План 

1.Паняцце методыкі. Аб'ект, прадмет, задачы і метады даследавання

2.Сувязь методыкі мовы з іншымі навукамі

3.Методыка мовы як навучальная дысцыпліна

4.Беларуская мова як вучэбны прадмет у пачатковых класах

1.Паняцце методыкі. Аб'ект, прадмет, задачы і метады даследавання

Методыка (ад грэч. Methodos) –

1. вучэнне аб метадах выкладання той ці іншай навукі;

2. сукупнасць метадаў навучання, практычнага выканання.

   Методыка мовы – самастойная навука, бо мае свай аб’ект даследавання, свае спецыфічныя задачы і свае метады даследавання.

Аб’ект – заканамернасці, шляхі і сродкі навучання мове.

Агульная задача – на аснове пазнаных заканамернасцей выпрацаваць аптымальную сістэму навучання мове.

Прыватныя задачы:

1. вызначыць змест і аб’ём курса мовы ў школе (г.зн. адказаць на пытанне: што трэба вывучаць?)

2. вывучыць і апісаць найбольш рацыянальныя і эфектыўныя метады і прыёмы навучання мове (Як трэба вучыць?)

3. абгрунтаваць выбар тых ці іншых метадаў і прыёмаў навучання (Чаму трэба вучыць так, а не інакш?)

  Такім чынам, методыка мовы – гэта навука аб заканамернасцях навучання мове, аб змесце і метадах навучання, аб умовах засваення вучнямі ведаў і навыкаў па мове (граматычных, арфаэпічных, арфаграфічных, пунктуацыйных).

   Як самастойная навука методыка мае свае метады даследавання:

• эмпірычны метад (уяўляе сабой сукупны вопыт навучання роднай мове, які перадаецца старэйшымі пакаленнямі настаўнікаў малодшым; у працэсе навуковага назірання, якое адбываецца па плане, назапашваюцца факты, высвятляюцца іх асаблівасці)

• тэарэтычны аналіз і абагульненне перадавога вопыту і вынікаў навуковага пазнання (з’яўляецца важнейшым крытэрыем фактаў і самым надзейным крытэрыем для праверкі тэарэтычных вывадаў; праяўляюцца творчасць, фантазія, прадбачанне)

• навукова-метадычны эксперымент (дослед у дакладна вызначаных умовах; правяраецца рацыянальнасць  і эфектыўнасць выбраных метадаў і прыёмаў навучання, высвятляюцца ўмовы, якія спрыяюць павышэнню ўзроўню ведаў па мове).

Пры правядзенні навуковых даследаванняў трэба спалучаць усе тры метады.

       З’яўляючыся самастойнай навукай, методыка мовы здабывае свае тэарэтычныя палажэнні і практычныя рэкамендацыі пры дапамозе сваіх метадаў даследавання. Пры гэтым яна абапіраецца на многія навукі.

2.Сувязь методыкі мовы з іншымі навукамі

Методыка мовы арганічна звязана з: 

а) мовазнаўствам

        Мовазнаўства – навука  аб будове нашай мовы: аб слове, яго формах, аб спосабах утварэння, аб сказе, яго тыпах, аб спосабах сувязі сказаў, звязнай мове.

        Мовазнаўства дае веды аб мове, а методыка мовы шукае метады, прыёмы, сродкі навучання, якія дазваляюць данесці веды да свядомасці дзяцей.

б) псіхалогіяй:  каб навучаць мове паспяхова, трэба ўлічваць узроставыя асаблівасці дзяцей, асаблівасці іх мыслення, памяці, увагі.

       Псіхалогія тлумачыць, як адбываецца ўспрыманне мовы, як працякаюць працэсы чытання і пісьма, як фарміруецца навык граматнага пісьма.

в) педагогікай

       Асабліва з дыдактыкай, якая  ўстанаўлівае заканамернасці навучання дзяцей у школе, вызначае мэты, змест і агульныя метады навучання.

        Дыдактыка – агульная тэорыя навучання                    - цэлае

        Методыка мовы – тэорыя навучання мове                   - частка ад цэлага

        Агульнадыдактычныя прынцыпы:

• навуковасць і даступнасць ведаў

• нагляднасць выкладання

• свядомасць і трываласць

• актуальнасць пазнавальнай дзейнасці

• самастойнасць іх у рабоце

• сувязь навучання з жыццём

• неабходнасць паўтарэння

г) абапірацца на перадавы вопыт школы

Школа – лабараторыя метадычнай навукі.

3.Методыка мовы як навучальная дысцыпліна

        Курс методыкі мовы як навучальная дысцыпліна вырашае цэлы комплекс вучэбна-выхаваўчых задач:

• узброіць будучых настаўнікаў ведамі і навыкамі, каб умела маглі ажыццяўляць навучальны працэс у школе;

• пазнаёміць навучэнцаў з лепшымі традыцыямі метадыстаў, настаўнікаў школ, з дасягненнямі сучаснай метадычнай навукі і школьнай практыкі;

• выпрацаваць неабходныя ўменні і навыкі самастойнага вывучэння навукова-метадычнай літаратуры і товрчага прымянення на практыцы дасягненняў сучаснай методыкі. 

        Методыка беларускай мовы складаецца з наступных раздзелаў:

1. Агульныя пытанні методыкі мовы.

2. Методыка навучання грамаце.

3. Методыка класнага і пазакласнага чытання.

4. Методыка вывучэння асобных тэм школьнага курса беларускай мовы ў пачатковых класах.

5. Методыка развіцця маўлення вучняў.

6. Планаванне працы па беларускай  мове ў пачатковых класах.

4.Беларуская мова як вучэбны прадмет у пачатковых класах

Вывучэнне беларускай мовы скіравана на авалоданне ёю як сродкам зносін і з’яўляецца неабходнай умовай фарміравання асобы грамадзяніна, яе свядомасці, светапогляду і інтэлекту. Галоўная мэта вывучэння беларускай мовы – авалоданне вучнямі функцыянальнымі сродкамі беларускай мовы для эфектыўнага іх выкарыстання ў розных сітуацыях моўных зносін.

Адукацыйная галіна “Беларуская мова” ўключае ў сябе прадметы:  “Навучанне грамаце”, “Беларуская мова”, “Літаратурнае чытанне”.

На ўроках беларускай мовы вырашаюцца наступныя задачы: 

• набыццё вучнямі новых ведаў і фарміраванне на іх аснове моўных уменняў і навыкаў, неабходных для рэалізацыі практычнай маўленчай дзейнасці на беларускай мове;

• фарміраванне ў вучняў маўленча-камунікатыўных уменняў і навыкаў, якія забяспечваюць разуменне вуснага і пісьмовага беларускага маўлення, стварэнне ўласнага вуснага выказвання на беларускай мове;

• асэнсаванне беларускай мовы як нацыянальнай культурнай каштоўнасці;

• інтэлектуальная, маральна-этычнае і эстэтычнае развіццё вучняў у працэсе актыўнай пазнавальнай дзейнасці.

Вызначаныя задачы вывучэння беларускай мовы прадстаўлены ў зместавых лініях:

1. Фарміраванне моўных ведаў, уменняў і навыкаў.

2. Развіццё маўленняў вучняў.

3. Выхаванне культурнай асобы.

Неад’емнай часткай зместу навучання з’яўляецца выпрацоўка вымаўленчых і правапісных навыкаў як першаасновы спасціжэння культуры мовы.

Выхаванне культурнай асобы сродкамі вучэбнага прадмета адбываецца ў працэсе набыцця лінгва- і этнакультуралагічнай інфармацыі пры чытанні тэкстаў адпаведнага зместу і вылучэнне ў іх краіназнаўчай інфармацыі, засваення этыкетных слоў і выразаў, а таксама правілаў паводзін. Гэта спрыяе фарміраванню эмацыянальна-каштоўных адносін да культуры беларускага народа, яго нацыянальнай самабытнасці, усведамленню побытавай прыстасаванасці беларускай мовы.

Арганізацыя вучэбнай дзейнасці на ўроку беларускай мовы павінна спрыяць актывізацыі пазнавальнай дзейнасці вучняў, станоўчай матывацыі вывучэння беларускай мовы, павышэнню цікавасці да прадмета.

Пытанні:

• Што такое методыка мовы?

• Назавіце аб'ект методыкі мовы.

• У чым заключаецца агульная і прыватныя задачы методыкі мовы?

• Пералічыце метады даследавання методыкі мовы.

• З якімі навукамі звязана методыка мовы? Растлумачце, у чым заключаецца сувязь.

• Якія задачы вырашае методыка мовы як навучальная дысцыпліна?

• У чым заключаецца сутнасць беларускай мовы як вучэбнага прадмета?

Спіс выкарыстаных крыніц

1. Вучэбная праграма па вучэбным прадмеце «Беларуская мова» для II-IV класаў устаноў агульнай сярэдняй адукацыі з беларускай і рускай мовамі навучання і выхавання. - Мінск, 2018.

2. Методыка выкладання беларускай мовы і літаратурнага чытання ў пачатковых класах: вуч. дапаможнік / пад.рэд. М.Г.Яленскага. – Мінск: Выш. шк., 2019. – 263 с.