ΚΑΤΗΧΗΣΕΙΣ
Στους Παλιούς καιρούς της Εκκλησίας , για vα αποφασίσει κάποιος να ιστορίσει τη ζωή η τη μορφή ενός Αγίου, έπρεπε προηγούμενος να μελετήσει καλά τo βίο του και μετά άσκηση μακρoχρόνια και επίμονη να οδηγηθεί στη μίμηση του Αγίου αυτού, ώστε το συναξάρι η η εικόνα πού θα έβγαιναν από χέρια του να ήταν στο τέλος μια πραγματική φανέρωση και της άγιας του μορφής στην πρoσωπικη ζωή του σuναξαριστη η του αγιογράφου. Αύτη η φανέρωση και αποκάλυψη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών γvωρισματων των Αγίων γινόταν με σκοπό πάντοτε την πvευματικη oικoδομη των πιστών και την δόξα του ονόματος του Θεού. Αυτό σημαίνει πώς, σύμφωνα με την αρχαία παράδοση , μόνο άγιοι άνθρωποι ασχολούνταν με τη μορφή και τη ζωή των Αγίων. Αλλά και αυτοί ακόμη πού αναλάμβαναν να παρουσιάσουν , να σχολιάσουν και να υπoμνηματισoυν τους Πατέρες της 'Εκκλησίας , δηλ να θεολογήσουν πάνω στα έργα τους , έπρεπε ουσιαστικά να γίνουν συνεχιστές της ζω-ης και της σκέψεώς τους, να γίνουν διάδοχοι της ίδιας ιερής παραδόσεως.
'Έτσι θα έπρεπε να συνέβαινε και σε μας σήμερα. Η Θεολογία όμως και η τέχνη ακολουθούν στην επoχή μας αλλoυς δρόμους, καθαρά κοσμικούς. Η καθεμιά διαμορφώνει τις μεθόδους της και τις μορφές δουλειάς της ανεξάρτητα από την παράδοση, επηρεάζεται απo τις τάσεις κάθε επoxης και γίνεται «σχολή»με δική της μεθοδολογία και δικούς της σκοπούς . Γίνεται τελικά επιστήμη η τέχνη που εντάσσεται στα επιτεύγματα του πολιτισμού. Άλλα για την ορθόδοξη θεολογία και εικoνoγραφια , η παράδοση δεν είναι ένα. σύστημα., πολύ περισσότερο δεν είναι μια απλή μέθοδος.
Είναι ένας τρόπος ζωής, που φανερώνει πάνω απ' όλα την στάση μας έναντι των Αγίων , εναvτι της ζωής τους και της διδασκαλίας τους.
Παρά την προσωπική μας αμαρτωλότητα , είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε έρευνα και να μελετoυμε τα πρόσωπα και τα πράγματα του παρελθόντος, τουλάχιστο μ΄ ένα αίσθημα ευθύνης έναντι της ιερής ιστορίας μας και με φόβο Θεού έναντι της αγωνίας των πιστών για την αλήθεια και για την ορθή πνευματική καθοδήγηση . Οι μορφές των 'Αγίων και των 'Οσίων της πίστεώς μας μπορούν μα προβληθούν σαν δείκτες φωτεινοί σ' αυτήν Ιερή πορεία της πνευματικής ζωής και σταθμοί ανανεώσεως και κάθε νέας εμπνεύσεως για τη θεολογία και την Εκκλησία μας , ώστε η αγωγή που δίνεται προς τους πιστούς με το κήρυγμα η την κατήχηση, με την πνευματική καθοδήγηση η την παραίνεση ,με τον προφορικό η το γραπτό λόγο, να πηγάζουν από τη σοφία των 'Αγίων Γραφών και από την εμπειρία της Ιερής Παραδόσεως.
Μια τέτοια καθοδηγητική μορφή είναι ο άγιος Κύριλλος ο Επίσκοπος Ιεροσολύμων. Περί του Βίου του βλέπε ( http://www.saint.gr/2946/saint.aspx
Έργα του:
1 Προκατήχηση
18 Κατηχήσεις προς τους φωτιζόμενους δηλ. προς εκείνους που πρόκειται να βαπτιστούν
5 Μυσταγωγικές Κατηχήσεις προς τους ήδη βαπτισμένους στα βασικά Μυστήρια της Εκκλησίας , όπως βάπτισμα χρίσμα και Θ. Ευχαριστία .
Οι Κατηχήσεις μας παρέχουν άφθονο θεολογικό υλικό , σχετικά με το τριαδολογικο πρόβλημα και ιδιαίτερα το χριστολογικό. Καταπολεμούνται σ' αυτές με βιβλικές κυρίως εκφράσεις και διατυπώσεις οι αιρέσεις της εποχής εκείνης όπως ό Σαβελλιανισμος και ό Αρειανισμός . Παράλληλα οι Κατηχήσεις περιέχουν πoλuτιμοτατο υλικό σχετικά με την Λατρεία και την Μυστήρια της 'Εκκλησίας.
Το πιο σημαντικό εδώ είναι , ο Επίσκοπος ενημερώνει και προχωρεί χωρίς δισταγμό και στην επισήμανση της κύριας αιτίας αυτής της καταπτώσεως και με συναίσθηση ευθύνης δεν αποφεύγει να την κατονομάσει.
Για τον άγιο Κύριλλο το αίτιο είναι καθαρά θρησκευτικό και οφείλεται στις αρνητικές επιπτώσεις των αιρέσεων. Είναι δε της γνώμης ότι οι πιστοί πρέπει να γνωρίζουν αυτόν τον <<βόρβορο>> και την αιτία του.
<< Πολύ καλλιον γνωναι εμπεσειν εις αυτόν>>. (Κατ. 6,13 )Η θεραπεία θα αρχισει από την επισήμανση της αιτίας και από την ευρύτερη ικανοποίηση της . Η αίρεση κινείται συνήθως κρυφά και ύπουλα και ιδιαίτερα μεταξύ των αφελών. Κάθε προσπάθεια καλύψεως του βορβόρου και αποσιωπησεως των αιτιων δεν ωφελεί ούτε την Εκκλησία ούτε τους ίδιους τους πιστούς. Του όλου έργου προτάσσεται η Προκατήχηση.
Το έργο της κατηχήσεως των πιστών δεν είναι μια απλή υπόθεση , ούτε ασφαλώς μόνο διδακτικής και παιδαγωγικής φύσεως. Πρόκειται για μια ουσιαστική λειτουργία μέσα στο σώμα της Εκκλησίας προς <<οικοδομή>> και σωτηρία όλων <<νομισον μοι οικοδομή είναι την κατηχησιν >> (Προκατ. 11)
Βασικό είναι η σωστή ποιμανση και η σωτηρία του λαού του Θεού.
Στην Προκατήχηση υπογραμμίζει τα βασικά καθήκοντα που θα αναλάβουν οι Κατηχούμενοι με την είσοδο τους στην νέα πίστη δια του βαπτίσματος. Κάνει σαφή διάκριση μεταξύ ορθόδοξου πίστεως και αιρετικού βαπτίσματος.
Οι κατηχήσεις αποσκοπούν στην πνευματική οικοδομή και στη συνειδητοποίηση της σπουδαιότητας των Μυστηρίων.
Ο άγιος Κύριλλος θέτει καταρχήν ως βασική προϋπόθεση για το βάπτισμα και την είσοδο στην Εκκλησία την ελεύθερη εκλογή και την << γνήσια προθεσιν >> , όπως χαρακτηριστικά τονίζει.
Διαφορετικά , το Άγιο Πνεύμα δεν επενεργεί και η χάρη του βαπτίσματος μένει ανεργητη . Προκατ.1 . Πολλοί άνθρωποι μένουν στα εξωτερικά στοιχεία των Μυστηρίων . Δέχονται ύδωρ , το έλαιο , τον οινον , τον άρτο , αλλά δεν μετέχουν στην χάρη.
Βαπτίζονται χρίονται κοινωνούν αλλά δεν σώζονται. Δεν γίνονται στην ουσία λαός του Θεού , λαός χάριτος , Εκκλησία.
<<Ταύτα γαρ τυπικώς εγενετο εκείνοις>>Κλασικό παράδειγμα είναι ο Σιμων ο μάγος που αναφέρεται στην Κ.Δ. και ο οποίος , όπως επεξηγεί ο άγιος Κύριλλος , <<εβαπτισθη , αλλ ουκ εφωτισθη και μεν σώμα έβαψε υδατι , την δε καρδία ουκ εφωτησε Πνευματι >>
Έτσι έμεινε στην εξωτερική διαδικασία του Μυστηρίου χωρίς να καρπωθεί τη χάρη και ασφαλώς χωρίς να δεχθεί τα σωτηριωδη αποτελέσματα του μυστηρίου , αφού τελικά <<ουδέ συνηγερθη>> μετά του Χριστού. Η εξωτερική αυτή μετοχή στα Μυστήρια της Εκκλησίας μπορεί να χαρακτηρισθεί και σαν <<εμπαιγμός>> , αφού ο άνθρωπος ουσιαστικά <<πειράζει την χάριν>> και δεν δέχεται την σωτήρια αλλοίωση που αυτή επενεργεί. Προκατήχησης 2.
Ευθύνη για την άκαιρη προσέλευση στα Μυστήρια (<<νυν δε ακαιρως εισήλθες>>), έχουν ασφαλώς οι πιστοί , οι οποίοι πράγματι πολλές φορές ανέτοιμοι προσέρχονται και χωρίς συνείδηση της ιερότητας των τελουμένων. Προκατήχηση 3. Αλλά την μεγαλύτερη ευθύνη την φέρνουν κυρίως <<οι διάκονοι Χριστού>> , οι ποιμένες , οι οποίοι επιτρέπουν όχι μόνο την είσοδο στο ναό αλλά και την μετοχή στα Μυστήρια εκείνων που έχουν <<βεβορβομενην την ψυχή αμαρτίαις και την <<προαιρεσιν εσπιλωμενην>> . Έτσι αφήνοντας οι διάκονοι ανοιχτές τις πόρτες σε όλους (<<ανετην αφηκαμεν την θυραν>>), επιτρέπουν μιαν <<ακαιρως>> πραγματοποιούμενη συμμετοχή , αλλά και δι αυτού του τρόπου βεβήλωση των Μυστηρίων . Αν κατά την εποχή του αγίου Κυρίλλου , κατά την οποία οι χριστιανικές κοινότητες ήταν τόσο μικρές και έκαστος Ποιμένας γνώριζε καλά το ποίμνιο του και την πνευματική κατάσταση των πιστών του , συνέβαιναν τέτοιου είδους εκτροπές και <<υπερβάσεις>> , μπορεί να φαντασθεί κανείς τι είναι δυνατό να συμβαίνει στη δική μας εποχή και στις δικές πολυπληθέστατες εκκλησιαστικές ενορίες με εντελώς άγνωστους πιστούς. Η παρατηρούμενη σήμερα πνευματική κατάσταση στην Εκκλησία , πιθανώς να έχει και την αιτία της και στο σημείο αυτό , στην έλλειψη δηλ. εγρηγορσεως εκ μέρους των ποιμένων και στην ελλιπεσταση προετοιμασία εκ μέρους των πιστών.
Ο άγιος Κύριλλος τονίζει πως κανένας δεν μπορεί να θεωρήσει <<αναιτιον>> τον εαυτόν του για αυτήν την κατάσταση .
Εάν υπάρχουν <<Σίμωνες>> και αν η <<υποκρισία>> είναι γνώρισμα πολλών πιστών , ευθύνη έχουμε όλοι μας , ποιμένες και λαός. Σήμερα , η ευθύνη για την υποκρισία έναντι της πίστεως και μη ευθύνη για την βεβήλωση των Μυστηρίων , συνήθως επιρρίπτεται στο λαό. Ο άγιος Κύριλλος εξαίρει ιδιαίτερα την ευθύνη των ποιμένων. Προκατήχηση , 4. Το άγιο Βάπτισμα θεωρείται στις Κατηχήσεις ως <<αρχή της ζωής>>.
Οι νεοφώτιστοι έχουν , επομένως , νέες πνευματικές υποχρεώσεις που δεν τις έχουν οι κατηχούμενοι. Το Βάπτισμα , δεν είναι , ως γνωστό , επαλαμβανομενο μυστήριο. Η <<εφάπαξ>> τέλεση του το κάνει να έχει μια έννοια και σημασία μοναδική. Δεν μπορεί να κει συνέχεια <<άπαξ αποτυχών , δεύτερον κατορθων>> Έχει γίνει σαφές στην παράδοση της Εκκλησίας μας σχετικά με το βάπτισμα , πως < <εάν το άπαξ αποτύχεις , αδιόρθωτο το πράγμα>>.
Εδώ επισημαίνεται το καίριο πρόβλημα της Ορθοδοξίας , που εκφράζεται με την εμμονή εις την <<μιαν πιστιν>> και εις το <<εν βάπτισμα>> .Αφού <<εις Κύριος >> μόνο υπάρχει. Το <<σημειον>> αναφοράς και ενότητας είναι ο Χριστός , η μια πίστη. Κάθε παρέκκλιση από το χριστολογικο αυτό <<κέντρο>> , που μεταφράζεται συγχρόνως σε τριαδολογικο , πνευματολογικο και εκκλησιαλογικο , οδηγεί τελικά εις το <<αδιόρθωτων πράγμα>> που είναι η αίρεση. Γι αυτό το λόγο το <<βάπτισμα>> των αιρετικών στην πραγματικότητα <<ουκ ην βάπτισμα>> και ο αιρετικός , επιστρέφοντας εις την <<μιαν πιστιν >> δέχεται το αληθινό βάπτισμα και <<αναβαπτίζεται>> .Προκατήχηση .7
Βέβαια και μετά το βάπτισμα υπάρχει πρόβλημα της προσωπικής αμαρτίας. Ο άνθρωπος , αν και βαπτισμένος και μέλος της Εκκλησίας πέφτει και αμαρτάνει. Άλλο όμως πράγμα είναι η προσωπική ατέλεια και αμαρτία , που συγχωρείται , και άλλο η αίρεση που είναι <<αμαρτία εις θάνατον>>.Ο Θεός ζητεί από τον βαπτισμένο την αγαθή προαίρεση και οι αμαρτίες του θα του συγχωρεθούν.
Οι κατηχούμενοι καλούνται να δώσουν , επομένως , μεγάλη προσοχή , προκειμένου να βαπτισθούν άξια , στην προαίρεση τους και στην πίστη τους. Προκατήχηση 8.
Έτσι η Κατήχηση εντάσσεται στις βασικές εκκλησιολογικες λειτουργίες για την οικοδόμηση και εμπέδωση της μιας και αληθινής πίστεως. Η υποτίμηση του έργου της Κατηχήσεως , είτε από τους αρμόδιους φορείς είτε από τους ενδιαφερόμενους πιστούς , πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υπόθεση της Ορθοδοξίας και ενότητας της Εκκλησίας αφενός , αλλά και στην υπόθεση της πνευματικής ζωής αφετέρου. Η Κατήχηση ήταν μια από τις πρώτιστες και τις πιο σοβαρές στο θέμα της σωστής διαποιμανσεως του λαού του Θεού. Η Κατήχηση οπλίζει τον πιστό με <<όπλα κατά της αντικειμένης ενέργειας>> και <<κατά των αιρέσεων>>, και τον ικανωνει να ανθίσταται νικηφόρα στις ποικιλότροπες μεθοδιες του πονηρού. Η Κατήχηση βάζει την σωστή θεμελίωση ενός πραγματικού ορθόδοξου ήθους και μιας αληθινής πνευματικότητας. Τα θέματα είναι από ενσαρκώσεως του Χριστού μέχρι αναστάσεως και της ενδόξου Δευτέρας Παρουσίας καθώς και η ανάλυση των Μυστηρίων της Εκκλησίας συμβάλλουν σταδιακά με την ενημέρωση στο χώρο της πίστεως και στο μυστήριο της σωτήριας. Προκατήχηση 9,11. Η Κατήχηση ασκεί κι ένα έργο <<ελέγχου>> , ώστε να μην εισέλθει κανείς <<προ της ώρας>> στην Εκκλησία. Αυτό δεν γίνεται μόνο για προστασία της Εκκλησίας , αλλά και από λόγους φιλανθρωπίας προς τους <<νοσουντας>> και μη δυναμένους να δεχθούν ακόμη την όλη αλήθεια της πίστεως. Ο δυνατός <<οίνος>> προϋποθέτει ακούς νέους και ανθρώπους υγιείς και εξοικειωμένους σταδιακά στο δυνατό κρασί. Διαφορετικά , <<εάν ακαιρως δοθη , φρενιτιν εργάζεται>> και <<νοσων απόλλυται>>. Η αλήθεια της πίστεως και τα μυστήρια της βασιλείας του Θεού αποκαλύπτονται σ αυτούς μόνο στους οποίους <<δεδοται>> να αποκαλυφθούν και σ εκείνους που είναι έτοιμοι να τα δεχθούν. Η υπόθεση των κατηχουμένων είναι πολύ λεπτή. Βρίσκονται σε μια κατάσταση <<μεθόριο>> και γι αυτό χρειάζεται μεγάλη ευαισθησία και διορατικό βλέμμα εκ μέρους του υπεύθυνου φορέα, προς ποιους και ποιες τελικά αλήθειες πρέπει να τους αποκαλυφθούν. Γιατί <<ουχ άξιας λαλιάς τα λεγόμενα , αλλ ότι η ακοή ανάξια του δεξασθαι>> Προκατήχηση 12-13. Η Εκκλησία είναι μια <<κιβωτός>> που δεν έχει κλεισμένες αλλ ανοιχτές προς όλους τις πόρτες. Η Κατήχηση είναι ένα είδος <<προδρόμου>> και <<θυρωρού>> για να διευκολύνει την είσοδο. Η <<σπουδή>> για την προέλευση πρέπει να συνταιριάζεται με την <<ευλάβεια>> , με την <<χάλκευση>> της ψυχής και με την εμμονή στη <<γνησιότητα>> της πίστεως , για να <<ανοιχθη>> συγχρόνως <<εκαστω και εκάστη παραδείσου θύρα>> .Έτσι η Κατήχηση γίνεται απαραίτητο στοιχείο για το <<μέγα>> μυστήριο του βαπτίσματος δεν είναι απλό και <<τυπικό>> στοιχείο που εξυπηρετεί μόνο τελετουργικές ανάγκες αλλά στοιχείο λειτουργικό της πίστεως , αφού δια του Βαπτίσματος οι πριν ατελείς και αμαρτωλοί άνθρωποι γίνονται <<Χριστοφοροι>> , με <<ευωδια>> αληθινά πνευματική. Προκατήχηση , 14-15.Μεσα στην λειτουργικότητα αυτή της Κατηχήσεως διαμορφώνονται και τα ορθά θεολογικά κριτήρια για τη σωστή κατανόηση όχι μόνο των δογματικών αληθειών της πίστεως αλλά και
των Μυστηρίων της Εκκλησίας. Το Βάπτισμα κατανοείται ως <<μέγα >> μυστήριο της Εκκλησίας και ως <<αιχμαλωτοις λυτρο αμαρτημάτων άφεσης θάνατος αμαρτίας παλιγγενεσία ψυχής ένδυμα φωτεινό σφραγις αγία ακατάληπτος όχημα προς ουρανό παραδείσου τρυφή βασιλείας πρόξενος υιοθεσίας χάρισμα >>.Δηλαδή ένα μυστήριο ιστορικής και εσχατολικης σημασίας για την πνευματική πορεία του ανθρώπου. Χωρίς το βάπτισμα δεν μπορεί να νοηθεί αληθινή ζωή στον παρόντα αιώνα. Αλλ είναι ακατανόητη , επίσης και η καταξίωση μας <<των επουρανίων και αθανάτων μυστηρίων>> , καθώς και η απόκτηση της <αιωνοι σωτηρίας>> χωρίς τη χάρη του βαπτίσματος. Προκατήχηση 16.
Είναι φανερό ότι στην Προκατήχηση του αγίου Κυρίλλου συναντούμε μια εντελώς διαφορετική εικόνα από αυτήν που συνήθως έχουμε στις μέρες μας για το έργο και σκοπούς της Κατηχήσεως. Η Κατήχηση στην αρχαία Εκκλησία ήταν οργανικά συνδεμένη με την αλήθεια , τη ζωή και τα Μυστήρια της Εκκλησίας. Αυτά σε γενικές γραμμές για την Προκατήχηση. Και τώρα μερικά πολύ σύντομα και περιληπτικά για τις υπόλοιπες Κατηχήσεις.
1η Κατήχηση Η Μετάνοια
Προ του βαπτίσματος ο ακροατής των Κατηχουμένων ονομάζεται απλά <<κατηχούμενος>>>Μετά το βάπτισμα καλείται <<χριστιανός>> , λαμβάνει <<όνομα καινον , ο προτερον ουκ είχε>> Κατηχ. 1,4 Αυτό σημαίνει ριζική αλλαγή και ουσιαστική μετατόπιση.
2η Κατήχηση . Η Μετάνοια . Η αμαρτία είναι <<δεινον>> πράγμα και <<νοσος>> χαλεπωτατη αμαρτάνει και μάλιστα <αυτοπροαίρετος>> . Η μετάνοια οδηγεί στην Εκκλησία που είναι ένα είδος <<θεραπευτηρίου>>.
3η Κατήχηση Περί Βαπτίσματος.
4η Κατήχηση περιέχει όλες τις θεμελιώδες αλήθειες της πίστεως που πρέπει να γνωρίζει κανεις , εισερχόμενος στην Εκκλησία. Η <<περί των δέκα δογμάτων >> αυτή η κατηχηση είναι αφιερωμενη στο <<περί Θεού δόγμα>> , στο χριστολογικο και πνευματολογικο , καθώς και στο εσχαλοτολικο θέμα με άμεση αναφορά προς την ιστορική και εκκλησιολογικη πραγματικότητα της πίστεως. Περιλαμβάνει αλήθειες για τον άνθρωπο , την ψυχή και το σώμα , την κοινωνική και ηθική ζωή και όλα τα σχετικά με τις Γραφές και την Εκκλησία.
Μια από τις βασικές αρχές για τον άγιο Κύριλλο είναι η σύνδεση θεωρίας και πράξεως στη ζωή του ανθρώπου. Το δόγμα δεν θα είχε κανένα νόημα αν δεν συνδεόταν με το χριστιανικό βίωμα και αντίστροφα.
Κέντρο της Θεολογικής σκέψεως του Κυρίλλου είναι η τριαδολογια.
Και αυτήν την πνευματική ζωή την βλέπει τριαδολογικα. Γι αυτό η πρώτη αντίδραση του στρέφεται κυρίως προς τις διαρχικές τάσεις είτε στη θεολογία είτε στην ανθρωπολογία. Ο Θεός είναι δημιουργός των ψυχών και των σωμάτων. Κατ. 4,2 . Από την αρχή αυτή πρέπει να ξεκινάει και η κατανόηση της ζωής και των πνευματικών προβλημάτων του ανθρώπου. Κάθε προσπάθεια εξάρσεως του πνευματικού στοιχείου σε βάρος του σωματικού και αντίστροφα , δεν μπορεί παρά να οδηγήσει τελικά τη θεολογία αλλά και την ίδια τη ζωή σε αιρετικές αποκλείσεις.Σ αυτή την γραμμή και το <<περί Χριστού δόγμα>> κατ. 4,7-15 Όπως η ενανθρώπηση του Χριστού βλ. και Μ. Αθανάσιο περί Ενανθρωπήσεως .Όμοια το πνευματολογικο , περί Αγ. Πνεύματος βλ. και Μ. Βασίλειο ,…
Επίσης περί γάμου , βρωματος και ενδύματος .Στόχος δεν είναι η επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων αλλά η λύτρωση και σωτηρία.
Στην 5η Κατήχηση τα άμεσα προβλήματα της πίστεως και να εξάρει τη μοναδικότητα της ώς της ύψιστης αξίας και για τον παρόντα για τον μέλλοντα αιώνα. Η πίστη θεωρείται ύψιστο γεγονός και « μέγα πράγμα », ισχυρό όπλο έναντι του φοβερού διαβόλου . Η Εκκλησία και oι πιστοί δεν πιστεύουν μόνο για την δική τους σωτηρία. Η πίστη της Εκκλησίας έρχεται να σώσει όλο τον κόσμο.
Ένα άλλο γνώρισμα της αληθινής πίστεως είναι η σχέση της με την παράδοση και τη ζωή της Εκκλησίας. Ό άγιος Κύριλλος συνιστά.· «τηρησον μόνην την ύπό της Εκκλησίας νυνί σοι παραδιδομενην και οχυρωμένη (πιστιν ) Κατηχ. 5,12 και παραθέτει στη συνέχεια το Σύμβολο της Πίστεως Κατηχ.5,13 Αυτός ο συσχετισμός της πίστεως, που πηγάζει από την παράδοση και το Σύμβολο, με την πίστη ώς ιστορία. ζωής και καθημερινό βίωμα., δείχνει τον δυναμισμό της στην κάθε εποχή. Έτσι, η ορθόδοξη παράδοση συνίσταται στην σύνθεση αυτής δογματικής πίστεως και της χαρισματικής. Είναι μια πίστη που έχει την αρχή της στο δόγμα., αλλά καταλήγει να είναι δυναμική και «ενεργητική» μέσα. στην ιστορία και στη ζωή. Μια πίστη που ξεκινάει από το προσωπικό βίωμα., αλλά αγκαλιάζει και σώζει όλο τον κόσμο.
Οι επόμενες Κατηχήσεις 6η -18η ερμηνεύουν κατά ένα τρόπο βαθιά και ταυτόχρονα εποικοδομητικό το βαπτιστικό σύμβολο ή ιεροσολυμιτικο σύμβολο , όπως είχε επικρατήσει στην Εκκλησία Ιεροσολύμων. Βασική , λοιπόν , προϋπόθεση για την είσοδο οποιουδήποτε στην Εκκλησία , είναι η γνώση της πίστεως και των δογμάτων της. Η αποδοχή της δογματικής διδασκαλίας είναι η πρώτη προϋπόθεση για το θειο Βάπτισμα. Η ανάλυση του Συμβόλου της Πίστεως γίνεται με πολύ μεθοδικότητα και πρακτικότητα.
Τέσσερις ολόκληρες Κατηχήσεις από την 6η έως την 9η , είναι αφιερωμένες στη διδασκαλία << περί του Πατρός >> και αναλύονται με διεξοδικότητα οι έννοιες του << Θεού και Πατρός >> , που νοούνται πάντα μαζί , Κατηχ. 6,1. αλλά και Πατέρα τούτον είναι του μονογενούς Κατηχ. 7,1 , της παντοκρατορίας του Θεού, Κατηχ. 8,3 και του Θεού ως του μόνου δημιουργού και ποιητου << ουρανού και γης , ορατών τε πάντων και αόρατων >> Κατηχ. 9,4
Και πιο συγκεκριμένα στο 1ο άρθρο του Συμβόλου της Πίστεως , δηλ. το << περί Θεού>> , σχετίζεται άμεσα και με το θεμα <<περί Αιρέσεων>>. Η σύνδεση του ανθρώπου με την αληθινή Εκκλησία του Χριστού και η παραμονή του στη μια αδιαίρετη πίστη είναι βασική προϋπόθεση για μια Θεογνωσία που να σώζει τον άνθρωπο. Η αίρεση είναι μια πλανερή γνώση του Θεού που οδηγεί στην απώλεια.
Γνώση όμως του Θεού σημαίνει πρώτιστα γνώση της Δημιουργίας , της πλάσεως και του ανθρώπου. << γην οικεις και το τέλος της σης οικιας , της γης , ου γιγνωσκεις και πως τον κατασκευαστήν αξίως νοησαι δυνηση ; >> Εδώ έχουμε μια θαυμαστή αποδοχή και καταξίωση της ανθρώπινης έρευνας. Μιας έρευνας , όμως , που δεν επαίρεται για τη γνώση της και δεν αυθαδιάζει έναντι των βασικών αρχών της πίστεως. Πολύ δε περισσότερο δεν συνεργεί στην απομάκρυνση του ανθρώπου ως δημιουργήματος από το Θεό και δημιουργό του κόσμου. Η αληθινή επιστήμη είναι ένας δρόμος αναγωγής του ανθρώπου προς το Θεό << θεωρείς τους αστερας , τον δε ποιητήν ου θεωρείς ; >> Λατρεύσαμε την κτίση παρά τον κτισαντα βλέπε (Μ.Αθανασιο , Κατα Ελληνων 8 και 47). Γι αυτό η γνώση χρειάζεται να συμπορεύεται με την πίστη. Η ανθρώπινη γνώση , όμως , έχει και τους πνευματικούς κινδύνους της . Δεν πρόκειται μόνο για τον κίνδυνο της απιστίας και ειδωλατρειας , που μπορεί να έχει ως πηγή τη φυσική ανθρώπινη γνώση . Κατηχ. 6.10 αλλά και οι αιρέσεις συνήθως τροφοδοτούνται από ένα είδος πλανερής και σφαλερής γνώσεως , που οδηγει τελικα τον άνθρωπο στο να <<φυσιουται>>και να αποσχίζεται από την κοινή πιστη και να μην αναγνωρίζει το Θεό ως Δημιουργό του κόσμου και σωτήρα της ανθρωπότητας. Κατηχ. 6,13.Η πολυθεΐα και η πλάνη των αιρέσεων υποβιβάζουν τη γνώση του ανθρώπου κι θέτουν υπό αμφισβήτηση την πνευματική της αξία. Αντίθετα η πίστη << εις ένα Θεό >> καταξιώνει και την γνώση και την πίστη. Η χριστιανική πίστη είναι αληθινή και πραγματική και είναι αντιμέτωπη σε όσους διδάσκουν την πλάνη που μπορεί να προέρχονται από << Ελληνας και Ιουδαίους ομου και παντας τους αιρετικούς >> Κατηχ. 8,1
Έξη Κατηχήσεις από την 10η έως την 15η έχουν όλες χριστολογικο περιεχόμενο. Σ αυτή την ενότητα , την αφιερώνει στην περί Χριστού διδασκαλία .
Ο Αρειανισμός δίδασκε , ως γνωστό , ότι ο Υιός του Θεού είναι δημιούργημα και εως εκ τούτου δεν είναι εντελώς αιώνιος , αν και υπήρχε προ αιώνων. Μόνο ο Πατήρ , ο μόνος <<αγέννητος>> ως<< αρχή>> και<< άναρχος>> είναι αληθινός και τέλειος Θεός. Κατά την αιρετική αυτή δοξασία υπάρχει διάσταση και διάκριση μεταξύ Πατρός και του Υιού.
Αυτό που βαραίνει στον Κύριλλο είναι η ενότητα της Εκκλησίας και η διαφύλαξη του ποιμνίου του , στην μια και αδιαίρετη πίστη. Η ενότητα δεν είναι μια απλή ασυμφωνία στη γλώσσα και στα εξωτερικά σχήματα αλλά στην ουσία και στους σκοπούς της πίστεως.
Η άρνηση του Υιου σημαίνει άρνηση και του Πατρός, καθώς τονίζει και Απόστολος Ιωάννης , <<πας αρνούμενος τον Υιον ουδέ τον Πατέρα έχει ομολογων τον Υιον και Πατέρα έχει.(Α΄ Ιωαν. 2,23) Η χριστολογικη γνώση είναι η πιο ορθή <<οδός>> για να φθάσει κανείς στην αληθινή θεογνωσία , και <<θύρα λογική>> για να εισέλθει στο <<περί Θεού>> μυστήριο που σώζει τον άνθρωπο. Κατηχ. 10,3.
Η αναζήτηση της ουσίας του πράγματος , η αναζήτηση της πίστεως των Γραφών , φέρνει την ενότητα . Γι αυτό οι Κατηχήσεις ασχολούνται με την θεότητα του Υιού , Κατηχ.11 τη θεια ενανθρώπηση Του Κατ. 12 , τα σεπτά πάθη Κατ 13 , την αγία ανάσταση Κατ 14 και την ένδοξη Δευτέρα Παρουσία , Κατ 15 πάντοτε σε αναφορά προς τη σωτηρία του κόσμου. Περί Ιησού Χριστού έχουμε πολλά χωρία από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη.
Η 16η εως 17η Κατήχηση είναι αφιερωμένες στο Άγιο Πνεύμα . Το Άγιο Πνεύμα ολοκληρώνει την τριαδική ενότητα.
Στην 16η , ιδιαίτερα Κατήχηση του , κάνει μια θαυμαστή αναδρομή , ξεκινώντας από τις Πράξεις των Αποστόλων , με το γεγονός της παρεκτροπής του Σίμωνα του μάγου , και δια του Ειρηναίου προχωρεί στους Γνωστικούς και στις διάφορες αιρετικές αποκλίσεις της εποχής , για να καταλήξει και πάλι στα ποιμαντικά ενδιαφέροντα του , συμβουλεύοντας τους πιστούς να προσέχουν από τις πλάνες <<φεύγε τους βλασφημουντας το Πνεύμα το άγιον και αφεσιν ουκ έχοντας >> Κατηχ. 16,6 . Η τελική κατάληξη και εδώ είναι τριαδολογικη όπως η μια <<χάρις>> <<διανέμεται>> αναλόγως και <<διαιρείται>> , <<ουτω και το Πνεύμα το άγιον , εν ον και μονοειδες και αδιαίρετον , εκαστω διαιρεί την χάριν , καθώς βούλεται >> Κατηχ. 16,12.
Μια από τις κύριες λειτουργίες του Αγίου Πνεύματος είναι η διαφύλαξη της ενότητας της Εκκλησίας και της πίστεως μέσα σε αυτήν. Η κοινή πίστη όλων προς το αυτό Πνεύμα ενώνει τους πιστούς μεταξύ τους . Το Άγιο Πνεύμα γίνεται κέντρο αναφοράς όλων και
η ουσία της εκκλησιαστικής ενότητας. Κάθε διαφοροποίηση επομένως εκκλησιολογικη , σημαίνει πρώτιστα διαφοροποίηση δογματική , ως προς την ερμηνεία και κατανόηση του Αγίου Πνεύματος . Από αυτό και μόνο μπορεί να αντιληφθεί κανείς και να κατανοήσει τους σκληρούς και μεγάλους αγώνες της Εκκλησίας για την διαφύλαξη της ορθής πίστεως περί του Αγίου Πνεύματος , γιατί κάθε διαφοροποίηση προς την πίστη αυτή σημαίνει οπωσδήποτε και διαφοροποίηση εκλησιολογικη , απομάκρυνση δηλαδή από την μια Εκκλησία και την κοινή πίστη. Καθώς, λοιπόν , το Πνεύμα είναι <<αδιαίρετον>> τριαδολογικα , όμοια και η Εκκλησία πρέπει να μένει αδιαίρετη στους αιώνες . Κατηχ. 17,2
Στην 18η Κατήχηση τονίζεται η αγιότητα και η καθολικότητα της Εκκλησίας σε αναφορά προς το γεγονός της αναστάσεως του Χριστού , της αναστάσεως των νεκρών και της αιωνίου ζωής . Κατηχ .18,1 . Είναι αλήθεια , ότι η λέξη αμαρτία πολλές φορές επανέρχεται μέσα στις Κατηχήσεις. Το ίδιο συμβαίνει και με την ανάγκη μετανοίας και της λυτρώσεως από την αμαρτία. Η 18η Κατήχηση καταλήγει ακριβώς στον αναστάσιμο θρίαμβο της Εκκλησίας.
Ακολουθούν οι Μυσταγωγικές Κατηχήσεις και η θεολογική τους αξία.
Είναι γνωστό , ότι οι Μυσταγωγικές Κατηχήσεις εκφωνήθηκαν κατά την εβδομάδα του Πάσχα προς τους νεοφώτιστους.
Η 1η και η 2η Μυσταγωγική Κατήχηση , αναφέρετε στο ιερό Βάπτισμα. Βλέπε και Συμεών Αρχ. Θεσσαλονίκης Άπαντα τα έργα και Συμεών του Νέου του θεολόγου
Η 3η Μυσταγωγική Κατήχηση ,αναφέρεται στο Χρίσμα Βλέπε και Συμεών Αρχ. Θεσσαλονίκης Άπαντα τα έργα
Η 4η Μυσταγωγική Κατήχηση ,ασχολείται με το ευχαριστιακό δόγμα και αναφέρεται ιδιαίτερα στη θεολογία περί σώματος και αίματος του Χριστού , καθώς και στο θέμα της μετουσιώσεως των τιμίων Δώρων.
Βλέπε και Συμεών Αρχ. Θεσσαλονίκης Άπαντα τα έργα
Η 5η Μυσταγωγική Κατήχηση ,περιγράφει τα κύρια και ουσιαστικά σημεία της θειας Λειτουργίας, από τη στιγμή της νίψεως των χεριών του λειτουργού μέχρι το τέλος της θειας Μεταλήψεως. Έχουμε επίσης και μια προσπάθεια ερμηνείας όλων σχεδόν των τελουμένων και λεγομένων κατά τη λειτουργία των πιστών.
Βλέπε και Συμεών Αρχ. Θεσσαλονίκης Άπαντα τα έργα
Αυτές οι βαθύτατα θεολογικές Κατηχήσεις χρησιμοποιούνται συχνά ως πηγή από μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας , όπως τον Μ. Αθανάσιο , τον Μ. Βασίλειο . τον ιερό Χρυσόστομο , τον Ι. Δαμασκηνό , τον Κύριλλο Αλεξανδρείας , τον Μέγα Φώτιο ,Γρηγοριος Νυσσης , Γρηγοριος Ναζιανζηνος …. κ.α.
ΜΥΣΤΑΓΩΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΝΕΟΦΩΤΙΣΤΟΥΣ
1.4 Ἀλλ' ὅμως ἀκούεις τεταμένῃ τῇ χειρὶ ὡς πρὸς παρόντα εἰπεῖν· "Ἀποτάσσομαί σοι, Σατανᾶ." Βούλομαι καὶ τίνος ἕνεκεν ἵστασθε πρὸς δυσμὰς εἰπεῖν· ἀναγκαῖον γάρ. Ἐπειδὴ τοῦ φαινομένου σκότους τόπος αἱ δυσμαί, ἐκεῖνος δὲ σκότος τυγχάνων ἐν σκότῳ ἔχει καὶ τὸ κράτος· τούτου χάριν συμβολικῶς πρὸς δυσμὰς ἀποβλέποντες, ἀποτάσσεσθε τῷ σκοτεινῷἐκείνῳ καὶ ζοφερῷ ἄρχοντι. Τί οὖν ὑμῶν ἕκαστος ἑστὼς ἔλεγεν; Ἀποτάσσομαί σοι, Σατανᾶ, σοὶ τῷ πονηρῷ καὶ ὠμοτάτῳ τυράννῳ· οὐκέτι σου δέδοικα, λέγων, τὴν ἰσχύν. Κατέλυσε γὰρ ταύτην ὁ Χριστός, αἵματός μοι καὶ σαρκὸς κοινωνήσας, ἵνα διὰ τούτων τῶν παθημάτων καταργήσῃ θανάτῳ τὸν θάνατον, ὅπως μὴ διὰ παντὸς ἔνοχος γένωμαι δουλείας. Ἀποτάσσομαί σοι τῷ δολερῷ καὶ πανουργοτάτῳ ὄφει. Ἀποτάσσομαί σοι ἐπιβούλῳ ὄντι, καὶ προσποιήσει φιλίας πράξαντι πᾶσαν ἀνομίαν, καὶ ἐμποιήσαντι τοῖς ἡμετέροις προγόνοις ἀποστασίαν. Ἀποτάσσομαί σοι, Σατανᾶ, τῷ πάσης κακίας δημιουργῷ καὶ συνεργῷ. 1.5 Εἶτα ἐν δευτέρᾳ λέξει μανθάνεις λέγειν· "Καὶ πᾶσι τοῖς ἔργοις σου." Ἔργα δὲ τοῦ Σατανᾶ, πᾶσά ἐστιν ἁμαρτία, ᾗ καὶ ἀποτάσσεσθαι ἀναγκαῖον, ὡσεὶ καὶ τύραννόν τις ἀποφυγὼν πάντως που καὶ τὰ τούτου ὅπλα ἀπέφυγε. Πᾶσα οὖν κατ' εἶδος ἁμαρτία ἐγκατείλεκται τοῖς τοῦ διαβόλου ἔργοις. Πλὴν τοῦτο ἴσθι ὅτι ὅσα λέγεις, μάλιστα κατ' ἐκείνην τὴν φρικωδεστάτην ὥραν, ἔγγραφά ἐστιν ἐν τοῖς ἀοράτοις τοῦ Θεοῦ γραφόμενα βιβλίοις. Ἐπειδὰν τοίνυν ἐναντίως τι διαπραττόμενος τούτοις ἁλῷς, ὡς παραβάτης κριθήσῃ. Ἀποτάσσῃ τοίνυν τοῖς ἔργοις τοῦ Σατανᾶ, πάσαις φημὶ πράξεσι καὶ ἐννοίαις παρὰ λόγον γινομέναις. 1.6 Εἶτα λέγεις· "Καὶ πάσῃ τῇ πομπῇ αὐτοῦ." Πομπὴ δὲ διαβόλου ἐστὶ θεατρομανίαι, καὶ ἱπποδρομίαι, καὶ κυνηγεσία, καὶ πᾶσα τοιαύτη ματαιότης, ᾗς εὐχόμενος ἐλευθερωθῆναι ὁ ἅγιος τῷ Θεῷ λέγει· Ἀπόστρεψον τοὺς ὀφθαλμούς μου τοῦ μὴ ἰδεῖν ματαιότητα. Μὴ περισπούδαστόν σοι ἔστω ἡ θεατρομανία, ἔνθα αἱ ἀσελγεῖς εἰσι τῶν μίμων ὄψεις, ὕβρεσι πεπραγμέναι καὶ πάσαις ἀσχημοσύναις, καὶ ἐκτεθηλυμένων ἀνδρῶν ἐμμανεῖς ὀρχήσεις· μήτε ἡ τῶν ἐν κυνηγίοις ἑαυτοὺς θηρίοις ἐκδιδόντων, ἵνα τὴν ἀθλίαν κολακεύσωσι γαστέρα· οἵ, ἵνα κοιλίας τροφαῖς θεραπεύσωσιν, αὐτοὶ γαστρὸς ἀτιθάσων ἀληθῶς τροφὴ γίνονται θηρίων· ἵνα δὲ δικαίως εἴπω, ὑπὲρ οἰκείου θεοῦ τῆς κοιλίας τὴν ἑαυτῶν ζωὴν κατὰ κρημνῶν μονομαχούντων. Φεῦγε καὶ τὰς ἱπποδρομίας, τὸ ἐμμανὲς θέαμα καὶ ψυχὰς ἐκτραχηλίζον· ταῦτα γὰρ πάντα πομπή ἐστι διαβόλου. 1.7 Ἀλλὰ καὶ τὰ ἐν εἰδωλίοις καὶ πανηγύρεσι κρεμνώμενα, ἔσθ' ὅτε κρέα, ἢ ἄρτοι, ἢ ἄλλα τοιαῦτα μιανθέντα τῇ τῶν παμμιάρων ἐπικλήσει δαιμόνων, ἐγκαταλεχθείη ἂν τῇ τοῦ διαβόλου πομπῇ. Ὥσπερ γὰρ ὁ ἄρτος καὶ ὁ οἶνος τῆς εὐχαριστίας, πρὸ τῆς ἁγίας ἐπικλήσεως τῆς προσκυνητῆς Τριάδος, ἄρτος ἦν καὶ οἶνος λιτός, ἐπικλήσεως δὲ γενομένης, ὁ μὲν ἄρτος γίνεται σῶμα Χριστοῦ, ὁ δὲ οἶνος αἷμα Χριστοῦ· τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον, τὰ τοιαῦτα βρώματα τῆς πομπῆς τοῦ Σατανᾶ, τῇ ἰδίᾳ φύσει λιτὰ ὄντα, τῇ ἐπικλήσει τῶν δαιμόνων βέβηλα γίνεται. 1.8 Μετὰ ταῦτα λέγεις· "Καὶ τῇ λατρείᾳ σου." Λατρεία δέ ἐστι διαβόλου, ἡ ἐν εἰδωλίοις εὐχή· τὰ πρὸς τιμὴν γινόμενα τῶν ἀψύχων εἰδώλων· τὸ ἅπτειν λύχνους, ἢ θυμιᾶν παρὰ πηγὰς ἢ ποταμούς, ὥς τινες ἀπ' ὀνειράτων ἢ ἐκ δαιμόνων ἀπατηθέντες, ἐπὶ τοῦτο διέβησαν, οἰόμενοι καὶ σωματικῶν παθῶν τὴν ἴασιν εὑρίσκειν· μὴ τοιαῦτα μετέλθῃς. Οἰωνοσκοπία, μαντεία, κληδονισμοί, ἢ περιάμματα, ἢ ἐν πετάλοις ἐπιγραφαί, μαγείαις, ἢ ἄλλαις τισὶ κακοτεχνίαις, καὶ ὅσα τοιαῦτα, λατρεία ἐστὶ διαβόλου. Φεῦγε οὖν ταῦτα· εἰ γὰρ τούτοις ὑποπέσοις μετὰ τὴν ἀπόταξιν τοῦ Σατανᾶ καὶ τὴν πρὸς τὸν Χριστὸν σύνταξιν, πικροτέρου πειραθήσῃ τοῦ τυράννου, ἴσως ὡς οἰκείου περιέποντος πάλαι, καὶ τῆς πικρᾶς ἀνιέντος σε δουλείας, νῦν δὲ σφόδρα παρὰ σοῦ καταπικρανθέντος, καὶ τοῦ Χριστοῦ στερηθήσῃ, κἀκείνου πειραθήσῃ. Οὐκ ἤκουσας παλαιᾶς ἱστορίας τὰ περὶ τοῦ Λὼτ ἡμῖν καὶ τῶν τούτου θυγατέρων διηγουμένης; Οὐχὶ αὐτὸς μὲν σέσωσται μετὰ τῶν θυγατέρων, ἐπειδὴ τὸ ὄρος κατείληφεν, ἡ δὲ τούτου γυνὴ στήλη γέγονεν ἁλός, ἐστηλιτευμένη δι' αἰῶνος, ἔχουσα τῆς πονηρᾶς προαιρέσεως καὶ ὑποστροφῆς τὴν μνήμην; Πρόσεχε τοίνυν σεαυτῷ, καὶ μὴ στρέφου πάλιν, βαλὼν τὴν χεῖρα ἐπ' ἄροτρον, εἰς τὴν ἁλμυρὰν τοῦ βίου τούτου πρᾶξιν· ἀλλὰ φεῦγε εἰς τὸ ὄρος πρὸς Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν τμηθέντα λίθον ἄνευ χειρῶν, καὶ τὴν οἰκουμένην πληρώσαντα.
1,4-5. Αποτάσσεσαι , λοιπόν , και και αποστρέφεσαι τα έργα του Σατανά , κάθε λόγο ,εργασία και λογισμό όπου γίνεται παραλόγως.
Αυτή η <<απόταξη>> είχε κεντρική θέση στην Κατήχηση της πρώτης Εκκλησίας αλλά και στην πράξη εισόδου των ανθρώπων στη νέα πίστη . Σήμερα η είσοδος στην Εκκλησία και η Κατήχηση έχουν γίνει δυστυχώς μια απλή τυπική λατρευτική πράξη , που δεν σημαίνουν ουσιαστική αλλαγή ζωής. Ο αναγνώστης μελετώντας τις παραγράφους αυτές της 1ης Κατηχήσεως θα καταλάβει , ασφαλώς , πως << απόταξη >> και << σύνταξη >>σημαίνουν καθολική μεταμόρφωση της ζωής.
1,6-7. Η << σύνταξις τω Χριστώ >> δεν είναι τίποτε άλλο παρά ό ουσιαστικός εκκεντρισμός του ανθρώπου στο εκκλησιολογικο σώμα του Χριστού, όπως τόνισε ο Απόστ. Παύλος, ή η χριστοποίηση και θέωση , όπως κατανοήθηκε ο εκκεντρισμός αυτός από τους Πατέρες της Εκκλησίας. Αυτό σημαίνει για τις Μυσταγωγικές Κατηχήσεις ριζική αλλαγή τρόπου ζωής, νοοτροπίας και ήθους. Η ένταξη κάποιου στην Εκκλησία και η << σύνταξή>> του με το Χριστό έχει επιπτώσεις και στην κοινωνική συμπεριφορά του. Η ζωή ενός πιστού θα πρέπει να είναι διαφορετική από τη ζωή ενός απίστου.
Τα ενδιαφέροντα και οι σκοποί της ζωής θα πρέπει να είναι εντελώς διαφορετικά. Οι μεν μεριμνούν τα του κόσμου, οι άλλοι τα του Θεoυ . H σημερινή κατάσταση, κατά την όποία πιστοί και οι άπιστοι δεν διαφερoυν καθόλου στην καθημερινή ζωή, στα ενδιαφέροντά τους και στη συμπεριφορά τους, θεωρείται εντελώς απαράδεκτη σύμφωνα με την κατηχητική διδασκαλία του άγίου Κυρίλλου. Εκκοσμίκευση σημαίνει απώλεια του χριστιανικού ήθους, αλλοτρίωση της χριστιανικής πολιτείας. Ό άνθρωπος σ' αυτή την αλλοτρίωσή Του μπορεί να γίνει φορέας και <<πομπός>> κάθε σατανικής διαφθοράς και δαιμονικής ψυχοφθόρov ενέργειας. Είναι πολύ χαρακτηριστικό, διότι στο σημείο αυτό ο άγιος Κύριλλος εμμένει ιδιαίτερα στις δαιμονικές μορφές μιας ψυχοφθόρου ψυχαγωγίας. Και τις ονομάζει <<πομπές διαβόλου>>, πού οδηγούν τον άνθρωπο στην καταστροφή. 'Η μορφή ψυχαγωγίας και ο τρόπος διαθέσεως του ελεύθερου χρόνου είναι πολύ ενδεικτικά για την πνευματικότητα κάποιου. 'Η ασκητική θεολογία θα τόνιζε ανεπιφύλακτα εδώ, πως έχει μεγάλη σημασία για την όλη πνευματική κατεύθυνση του καθενός , στο που τελικά επαναπαύεται η καρδιά του ανθρώπου, που βρίσκεται η χαρά του και του είναι αυτό που τον ξεκουράζει και τον γεμίζει . Βέβαια ή ζωή των ανθρώπων μπορεί εσωτερικά να είναι κοινή. Το ίδιο ψωμί τρώνε όλοι και το ίδιο κρασί πίνουν. Άλλά, όπως ο άρτος και ο οίνος είναι απλά και κοινά για όλους, προσαγόμενα όμως στη Θεια Λειτουργία γίνονται σώμα και αίμα Χριστού, όμοια μεταμορφώνεται και η ζωή τού άνθρώπου, με όλες τις εκφράσεις και εκδηλώσεις της, όταν αναφέρεται και προσφέρεται στην << προσκυνητή Τριάδα >> . Αντίστροφα, η ζωή του ανθρώπου είναι δυνατό να ανοίγεται και να προσφέρεται στην επήρεια και στις μεθοδείες τού Πονηρού, και τότε είναι που όλα γίνονται βέβηλα και βρώμικα. Μία βέβηλη και βρώμικη ζωή, με βέβηλες και βρώμικες εκδηλώσεις, μια ζωή με δαιμονικές ροπές και πονηρά ενδιαφέροντα, δείχνει πως ο πιστός δεν έχει ακόμη << απoτάξει >> τον κόσμο τού Πονηρού και ασφαλώς δεν έχει << συνταχθεί >> με τον κόσμο τού Θεού, τον κόσμο των Άγίων.
1,8. H αποκοπή και η απoμάκρυνση από τον κόσμο του κακού πρέπει να είναι ολοκληρωτική και τελεσίδικη. Γιατί, υπάρχει έστω και η παραμικρή παλινδρόμηση,
ο πειρασμός θα ενταθεί. o άγιος Kύριλλoς καλεί μάλιστα τους νεοφώτιστους σε μια βαθύτατη και ουσιαστική εσωτερική κάθαρση. "Όχι μόνο της συνειδήσεως αλλά και του υποσυνειδήτου. Και αυτής ακόμη τής μνήμης του παρελθόντος. Έτσι η Κατήχηση στοχεύει σε μια ουσιαστική ανάπλαση του νου και της ιστορικής μνήμης του ανθρωπoυ. Ο άνθρωπος καλείται να εξέλθει από το δαιμονικό κόσμο μιας πολυδιάστατης σατανικής τυραννίας , οπoυ ο άνθρωπος είναι καθολικά δουλωμένος σωματικά και ψυχικά.
Είναι χαρακτηριστική η αναφορά του άγίου Κυρίλλου σε μιαν αφάνταστη ποικιλία μορφών ειδωλολατρίας . Ήθη και έθιμα μιας παγανιστικής και σατανικής μορφής ζωής, όνειρα, μαντείες, οιωνοσκοπία, φυλαχτά και πέταλα , όλα αυτά εντάσσονται στις μεθοδείες του Διαβόλου που έρχεται να δoυλώσει την ψυχή και να κατατυραννήσει το σώμα του ανθρώπου. Ό όλος άνθρωπος η δαιμονοκρατείται σώζεται. Γι αυτό όποιος βάζει το χέρι του πάνω στο αλέτρι της αλλαγής δεν κοιτάζει προς τα πίσω. Ή νέα ζωή στη χώρα τής πίστεως είναι ένας δημιoυργικος δυναμισμός, που διαγράφει το παρελθόν και ατενίζει το μέλλον μ' ελπίδα και δημιουργική προσπάθεια. '0 πιστός καλείται να οικοδομήσει πάνω σέ μίά νέα ύπαρξη, με νέες μνήμες και νέες προσδοκίες. Ό άνθρωπος της πίστεως είναι ή καινή ύπαρξη ενός κόσμου που έρχεται να δημιουργήσει μια νέα ιστορία , την ιερή ιστορία της χριστιανικής αποκαλύψεως.
5.23 Ταύτας κατέχετε τὰς παραδόσεις ἀσπίλους, καὶ ἀπροσκόπους ἑαυτοὺς διαφυλάξατε· τῆς κοινωνίας ἑαυτοὺς μὴ ἀπορρήξητε, μὴ διὰ μολυσμὸν ἁμαρτίας τῶν ἱερῶν τούτων καὶ πνευματικῶν ἑαυτοὺς ἀποστερήσητε μυστηρίων. Ὁ δὲ Θεὸς τῆς εἰρήνης ἁγιάσαι ὑμᾶς ὁλοτελεῖς, καὶ ὁλόκληρον ὑμῶν τὸ σῶμα καὶ ἡ ψυχὴ καὶ τὸ πνεῦμα ἐν τῇ παρουσίᾳ τοῦ Κυρίουἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τηρηθείη," ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
5,23. ο σεβασμός προς τη λειτουργική αυτή. παράδοση εκφράζεται κυρίως με τη <<διαφύλαξη>> του εαυτού μας «ασπίλου και απροσκόπτoυ», όπως χαρακτηριστικά τονίζει ο άγιος Κύριλλος. Η λειτoυργική και βιωματική αυτή ερμηνεία της Παραδόσεως είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της 'Ορθόδοξης , Ανατολικής Εκκλησίας μας. Η ηθικής φύσεως κάθαρση από κάθε « μολυσμον αμαρτίας» είναι συχνά μια από τις βασικές εκδηλώσεις αυτής τής συνέπειες προς τη λειτουργική παράδοση. 'Εμείς οι νεώτεροι και σύγχρονοι θεολόγοι αισθανόμαστε κάποια δυσκολία στο να δίνουμε μια τέτοια ερμηνεία στη διαφύλαξη της ιερής μας Παραδόσεως. Ίσως γιατί τα ευσεβιστικα κινήματα που πολλές φορές δια μέσου των αιώνων έχουν αποπροσανατολίσει τους σκοπούς και τους στόχους τής Εκκλησίας, δημιούργησαν και στην εποχή μας μια φοβία ως προς τα
θέματα ηθικής φύσεως και σπάνια τα σχετιζoυμε με την έννοια της πιστότητας μας προς την Παράδοση.
Ηθική ζωή όμως και βιωματική συνέπεια προς την αιώνια λειτουργική μας παράδοση δεν σημαίνει καθόλου ευσεβισμό στην κακώς νοούμενη σημερινή έννοια . Αντίθετα σημαίνει ουσιαστική μετοχή και ένταξη στη ζωντανή παράδοση. Έτσι τουλάχιστο βλέπει το θέμα ο άγιος Κύριλλος, όταν συμβουλεύει τους πι στους της εποχής του: «ταύτας κατέχετε τάς παραδόσεις ασπιλoυς, και απρoσκοπτους εαυτούς διαφυλάξετε >>. Η δημιουργία κοινότητας πιστών και η μετοχή στην Ευχαριστιακή Τράπεζα αναμφισβήτητα προϋποθέτει ηθική ζωή. Ο << μολυσμος>> από την αμαρτία δεν σημαίνει μόνο στέρηση των Μυστηρίων της Εκκλησίας, σημαίνει προπαντός την απομάκρυνσή μας από τη ζωντανή παράδοση της ζωής της Εκκλησίας και την αποκοπή μας από την εκκλησιαστική κοινότητα.
Η αίρεση, δηλαδή η αποκοπή από το σώμα της 'Εκκλησίας, δεν μπορεί να είναι μόνο δογματικής-θεωρητικής, φύσεως θέμα. Είναι και «πρακτικό», βιωματικό και ηθικό, δηλαδή διαφοροποίηση κάποιου από το ήθος και την παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αίρεση είναι ή απομάκρυνση από την πίστη άλλά Και από την κοινή ευχαριστιακή τράπεζα, από τη ζωή της Εκκλησίας. Όταν ο άγιος Κύριλλος καλεί με τις Κατηχήσεις του τoυς νεοφώτιστους να <<κατέχουν>>και να κρατούν «τάς παραδόσεις ασπίλους>> εννοεί, ασφαλώς ,εμμονή ατή μία και αδιαίρετο πίστη, αλλ' εννοεί συγχρόνως και διαφύλαξη του ήθους ζωής που η παράδοση μεταφέρει από γενεά σε γενεά δια μέσου των αιώvων. Η απομάκρυνση των πιστών από κάθε αιτία επιφέρει την <<αποστέρησιν των μυστηρίων >> εξαιτίας ιδιαίτερα του μoλυσμoυ τής αμαρτίας ,εντάσσεται σ αυτή τη γραμμή.
Δόγμα και ήθος, λοιπόν, αποτελούν τις δυο όψεις της αυτής ενιαίας πραγματικότητας. Κάθε προσπάθεια Χωρισμού των δυο η εξάρσεως της μιας σε βάρος της άλλης, οδηγεί χωρίς αμφιβολία σε αιρετικές αποκλίσεις. Η εκκλησιαστική ιστορία και ή καθημερινή εμπειρία στο χώρο της πίστεως μας έχει δείξει, πως κάθε διαφοροποίηση στα θέματα του δόγματος επιφέρει πάντοτε αλλοιώσεις στο ήθος και στη μορφή βιώσεως της πίστεως. Και αντιστρoφα , κάθε αλλοτρίωση του ορθόδοξου χριστιανικού ήθους, όπως ,στην περίπτωση π.χ. της εκκοσμικευσεως , δημιovργει την κατάλληλη ατμόσφαιρα και προετoιμαζει το εδαφoς για κάθε είδους αυθαιρεσίες στα θέματα πίστεως και δόγματος.
Γι' αυτό το λόγο η χριστιανική Κατήχηση δεν αποσκοπεί μόνο στην ενημέρωση των πιστών στα βασικά θέματα αρχών και δόγματος αλλά και στη μύηση τους μέσα στο λειτουργικό, μυσταγωγικό και χαρισματικό τρόπο βιώσεως της πίστεως στην καθημερινή τους πραγματικότητα. "Έτσι, μέσα στο χώρο της πίστεως , καθώς διατείνεται εδώ ο άγιος Κύριλλος, << ο Θεός της ειρήνης >> πραγματικά αγιάζει και θα μας αγιάζει πάντοτε << ολοτελώς>> που σημαίνει ότι θα διαφυλαχθεί άσπιλο << ολόκληρο ημών το σώμα και η ψυχή και το πνεύμα εν τη παρουσία του Kυριov ημών Ιησού Χριστού>> και θα << τηρηθεί > > αμόλvντη , αγία και καθαρή, μέσα στην ορθόδοξη πίστη, η ύπαρξη του ανθρώπου από κάθε <<μολυνσμον αμαρτίας>>
ΠΗΓΗ : Πατερικά - Συγγραφέως: Ομότιμου καθ. Γεωργίου Πατρώνου
Το κείμενο των Μυσταγωγικών Κατηχήσεων του αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων αποτελεί ένα εκφραστικό «δείγμα» της λειτουργίας και ουσιαστικής παρέμβασης της ιεράς κατήχησης στη διαμόρφωση της πνευματικής ζωής των πιστών. Θεολογικός σχολιασμός Καθ. Γεωρ. Πατρώνος, σχολιασμός τελετουργικού τυπικού - μετάφραση ιερομόναχος Μεθ. Ολυμπιώτης.
Διαβάστε Κύριλλου Ιεροσολύμων έργα Προκατήχηση - Κατήχηση - Μυσταγωγία
Τα παρακάτω συνημμένα θα τα βρείτε ΕΔΩ
