Phần I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc đoạn trích sau:

CHUYỆN BÊN CẦU

                                                 Nguyễn Văn Chương

         Một cây cầu lớn mới được bắc qua con sông chảy ven ngoài thành phố trên quốc lộ dẫn vào nội thành. Bởi vậy mới có lác đác vài hàng quán dựng lên hai bên đường. Chủ yếu là hàng giải khát.

         Cha con thằng Tèo dẫn nhau ra đây làm nghề sửa xe đạp, xe máy. Thằng Tèo đang học lớp 4 thì ba nó bắt nghỉ, phụ giúp ba nó kiếm sống. Đường tuy đông xe nhưng toàn xe tốt, ít phải sửa, nên cả ngày phơi nắng, cha con nó cũng chỉ kiếm được mươi mười lăm ngàn. Cả nhà ăn một bữa không đủ. Túng quá, ba nó làm liều. Ổng mài sợi thép cho nhọn, uốn thành bàn chông ba cạnh, chiều tối lén rải ra đường. Xe đi xóc phải. Trời tối, đường xa, hàng sửa xe ít nên ba nó tha hồ mà “chặt đẹp”. Một miếng vá hai ba chục ngàn họ cũng phải đưa. Nhiều người khóc dở mếu dở vì không mang tiền. Có người bị xẹp xe đột ngột, té nhào, mặt mũi chân tay lấm máu. Thằng Tèo thấy những cảnh đó thì trong lòng ái ngại lắm, nhưng không dám nói gì.

         Chiều tối, ba nó sai nó mang lon chông lén rải ra đường. Nó không rải mà đi một đoạn xa đổ hết xuống sông. Hôm sau không thấy ai vào vá xe, ổng bực lắm. Chiều xuống, ổng tự tay đi rải. Thằng Tèo lui cui đằng sau tìm nhặt. Ba nó quay lại, thấy. Ổng quát:

-         Thằng mất dạy. Thì ra mày báo hại tao. Mày làm vậy lấy gì ăn, hả?

-         Ba ơi! Ba đừng làm vậy tội chết. Con thấy người ta bị nạn, không nỡ…

-         Mày ngu lắm! Mày ăn bằng cái gì?

-         Thôi, từ mai ba khỏi phải nuôi con. Con đi bán vé số tự sống.

-         Được. Mày cút ngay!

Sớm hôm sau, thằng Tèo đi bán vé số cho một đại lí. Mỗi ngày nó cũng kiếm được dăm bảy ngàn, đủ hai đĩa cơm bụi và li nước mía. Nhưng cứ chiều tối, nó lại lén ra chỗ ba nó làm, gắng nhặt hết những cái chông ổng đã rải.      

(Trích Những câu chuyện bổ ích và lí thú, Trần Hòa Bình, Trần Mạnh Hưởng (tuyển chọn và giới thiệu), NXB Giáo dục, 2002, tr.121)

Trả lời các câu hỏi từ 1 đến 5:

Câu 1. Để có tiền, ba của Tèo đã là việc gì?

Câu 2. Đoạn văn sau sử dụng biện pháp tu từ nào?

       Chiều tối, ba nó sai nó mang lon chông lén rải ra đường. Nó không rải mà đi một đoạn xa đổ hết xuống sông. Hôm sau không thấy ai vào vá xe, ổng bực lắm. Chiều xuống, ổng tự tay đi rải. Thằng Tèo lui cui đằng sau tìm nhặt

Câu 3.  Nhân vật Tèo được khắc họa qua những yếu tố nào? Qua đó, anh/chị có nhận xét gì về tính cách của cậu bé?

Câu 4. Cảm hứng chủ đạo của văn bản là gì?

Câu 5. Bài học nào có ý nghĩa với anh/chị qua văn bản trên?

Phần II. Làm văn (6,0 điểm)

Câu 1 (2,0 điểm)

Viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) phân tích ngắn gọn tác dụng của việc sử dụng điểm nhìn trần thuật trong văn bản sau:

(Lược một đoạn: Mười bốn tuổi, vì lấy cắp tiền của mẹ đi chơi điện tử, nhân vật “tôi” bị ba đánh đòn. Giận gia đình, cậu quyết định bỏ nhà đi bụi, nhưng không dám đi xa, sợ ba mẹ… kiếm mình mà không gặp. Rồi cậu gặp Lụm “còi”, một cậu bé bị mẹ bỏ rơi từ lúc lọt lòng, sống bằng nghề bán bánh mì. Hai đứa bé nhanh chóng làm quen với nhau…).

- Sao mày đi bụi? - Thằng Lụm chợt hỏi.

- Ba tao – tôi chép miệng ra vẻ oan ức – Ba tao đánh tao.

- Ý, bị đòn hả?- Tự nhiên nó hào hứng. Bị đánh bằng gì?

- Bằng roi, cây roi dài thiệt dài (nhưng cây roi ba đánh tôi là cây thước thợ may của mẹ, cụt ngủn hà). Bự tổ cha vậy nè .

Tôi đưa bắp tay ốm ròm ra.

- Đánh nghe đau mà chắc đã lắm hen?

Giọng thằng Lụm vừa hồ hởi vừa có vẻ ganh tị.- Mày sướng thiệt ( trời, bị đánh mà sướng nỗi gì). Vậy mà còn bỏ nhà đi. Đồ ngu!

Tự nhiên vậy rồi nó chửi tôi à. Tôi cãi:

- Mầy đâu có má có ba đâu có biết. Người lớn khó dữ lắm.

- Chẳng thà có má, có ba, bị rầy gì tao cũng chịu - Thằng Lụm trở nên trầm ngâm, coi nó già quá trời! - Nhưng mầy đừng có lo, tao ngồi đây thể nào cũng gặp má tao thôi. Thế nào má đi qua má cũng nhìn ra tao. Mai mốt bị rầy, bị đòn cho đã.

Tự nhiên tôi thấy thương thằng Lụm quá. Nó kể với tôi, nó đã chờ má nó từ hổi bảy tuổi tới giờ. Ban ngày nó đi bán bánh mì, ban đêm nó mới ra đây. Nó nói chừng nào nó giàu nó thôi bán bánh mì vì biết đâu má nó vẫn thường qua đây ban ngày mà không thấy nó. Nó chợt hỏi:

- Mầy sướng thấy mồ, mới bị đánh tí đã bỏ đi. Bây giờ mầy có dám đổi với tao không? Ở một mình buồn lắm, mầy ngu thì thôi đi.

Thằng Lụm nói với giọng kẻ cả. Tôi giật mình, bây giờ có ông tiên nào hiện ra để đổi vị trí hai đứa, chắc tôi buồn lắm. Ừ, có lẽ, ở nhà bị rầy bị đánh vẫn hơn đi bán bánh mì, ngủ bờ ngủ bụi như vầy. Ở nhà, giờ này, mẹ khuấy cho tôi một ly sữa uống trước khi đi ngủ ( mèn ơi, cung gần 14 tuổi rồi mà… như con nít…), mẹ hỏi tôi đánh rằng chưa, tôi nói rồi, mẹ không tin biểu tôi nhe răng ra, thừa lúc hai mà tôi phồng phồng, mẹ sẽ hôn tôi. Giờ nầy, nếu tôi đang mải đọc truyện tranh, ba sẽ biểu tôi cất sách, đi ngủ, ba sẽ ém mùng, tắt đèn giùm tôi khi bước ra khỏi căn phòng dán đầy hình ảnh Doreamon và Siêu Nhân.

Thằng Lụm “còi” làm tôi hối hận và nhớ ba mẹ quá chừng. Tôi muốn trở về. Tôi ngồi im lặng suy nghĩ trong khi thằng Lụm đứng dậy để nhìn mỗi khi có một lượt xe dừng lại trước đèn đỏ. Tôi chợt sợ quá, có khi nào ba mẹ giận bỏ tôi luôn như thằng Lụm không. Ba mẹ sẽ sanh nhiều thiệt nhiều em khác còn tôi thì biết kiếm đâu ra ba mẹ khác bây giờ. Tôi ngồi lo lắng đến mức, khi ba mẹ tôi ghé xe lại dưới đường tôi còn không hay. Thấy bóng mẹ dứng sịch trước mặt mình, tôi bật khóc:

- Con tưởng đâu ba mẹ bỏ con luôn rồi.

Mẹ không vồ vập ôm lấy tôi mà điềm đạm cầm bàn tay tôi bóp mạnh, còn ba thì vỗ vỗ vào đầu tôi.

- Con hư quá. Con đừng làm vậy ba mẹ buồn.

Thằng Lụm đứng trân trân nhìn tôi với đôi mắt buồn tủi. Tôi quẹt nước mắt bươc lại gần nó, bất giác tôi gọi thằng Lụm bằng anh:

- Em về nghen, anh Lụm.

Thằng Lụm gật đầu, nó ngẩng lên nhìn ba mẹ tôi rồi quay lại:

- Ba ma mầy hiền lằm phải không?

- Ừ, sao anh biết?

Nó ra vẻ ta đây:

- Nhìn tướng là biết – rồi nó mơ màng – ba má tao cũng hiền, tao tin vậy.

Mẹ lại gần nắm tay tôi, mẹ nói “Về đi con, khuya rồi, mai còn đi học”, quay qua thằng Lụm, mẹ hỏi “còn cháu? Cháu không về nhà à?”. Thằng Lụm cảm động, lắc đầu, nó nói trổng không:

- Mai mốt ra đây chơi, nghen mậy!

Tôi vừa ngoái vừa gật đầu. Ba tôi hỏi ai, tôi trả lời “bạn con. Anh Lụm. Anh Lụm tội nghiệp lắm ba à…”. Không biết thằng Lụm “còi” có biết tôi đang kể về nó không mà nó nhìn theo xe tôi đến khuất thì thôi. Khi tôi ngoái lại, dưới đèn sang rực, tôi thấy trong mắt nó lấp loáng những giọt nước. Tôi ngồi giữa ba và mẹ, nghe ấm hẳn lên. Tôi lên tiếng:

- Bữa nào ba mẹ cho con lại thăm anh Lụm “còi” ba mẹ ha!

(Lụm còi, Nguyễn Ngọc Tư, in trong Giao thừa – tập truyện ngắn, Nxb Trẻ, Tp.HCM, 2019)

Chú thích: Nguyễn Ngọc Tư sinh năm 1976 tại Đầm Dơi, Cà Mau. Là nữ nhà văn trẻ của Hội nhà văn Việt Nam. Với niềm đam mê viết lách, chị miệt mài viết như một cách giải tỏa và thể nghiệm, chị biết rằng chị muốn viết về những điều gần gũi nhất xung quanh cuộc sống của mình. Giọng văn chị đậm chất Nam bộ, là giọng kể mềm mại mà sâu cay về những cuộc đời éo le, những số phận chìm nổi. Cái chất miền quê sông nước ngấm vào các tác phẩm, thấm đẫm cái tình của làng, của đất, của những con người chân chất hồn hậu nhưng ít nhiều gặp những bất hạnh.

Âm thầm đến với văn chương và bừng sáng khi được nhận giải Nhất cuộc thi Văn học tuổi 20 của NXB Trẻ, Nguyễn Ngọc Tư đã trở thành tâm điểm của sự hy vọng vào một nền văn trẻ đương đại. Chị đã tiếp tục có những cú nhảy ngoạn mục trên chặng đường văn cùng những tác phẩm được giới chuyên môn đánh giá cao. Tập truyện ngắn Cánh đồng bất tận của chị gây được tiếng vang lớn, nhận được nhiều giải thưởng cũng như chuyển thể thành kịch, phim điện ảnh.

Câu 2 (4,0 điểm)

Anh/chị hãy viết bài văn (khoảng 600 chữ) nêu suy nghĩ của mình về vấn đề giữ gìn đạo đức trong cuộc sống mưu sinh được gợi ra từ văn bản ở phần Đọc hiểu.