"Sobańscy - polscy hrabiowie w Szwajcarii"

Historia hrabiów Sobańskich w Szwajcarii zaczyna się wraz z przybyciem do tego kraju Udalryka hr. Sobańskiego (1794-1861), który po klęsce powstania listopadowego, wraz z innymi powstańcami, zostaje zmuszony do opuszczenia wschodnich rubieży Królestwa Polskiego i udania się na emigrację.

Po przybyciu do Kraju Helwetów w 1831 roku, Udalryk nawiązuje liczne przyjacielskie stosunki z przedstawicielami możnych rodów szwajcarskich. Dzięki ich przychylności i poparciu, w szybkim czasie udaje mu się nabyć na aukcji, leżący nieopodal Zurychu, średniowieczny zamek w Kyburgu. Było to możliwe, ponieważ zamek zaczął popadać w ruinę, a ówcześni administratorzy nie radzili sobie z pozyskiwaniem funduszy na jego dalsze funkcjonowanie. Zamek, będący niegdyś siedzibą Habsburgów, od 1798 roku był pod jurysdykcją władz kantonalnych.

Dzięki licznym znajomościom z zamożnymi obywatelami Zurychu, hr. Udalrykowi udaje się w krótkim czasie nabyć także obywatelstwo szwajcarskie.

W swojej posiadłości tworzy enklawę polskiej macierzy. Jest mecenasem sztuki oraz kolekcjonerem licznych polskich pamiątek historycznych. Utrzymuje przy tym kontakty z polskimi emigrantami m.in. z Juliuszem Słowackim, czy kompozytorem Janem Nepomucenem Wańskim, którego wspiera finansowo.

Umiera 27 IX 1861 roku na zamku w Kybugu. Pochowany zostaje w kaplicy zamkowej.

Udalryk Sobański w 1832 roku pojmuje za żonę Melanię Uruską, z którą ma dwóch synów: Aleksandra i Izydora.

Pełnię praw do administrowania dobrami po śmierci ojca otrzymuje jego najstarszy syn - Aleksander.

Aleksander hr. Sobański urodził się w 1834 roku nad Jeziorem Genewskim. Nauki pobierał w Hohenstein oraz w Paryżu. W 1852 roku przybył do Cesarstwa Rosyjskiego, gdzie został zarządcą majątku matki w Łuczyńcu. Po klęsce powstania styczniowego powrócił do zakupionego przez ojca majątku w szwajcarskim Kyburgu. Prowadził bardzo wystawny i swobodny styl życia. Nie stronił od kobiet i alkoholu, w wolnym czasie ulegając licznym rozrywkom hazardowym. Jego bardzo ekstrawaganckie życie doprowadziło do przejęcia majątku ojca, w celu zapewnienia roszczeń na poczet zaciągniętych długów. Władze kantonalne nałożyły na niego wysokie kary finansowe, zmuszając przy tym do sprzedaży zamku za dziesiątą część szacowanej ceny.  Zamek ponownie został przejęty przez możnych rajców z Zurychu. W 1865 roku otworzono w nim muzeum, które istnieje do dnia dzisiejszego.

Aleksander hr. Sobański wyemigrował natomiast do Kijowa, gdzie zawarł ślub z dalszą kuzynką - Hipolitą z Sobańskich. Pod koniec życia osiadł w Odessie. Tam też zmarł w 1872 roku.

Po wyjeździe Aleksandra do Cesarstwa Rosyjskiego, w Szwajcarii nadal pozostawał jeszcze jego młodszy brat - Izydor, który był całkowitym przeciwieństwem starszego brata w prowadzonym stylu życia.

Dzięki zaoszczędzonym środkom finansowym oraz zabezpieczonej kolekcji podarowanej przez ojca, Izydor hr. Sobański w 1874 roku zakupił zamek Kefikon, nieopodal Frauenfeld, w którym mieszkał do 1892 roku.

Po jego sprzedaży, podobnie jak Aleksander, wyemigrował do Odessy, gdzie do końca życia pomagał bratowej w prowadzeniu bursy. Tam też zmarł w 1906 roku.

Zanim jednak wyemigrował ze Szwajcarii, wszystkie dobra i całą kolekcję pamiątek historycznych, gromadzoną przez swojego ojca Udalryka, którą otrzymał w spadku i której brat Aleksander nie zdążył roztrwonić, przekazał Muzeum Narodowemu Polskiemu w Rapperswilu.

-----

Radosław Pawłowski / Muzeum Polskie w Rapperswilu