Бібліяграфія і каментарыі
Наша вёска
1. Стадуб Іван. Родавыя карані. – Мінск: Кнігазбор, 2008. С.72. Князева М. З гісторыі населеных пунктаў Нясвіжчыны / Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Нясвіжскага раёна. – Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2001. С.6213. Стадуб Алесь. Вандроўка паміж гадамі... С. 754. Таксама. С.755. Дакументы па гісторыі Беларусі ў фондзе “Радзівілы, князі” Дзяржаўнага гістарычнага архіва Літвы. Частка 1, 1416-1922 гг. Дакумент 429 Люстрации корчмы в деревне Раковичи в арендном содержании Янкеля Бляхера и рекомендации князя Антона Радзивилла, данные арендатору относительно строительства и ремонта 1879-1893/ Вяртанне. Кніга 7 “Нясвіжскія зборы Радзівілаў, іх фарміраванне, гістарычны лёс, цяперашняе месцазнаходжанне і шляхі выкарыстання” – Мінск: Беларускі фонд культуры, 2002. С.1696. Документ №1 из статьи 2 “Мирного договора между Россией и Украиной с одной сторны и Польшей – с другой стороны”, Рига 18 марта 1921 года / На заўсёды разам / пад рэд. М.П.Касцюка і Я.Навуменкі – Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя П.Броўкі, 1999. С. 166-168 7. Іофе Эмануіл. Яўрэі на Беларусі // Роднае слова, 2005 – № 1. С.988. Halina Osmolska. W zascianku – kolo Nieswieza / Nieswieskіe Wspomnienia. Ciag dalszy // Pod redakcja Barbary Petrozolin-Skowronskiej – Warszawa: Losgraf, 2004. S.249Казкі вёскі Юшавічы За лесам дрэвы (яўрэйскія персанажы і матывы ў гістарычнай памяці аднавяскоўцаў)1. Стадуб Алесь. Вандроўка паміж гадамі… С. 12.Аповесць успамін Алеся Стадуба “Вандроўкі паміж гадамі” – цікавы і каштоўны твор усім тым, хто неабыякавы да мінуўшчыны сваёй малой радзімы – вёскі Юшавічы. Разам з тым, з асобымі сцвярджэннямі аўтара, мякка кажучы, складана пагадзіцца: У артыкуле “Шэфы” пад відам “прышоўшых да ўлады чужынцаў, эксплуататараў і крывапійцаў” паказваюцца яўрэі, якія ўваходзілі ў склад першага саўнаркама Савецкай Расіі, першага Часовага надзвычайнага камітэту і калегіі Першай петраградскай надзвычайнай камісіі ВКП(б) *. Па-першае, незразумела, навошта гэтая тэматыка без апоры на якую б хоць кольвечы сэнсавую канву нашла свой адбітак у краязнаўчым творы. Па-другое, прыводзімыя звесткі сканпанаваны так, што у склад пералічаных вышэй дзяржаўных органаў уваходзілі адны яўрэі. Ну, смехатворна, паважаны Аляксандр Дзямянавіч, зачытваць у пераліку прозвішчы Леніна і Дзяржынскага. Гэтыя “гурчныя разаблачэнні” як кажуць “мы ўжо чулі ў пачатку перабудовы” і нават у вёсцы сёння нікому не цікавыя, бо свядомасці кожнага чалавека гэта рускі і палякі адпаведна. Далей больш: знакамітыя Пэтарс і Лацыс – па нацыянальнасці латышы, Сталін – грузін, Шаўмян – армян, Дэлафар – француз, Сэйзян – наогуле кітаец!Да таго ж. з пералічаных А.Дз.Стадубам 26 членаў першага Часовага надзвычайнага камітэту няма прозвішчаў тых трох членаў-яўрэяў па нацыянальнасці, якія на самай справе ўваходзілі ў першы склад камітэту – Г.Д.Закс, М.Н.Гуркін і І.С.Кізільштэйн. Астатнія члены – яўрэі па нацыянальнасці, уваходзілі у склад камісій толькі ўжо ў наступныя гады. У адпаведным ракурсе прадстаўлены і склад калегіі Першай петраградскай надзвычайнай камісі: з пералічаных аўтарам 12 членаў у першы склад уваходзілі толькі Урыцкі і Іясялевіч. **Міф аб тым “засіллі” “инородцев” у саўнаркоме і НК, якое так турбуе А.Стадуба, дарэчы, прысутны і больш масцітым аўтарам. Дастаткова згадаць знакамітага А.Салжаніцына. На самай справе, практычна ўсім яўрэям-бальшавікам былі прысутны нігілістычныя адносіны да асабістай нацыянальнай прыналежнасці. Троцкі на пытанне, кім ён сябе больш адчувае – яўрэям ці рускім, адказваў: “Ні тым, ні другім, я – сацыял-дэмакрат, інтэрнацыяналіст”. Калі параўнаць колькасць яўрэяў на адказных дзяржаўных пастах (прыводзяцца прыклады па БССР на 1927 г) у структуры адказных работнікаў рэспубліканскага звяна ў зямельных органах– 10,1%, у гаспадарчых да 49,3% з іх доляй ў агульным насельніцтве – 8,2%, можа скласціся ўраджанне аб непрапарцыянальна высокім іх удзеле ў кіраўніцтве. Аднак вядома, што яўрэі ў асноўным жылі ў гарадах і складалі да 40% гарадскога насельніцтва, а на адказныя пасады вылучаліся практычна толькі жыхары гарадоў, маючыя вышэйшы узровень адукацыі ў параўнанні з непісьменнай вёскай (некаторыя гісторыкі тлумачаць высокі высокага ўзровеню пісьменнасці ў яўрэйскім асяродку тым, што гэта было патрабавана іудаіскай абрадавай стараною, “у адрозненне ад хрысціянаў, іудзеі чытаюць малітвы самі, а не абмяжоўваюцца ўспрыманнем чужога голасу” ***.Што тычыцца ўскладання віны на яўрэяў за вынішчэння праваслаўе, рабаванне вёскі, вынішчэння мільёнаў людзей у лагерах, то дадзім слова вядомаму публіцысту Якаву Басіну : “Безумоўна, здымаць віну з яўрэяў, працаваўшых ў партыйных і карных органах, кольвечы мала іх там ні было, за злачынства бальшавікоў нельга, але і ўскладаць на ўвесь яўрэйскі народ адказнасць за іх зусім злачынна. Тады, лагічна, адказнасць за злачынствы Сталіна і Берыі неабходна ўскласці на грузінскі народ, за злачынствы стваральнікаў НК Дзяржынскага і Лацыса – на польскі і латышскія народы, а за Яжова і здзейсненую ім “яжоўшчыну” – на ўвесь рускі народ, але ж гэта нікому ў галаву не прыходзіць!”***** Стадуб Алесь. Вандроўка паміж гадамі… С. 161-163.** Абрамов Вадим. Евреи в КГБ – Москва: Издатель Быстров, 2006. С. 23-33, 81-87.*** Рубінчык Вольф. Іудзейскяя бажніцы ў Беларусі // Роднае слова, 2005 – № 9. С. 105.**** Басин Яков. История и мифы // Авив, сентябрь 2008 – №9.2. Караткевіч Уладзімір. Каласы пад сярпом тваім. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2001. С.523-524.3. Рэлес Рыгор. Постаці ў часе // Полымя, 2000 – №8. С.174.4. Лакер Вальтер. История сионизма… С. 90.5. Таксама. С.107 “Заламаньцы”(габрэйскі след у моўнай спадчыне малой бацькаўшчыны)1. Бядуля З. Жыды на Беларусі/ Пятровіч Сяргей. Габрэйскі след у беларускай антрапаніміі // Роднае слова, 2005 – № 10. С. 1032. Рубінчык Вольф. Пра яўрэяў і Беларусь: Зацемкі // Роднае слова, 2005 – № 12. С. 67.3. Карский Е.Ф. Белорусы – Минск: Белорусская Энциклопедия, 2006. Т.1. С.155.4. Пятровіч Сяргей. Габрэйскі след у беларускай антрапаніміі // Роднае слова, 2005 – № 10. С.104.5. Транскрыпцыя і перавод з ідыш і іўрыта па наступных публікацыях: Пятровіч Сяргей. Габрэйскі след у беларускай антрапаніміі // Роднае слова, 2005 – № 10. С. 103-106. Астравух Аляксандр. Ветлівыя словыя яўрэяў // Роднае слова, 2005 – № 11. С. 103-1046. Frasunkiewicz Tadeusz. Zapachy i dzwieki Nieswieza / Nieswieskіe Wspomnienia. Ciag dalszy // Pod redakcja Barbary Petrozolin-Skowronskiej – Warszawa: Losgraf, 2004. S.45.7. Хаймовіч (Баторын) Фелікс. “ Ёшке форт авэк!” // Роднае слова, 2005 – № 7.Ракаўская Галгофа1. Суднік Станіслаў. Сейлавічы: крэскі на белай пляме// Наша слова, 2001 - №402. (Фарфель Давід. У Нясвіжскім гета і Налібоцкай пушчы – Ізраіль, 1995). 3. Акт Комиссии по расследованию злодеяний немецко-фашисцких захватчиков и их соучастников, совершенных в Несвижском районе от 4 февраля 1945 года/ Национальный архив Республики Беларусь, ф .845, воп. 1, спр.6, л.54-664. Мірныя жыхары – ахвяры фашысцкага тэрору/ Памяць: Капыльскі раён. Гісторы-ка-дакументальныя хронікі гарадоў і мястэчак Беларусі – Мінск: Беларуская навука, 2001. С.480-4815. Мірныя жыхары – ахвяры фашысцкага тэрору/ Памяць: Капыльскі раён. Гісторы-ка-дакументальныя хронікі гарадоў і мястэчак Беларусі – Мінск: Беларуская навука, 2001. С.4536. Акт Комиссии по расследованию злодеяний немецко-фашисцких захватчиков и их соучастников, совершенных в Несвижском районе от 4 февраля 1945 года/ Национальный архив Республики Беларусь, ф .845, воп. 1, спр.6, л.54-66