Η Πανούκλα

Επιμέλεια ιστοσελίδας: Μπαρμπαγιάννη Δήμητρα- Πλεμμένος Πρόδρομος

Τμήμα Α3 της Α΄ Τάξης - Α΄ Αρσάκειο Λύκειο Ψυχικού

Στο πλαίσιο του μαθήματος: Εφαρμογές Πληροφορικής

Σχολικό έτος 2021-2022

Περιεχόμενα

Ορισμός

Η πανώλη ή πανούκλα είναι οξεία λοιμώδης νόσος, που προκαλείται από το βακτήριο Yersinia pestis (παστερέλλα του Υερσέν). Η νόσος μεταδίδεται στον άνθρωπο από το τσίμπημα ψύλλων, (κυρίως του είδους Xenopsylla cheopsis), που παρασιτούν σε άρρωστο μαύρο αρουραίο. Μεταδίδεται εύκολα και γρήγορα με άμεση ή έμμεση επαφή, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις πνευμονικής εντόπισης, οπότε μεταδίδεται ακόμα και με τα σταγονίδια. Είναι βαριάς μορφής ασθένεια, με υψηλό πυρετό και τοξική κατάσταση. Η ασθένεια εμφανίζεται σε τρεις μορφές:

βουβωνική (έντονη αιμορραγική λεμφαδενίτιδα),
πνευμονική, που είναι ιδιαίτερα μολυσματική μορφή (βαριά πνευμονία)
σηψαιμική.

Εικόνα 1. Βακτήριο Yersinia pestis (παστερέλλα του Υερσέν)

Η πανώλη ανήκει στις 5 σοβαρότερες μεταδιδόμενες ασθένειες. Παράδειγμα αναφορών είναι αυτό του Θουκυδίδη: ο λοιμός των Αθηνών, πιθανώς να είναι η πανώλη. Από τον 6ο αι. και σε όλον τον Μεσαίωνα εκδηλώνονταν μεγάλες επιδημίες, με αποτέλεσμα να παραμείνουν μόνιμα ενδημικές εστίες. Γνωστή είναι η μεγάλη επιδημία του 14ου αιώνα η οποία ονομάστηκε μαύρος θάνατος. Μετά τον 14ο αιώνα, η νόσος έγινε ενδημική και για 300 χρόνια υπήρχαν επιδημικές εξάρσεις. Στα τέλη του 19ου αιώνα, σημειώθηκε πανδημία.

Ιστορική αναδρομή

Η πανώλη ανήκει στις 5 σοβαρότερες μεταδιδόμενες ασθένειες. Παράδειγμα αναφορών είναι αυτό του Θουκυδίδη: ο λοιμός των Αθηνών, πιθανώς να είναι η πανώλη. Από τον 6ο αι. και σε όλον τον Μεσαίωνα εκδηλώνονταν μεγάλες επιδημίες, με αποτέλεσμα να παραμείνουν μόνιμα ενδημικές εστίες. Γνωστή είναι η μεγάλη επιδημία του 14ου αιώνα η οποία ονομάστηκε μαύρος θάνατος. Μετά τον 14ο αιώνα, η νόσος έγινε ενδημική και για 300 χρόνια υπήρχαν επιδημικές εξάρσεις. Στα τέλη του 19ου αιώνα, σημειώθηκε πανδημία.

Εικόνα 2. Ενδυμασία προστασίας κατά της πανούκλας

Αίτιο μόλυνσης

Το βακτηρίδιο Yersinia pestis είναι ο αιτιολογικός παράγοντας της πανώλης. Ζει στους αρουραίους και μεταφέρεται από αρουραίο σε αρουραίο και από αρουραίο σε άνθρωπο, μέσω των ψύλλων. Από άνθρωπο σε άνθρωπο μπορεί να μεταδοθεί μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων.

Εικόνα 3. Μάσκα κατά της πανούκλας

Συμπτώματα

Συμπτώματα: Πυρετός, Πονοκέφαλος, Έμετος, μυαλγία, bubo, Καταπληξία, δηλητηρίαση, Βήχας, Αιμόπτυση, εξάνθημα, Ντελίριο, υπεραιμία, Αιμορραγία

Αφού εισχωρήσει στο ανθρώπινο σώμα, μεταφέρεται μέσω των λεμφαδένων και μετά της συστηματικής κυκλοφορίας σε διάφορα όργανα όπου προκαλεί αιμορραγικές ή νεκρωτικές βλάβες. Αν εμφανιστεί λεμφαδενοπάθεια της βουβωνικής περιοχής, ονομάζεται βουβωνική πανώλη. Στην σηψαιμική πανώλη κυριαρχεί η εικόνα του σηπτικού σοκ, ενώ στην αναπνευστική πανώλη, η αναπνευστική δυσχέρεια.

Διάγνωση

Το βακτηρίδιο μπορεί να απομονωθεί και να καλλιεργηθεί από το αίμα και τα πτύελα. Πιο γρήγορα, μπορεί να μικροσκοπηθεί κατευθείαν με ειδική χρώση (Giemsa ή Wayson).

Θεραπεία

Οι αμινογλυκοσίδες και κινολόνες χρησιμοποιούνται ως αντιβιοτική αγωγή. Υποστηρικτική αγωγή για αντιμετώπιση συμπτωμάτων.

Λαογραφία

Στην ελληνική λαογραφία, ο λαός προσωποποιώντας την πανούκλα, τη φαντάστηκε σαν μια τυφλή μαυροφορεμένη γριά να κρατά στο χέρι ρόπαλο και να περιφέρεται στην επαρχία σκοτώνοντας όποιον συναντά στο δρόμο της αλλά και όποιον αγγίξει. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας πίστευαν πως οι Πανούκλες ήταν τρεις γριές που η μια κρατάει το «κατάστιχο», η άλλη το «ψαλίδι» και η τρίτη το «σάρωμα», δοξασία που ασφαλώς και παραπέμπει στις Γραίες ή Μοίρες της Ελληνικής Μυθολογίας. Προστάτες των ασθενών και διώκτες της πανούκλας θεωρούνταν ο Άγιος Χαράλαμπος και η Αγία Παρασκευή ενώ για την καταπολέμησή της χρησιμοποιούνταν διάφορα μαγικά γιατροσόφια. Στις δε κοινές εκφράσεις η πανούκλα απαντάται και ως βρισιά («μωρή Πανούκλα!»).

Στην λαογραφία της Δύσης η πανούκλα αποδόθηκε με τη παράσταση του δρεπανηφόρου θανάτου, σε απεικόνιση ζωντανού σκελετού που περιφέρεται κρατώντας μία κόσα, ένα μακρύ κοντάρι που καταλήγει σε δρεπάνι.

Κατάλογος Εικόνων

Εικόνα 1: https://www.scinexx.de/news/medizin/wie-die-pest-aus-europa-verschwand/

Εικόνα 2: https://y-o.gr/filtrarete-ton-aera-poy-eispneete-kai/attachment-%CF%86%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%BF%CE%B9-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%83%CF%8C%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%B9-%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B5-%CE%B5%CE%BE%CE%BF%CEb/

Εικόνα 3: https://y-o.gr/wp-content/uploads/2020/05/shutterstock_766421812-735x459.jpg

Βιβλιογραφία

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CF%8E%CE%BB%CE%B7

https://www.mixanitouxronou.gr/i-panoukla-stin-evropi-pou-exolothrefse-20-ekatommiria-katikous-theorithikan-ipefthini-i-evrei-ke-exolothreftikan-me-friktous-tropous/

https://www.culturenow.gr/xanadiavazontas-tin-panoykla-toy-almper-kamy/