Sobańscy - polscy hrabiowie w Szwajcarii

Historia hrabiów Sobańskich w Szwajcarii zaczyna się wraz z przybyciem do tego kraju Udalryka hr. Sobańskiego (1794-1861), który po klęsce powstania listopadowego, wraz z innymi powstańcami, zostaje zmuszony do opuszczenia wschodnich rubieży Królestwa Polskiego i udania się na emigrację.

Po przybyciu do Kraju Helwetów w 1831 roku, Udalryk nawiązuje liczne przyjacielskie stosunki z przedstawicielami możnych rodów szwajcarskich. Dzięki ich przychylności i poparciu, w szybkim czasie udaje mu się nabyć na aukcji, leżący nieopodal Zurychu, średniowieczny zamek w Kyburgu. Było to możliwe, ponieważ zamek zaczął popadać w ruinę, a ówcześni administratorzy nie radzili sobie z pozyskiwaniem funduszy na jego dalsze funkcjonowanie. Zamek, będący niegdyś siedzibą Habsburgów, od 1798 roku był pod jurysdykcją władz kantonalnych.

Dzięki licznym znajomościom z zamożnymi obywatelami Zurychu, hr. Udalrykowi udaje się w krótkim czasie nabyć także obywatelstwo szwajcarskie.

W swojej posiadłości tworzy enklawę polskiej macierzy. Jest mecenasem sztuki oraz kolekcjonerem licznych polskich pamiątek historycznych. Utrzymuje przy tym kontakty z polskimi emigrantami m.in. z Juliuszem Słowackim, czy kompozytorem Janem Nepomucenem Wańskim, którego wspiera finansowo.

Umiera 27 IX 1861 roku na zamku w Kybugu. Pochowany zostaje w kaplicy zamkowej.

Udalryk Sobański w 1832 roku pojmuje za żonę Melanię Uruską, z którą ma dwóch synów: Aleksandra i Izydora.

Pełnię praw do administrowania dobrami po śmierci ojca otrzymuje jego najstarszy syn - Aleksander.

Aleksander hr. Sobański urodził się w 1834 roku nad Jeziorem Genewskim. Nauki pobierał w Hohenstein oraz w Paryżu. W 1852 roku przybył do Cesarstwa Rosyjskiego, gdzie został zarządcą majątku matki w Łuczyńcu. Po klęsce powstania styczniowego powrócił do zakupionego przez ojca majątku w szwajcarskim Kyburgu. Prowadził bardzo wystawny i swobodny styl życia. Nie stronił od kobiet i alkoholu, w wolnym czasie ulegając licznym rozrywkom hazardowym. Jego bardzo ekstrawaganckie życie doprowadziło do przejęcia majątku ojca, w celu zapewnienia roszczeń na poczet zaciągniętych długów. Władze kantonalne nałożyły na niego wysokie kary finansowe, zmuszając przy tym do sprzedaży zamku za dziesiątą część szacowanej ceny.  Zamek ponownie został przejęty przez możnych rajców z Zurychu. W 1865 roku otworzono w nim muzeum, które istnieje do dnia dzisiejszego.

Aleksander hr. Sobański wyemigrował natomiast do Kijowa, gdzie zawarł ślub z dalszą kuzynką - Hipolitą z Sobańskich. Pod koniec życia osiadł w Odessie. Tam też zmarł w 1872 roku.

Po wyjeździe Aleksandra do Cesarstwa Rosyjskiego, w Szwajcarii nadal pozostawał jeszcze jego młodszy brat - Izydor, który był całkowitym przeciwieństwem starszego brata w prowadzonym stylu życia.

Dzięki zaoszczędzonym środkom finansowym oraz zabezpieczonej kolekcji podarowanej przez ojca, Izydor hr. Sobański w 1874 roku zakupił zamek Kefikon, nieopodal Frauenfeld, w którym mieszkał do 1892 roku.

Po jego sprzedaży, podobnie jak Aleksander, wyemigrował do Odessy, gdzie do końca życia pomagał bratowej w prowadzeniu bursy. Tam też zmarł w 1906 roku.

Zanim jednak wyemigrował ze Szwajcarii, wszystkie dobra i całą kolekcję pamiątek historycznych, gromadzoną przez swojego ojca Udalryka, którą otrzymał w spadku i której brat Aleksander nie zdążył roztrwonić, przekazał Muzeum Narodowemu Polskiemu w Rapperswilu.

-----

Radosław Pawłowski / Muzeum Polskie w Rapperswilu

Собанские — польские графы в Швейцарии

История графов Собанских в Швейцарии начинается с прибытием в эту страну Удальрика графа Собаньского (1794–1861), который после поражения Ноябрьского восстания, вместе с другими повстанцами, был вынужден покинуть восточные рубежи Царства Польского и уехать в эмиграцию.

После прибытия в Швейцарию в 1831 году Удальрик завёл многочисленные дружеские связи с представителями знатных швейцарских родов. Благодаря их благосклонности и поддержке, ему вскоре удалось на аукционе приобрести средневековый замок в Кибурге, расположенный неподалёку от Цюриха. Это стало возможным, поскольку замок начал разрушаться, а тогдашние администраторы не справлялись с привлечением средств на его дальнейшее содержание. Замок, некогда служивший резиденцией Габсбургов, с 1798 года находился под юрисдикцией кантонных властей.

Благодаря многочисленным связям с состоятельными гражданами Цюриха, графу Удальрику удалось в кратчайшие сроки получить швейцарское гражданство.

На своей территории он создал анклав польской культуры. Он был меценатом искусства и коллекционером многочисленных польских исторических реликвий. При этом он поддерживал контакты с польскими эмигрантами, в частности с Юлиушем Словацким и композитором Яном Непомуценом Ваньским, которого он финансово поддерживал.

Умер 27 сентября 1861 года в замке Кибург. Похоронен в замковой часовне.

В 1832 году Удальрик Собанский женился на Мелании Урусской, с которой у него родились два сына: Александр и Изыдор.

Полноту прав на управление имуществом после смерти отца получил его старший сын — Александр.

Александр граф Собанский родился в 1834 году на берегу Женевского озера. Образование получал в Хойнштейне и в Париже. В 1852 году прибыл в Российскую империю, где стал управляющим имением матери в Лучинце. После поражения Январского восстания вернулся в имение в Кибурге, приобретённое его отцом. Вёл очень пышный и свободный образ жизни. Не избегал женщин и алкоголя, в свободное время предавался многочисленным азартным развлечениям. Его чрезвычайно экстравагантный образ жизни привёл к тому, что имущество отца было конфисковано для покрытия накопленных долгов. Кантонские власти наложили на него крупные финансовые штрафы и вынудили продать замок за десятую часть его оценочной стоимости. Замок вновь перешёл к влиятельным советникам из Цюриха. В 1865 году в нём открыли музей, который существует до сих пор.

Александр граф Собанский впоследствии эмигрировал в Киев, где заключил брак с дальней кузиной — Ипполитой из рода Собанских. В конце жизни поселился в Одессе, где и умер в 1872 году.

После отъезда Александра в Российскую империю в Швейцарии оставался ещё его младший брат — Изыдор, который был полной противоположностью старшего брата по образу жизни.

Благодаря накопленным финансовым средствам и сохранённой коллекции, подаренной отцом, Изыдор граф Собанский в 1874 году приобрёл замок Кефикон недалеко от Фрауенфельда, в котором проживал до 1892 года.

После его продажи, как и Александр, эмигрировал в Одессу, где до конца жизни помогал невестке в управлении интернатом. Там же он умер в 1906 году.

Но перед отъездом из Швейцарии он передал всему имуществу и всей коллекции исторических реликвий, собранной его отцом Удальриком, которую он получил в наследство и которую его брат Александр не успел растранжирить, Национальному польскому музею в Раппсвиле.

------

Радослав Павловский / Польский музей в Раппсвиле

Pensya Polska w Odesie

P. H. Sobańskiej, istn. od 30 lat, za zezwoleniem władzy szkolnej i na żądanie rodziców, w dalszym kierunku wychowawczym przyjmuje uczni stałych i przychodzących, przygotowuje do wszystkich śred. zakładów naukowych i szkoły handlowej p. Fajga, w której wykład języka polskiego rozpocznie się od 1906/7 roku. Opieka staranna, prakt. jęz. francus. Muzyka, rysunki, języki na żądanie.

Adres ul. Preobrażeńska Nr. 10.

K. J. Paszkowska.

A399—6—5 

Dziennik Kijowski: 

pismo społeczne, polityczne i literackie. 

nr 57, 25.04.1906

Польская гимназия в Одессе

П. Г. Собанской, существующая уже 30 лет,

по разрешению школьных властей и по желанию родителей, продолжает принимать постоянных и приходящих учеников, готовит к поступлению во все средние учебные заведения и в коммерческую школу г-на Файга, где преподавание польского языка начнется с 1906/7 учебного года. Тщательная опека, практическое изучение французского языка. Музыка, рисование, иностранные языки — по запросу.

Адрес: ул. Преображенская, д. 10.

К. Я. Пашковская.

A399—6—5