zorganizowany sposób (formalnie w ramach stowarzyszenia), Radom miał stać się centrum regionu, dążąc do:

1. Wzmocnienia zdolności instytucjonalnych ROF poprzez wypracowanie i wdrożenie modelu bieżącej współpracy Jednostek Samorządu Terytorialnego (JST) w ramach ROF, uporządkowanie struktury przestrzennej oraz zwiększenie znaczenia ROF na szczeblu regionalnym i krajowym.

2. Rozwoju społeczno-gospodarczego ROF poprzez poprawę atrakcyjności inwestycyjnej i warunków prowadzenia działalności gospodarczej w ROF, rozwój kapitału ludzkiego na terenie ROF oraz poprawę wizerunku ROF.

3. Poprawy funkcjonalności ROF, w tym poprzez modernizację przestrzeni zurbanizowanej, włączenie społeczne i zapobieganie wykluczeniu społecznemu, oraz poprawę jakości i dostępności pozostałych usług publicznych oraz infrastruktury ROF.

4. Poprawy stanu środowiska przyrodniczego ROF poprzez zwiększenie funkcjonalności systemu przyrodniczego ROF oraz ograniczenie negatywnego oddziaływania społeczno-gospodarczego na środowisko ROF.

W poniższym skrócie pragnę przedstawić najciekawsze propozycje wynikające z dokumentacji Radomskiego Obszaru Funkcjonalnego.

Wnioski do Zintegrowanego Programu Zarządzania Zasobami Przyrodniczymi i Wodnymi dla Radomskiego Obszaru Funkcjonalnego:

Planowany Radomski Ośrodek Chronionego Krajobrazu (Radomski OChK) odgrywa kluczową rolę w systemie obszarów chronionych na terenie Radomskiego Obszaru Funkcjonalnego (ROF). Powołanie tego obszaru, obejmującego znaczną część powierzchni ROF, blisko 1/3, z czego duża część pokrywa się z obszarem Radomskiej Sieci Terenów Otwartych „Green Belt” – wytypowanym jako najcenniejsze przyrodniczo i krajobrazowo, najmniej przekształcone antropogenicznie fragmenty ROF, umożliwiłoby prowadzenie planowych i skoordynowanych działań na jego obszarze. Dodatkowo, umożliwiłoby to zaproponowanie niezbędnych ograniczeń.

Należy podkreślić, że projekty studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz planów zagospodarowania przestrzennego województw, w zakresie dotyczącym obszaru chronionego krajobrazu, wymagają uzgodnienia z właściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Uzgodnienia te są niezbędne ze względu na potencjalny negatywny wpływ ustaleń tych planów na ochronę przyrody obszaru chronionego krajobrazu.

Na obszarze chronionego krajobrazu, zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, mogą być wprowadzone zakazy dotyczące realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, zatwierdzane przez sejmik województwa w akcie uchwalającym. Zakaz ten nie obejmuje przedsięwzięć, dla których ocena oddziaływania na środowisko wykazała brak znacząco negatywnego wpływu na ochronę przyrody obszaru chronionego krajobrazu. Ponadto istnieje możliwość wprowadzenia zakazu likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, o ile nie wynikają one np. z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego, oraz ograniczenia dokonywania zmian stosunków wodnych, jeśli nie służą one innym celom niż ochrona przyrody, zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych, racjonalna gospodarka wodna lub rybacka, likwidacja naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych, oraz lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych.

Wyznaczenie Ośrodka Chronionego Krajobrazu pociąga za sobą również inne konsekwencje prawne. W Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego (SUiKZP) gminy uwzględnia się m.in. uwarunkowania wynikające z występowania obszarów i obiektów chronionych na podstawie przepisów odrębnych. Decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego wydaje się po uzgodnieniu z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w odniesieniu do obszarów objętych ochroną na podstawie przepisów o ochronie przyrody, inne niż parki narodowe. To rozwiązanie stosuje się także do decyzji o warunkach zabudowy na podstawie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Wynika z tego, że poprzez przepisy prawne związane z powołaniem i funkcjonowaniem Radomskiego Ośrodka Chronionego Krajobrazu (OChK) można osiągnąć cele zbieżne z tymi, jakie wyznaczono dla Regionalnej Strategii Turystyczno-Przyrodniczej obszaru "Green Belt" (RSTO GB), dotyczące m.in. ochrony struktury ekologicznej krajobrazu, zapobiegania zbytniemu rozrastaniu się obszarów zurbanizowanych oraz osłabienia presji miasta na tereny wiejskie. W tym kontekście istotne jest stworzenie warunków do rozwoju turystyki i wypoczynku mieszkańców Radomia oraz ułatwienie im dostępu do terenów otwartych.

Obszar chronionego krajobrazu nie stanowi jednostki organizacyjnej, jednakże zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, sejmik województwa jest zobowiązany do określenia sprawującego nadzór nad obszarem w akcie założycielskim. Proponuje się, aby ze względu na pokrywanie się zasięgu terytorialnego planowanego OChK i RSTO GB, przynajmniej współudział w sprawowaniu nadzoru posiadało stowarzyszenie lub związek gmin powołany do zarządzania obszarem RSTO GB. Składać się ono powinno m.in. z przedstawicieli organów administracji publicznej, instytucji odpowiedzialnych za ochronę środowiska oraz organizacji społecznych, ekologicznych i turystycznych.

W systemie ochrony przyrody istotne są również funkcje obiektowych i małopowierzchniowych form ochrony przyrody, takie jak stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, pomniki i rezerwaty przyrody. Pełnią one istotną rolę w ochronie wartości przyrodniczych, krajobrazowych, kulturowych i geologicznych, a przy odpowiednim wyeksponowaniu mogą wpływać na pobudzenie ruchu turystycznego w regionie.

W związku z tym na obszarze Radomskiego OChK powinny funkcjonować dotychczas istniejące formy ochrony przyrody, a także należy dążyć do zatwierdzenia niemal wszystkich projektowanych i planowanych obiektów. Przed utworzeniem proponowanych obszarów chronionego krajobrazu należy jednak przeprowadzić dokładną inwentaryzację przyrodniczą w celu precyzyjnej delimitacji granic.

Podobnie jak w mikroregionie dolinnym, przeważa krajobraz o charakterze półnaturalnym i naturalnym. Jednakże w przeciwieństwie do środowiska dolin rzecznych, dominuje tu geokompleks leśny, którego udział wynosi 66,70%. Mikroregion ma istotne znaczenie w utrzymaniu różnorodności biologicznej gatunków leśnych oraz posiada znaczenie klimatotwórcze w obszarze RSTO GB. Mikrokroregion mezozoiczny charakteryzuje najmniejszy udział powierzchniowy w areale RSTO GB (2860,56 ha). Składa się z kilku niewielkich obszarów występujących głównie w zachodniej i południowej części obszaru, położonych głównie na terenie gmin: Przytyk, Wolanów, Kowala oraz z niewielkim kompleksem w gminie Skaryszew. Przeważają geokompleksy o charakterze antropogenicznym, a największą powierzchnię zajmują pola (65,59% powierzchni mikrokrajobrazu). Mikroregion pełni głównie funkcje związane z gospodarką rolną. Mikrokroregion wysoczyznowy, o łącznej powierzchni 9750,75 ha, zajmuje centralną, południową i wschodnią część obszaru RSTO GB, w granicach gmin: Jedlnia Letnisko, Gózd, Skaryszew, Kowala i Radom. Dominuje tu krajobraz rolniczy z wyraźną przewagą geokompleksu polnego (68,63% powierzchni mikrokrajobrazu). Jedynie w południowej części mikroregionu obecne są duże obszary geokompleksu leśnego. Pozostałe typy geokompleksów występują w dużym rozproszeniu i zajmują niewielkie obszary.

WNIOSKI

1) Szczególną uwagę należy zwrócić na utrzymanie dotychczasowego sposobu zagospodarowania w obrębie geokompleksów użytkowanych jako łąki i pastwiska, zwłaszcza w dolinach rzecznych. Należy stworzyć w tym zakresie skuteczny system zachęt dla rolników, aby nie dochodziło do zmiany aktualnego charakteru użytków zielonych pod wpływem zmian intensywności i formy użytkowania ich powierzchni. Dotyczy to zarówno wzrostu intensyfikacji gospodarki łąkowej czy pasterskiej, przez zwiększenie dotychczasowej presji związanej z koszeniem, wypasem, nawożeniem, czy wsiewaniem pożądanych (gospodarczo) mieszanek traw, jak również przekształcenia łąk i pastwisk w pola orne; z drugiej strony niekorzystna jest również skrajna ekstensyfikacja zabiegów w obrębie użytków zielonych prowadząca do uruchomienia procesu sukcesji wtórnej roślinności wiodącej w kierunku zbiorowisk szuwarowych i zaroślowych, po całkowitym zarzuceniu koszenia i wypasu.

2) Geokompleksy leśne, zwłaszcza na siedliskach żyznych lasów liściastych zagospodarowane powinny być zgodnie z naturalnymi uwarunkowaniami przyrodniczymi tych siedlisk. W związku z powyższym nie powinny być nasadzane gatunkami drzew nagozalążkowych (iglastych). W kompleksach o potencjale lasów liściastych, w których wprowadzono już gatunki iglaste należy dążyć do przebudowy drzewostanu w celu uzyskania składu gatunkowego drzew odpowiadającego naturalnym potencjałom siedliskZaleceniem tym należałoby objąć w pierwszej kolejności lasy występujące w obrębie obszarów podlegających ochronie.

3) W obrębie geokompleksów położonych w dolinach rzecznych, stanowiących pełniących funkcję korytarzy migracyjnych należy dążyć do likwidowania barier ekologicznych przecinających poprzecznie te struktury krajobrazowe.