VENETRAD

I profesionisti deła rete Venetrad łavora soło verso ła propria łengua mare, mantenjendo l'ètega fra cołeghi e garantendo na reza finałe più naturałe. Gavemo contati par tute łe prinsipałi łengue dimandàe dal marcà, che dividemo in tre fase tarifarie.

Par vedare el elenco col detajo de tute łe łengue de arivo disponibiłi, strucare sołe frecete cuà soto.

Soło i ultimi ani i governi łe istitusion ga scumisià riconosare e defendare łe łengue minoritarie, overo chełe łengue che ze parlade da na minoransa de persone drento de un Stato, che łe sie riconoseste łegalmente dal Stato o no.

Par ezenpio, i catałani, baschi, gałisiani e asturiani i ze minoranse łenguìsteghe drento del Stato spanjolo, e drento del so teritorio autònomo ła so łengua ze riconosesta come łengua ofisiałe, cuindi i ga dirito a l'istrusion biłengue e ała comunicasion biłengue cołe istitusion. I ultimi riconosimenti sostasiałi in Europa ze stà ntel Renjo Unìo, ndove che ze stà riconoseste ofisialmente el gàłego in Scosia e el gałeze in Gałes.

Nel nostro cazo, el riconosimento formałe de ła łengua veneta ze stà ntel 2007 da parte de una soła de łe rejon italiane ndove che ze prezente ła minoransa łenguìstega veneta (Rejon Veneto), ma el riconosimento de łe łengue ze de conpetensa statałe e sostansialmente no ze conseguìa nisuna asion concreta de recupero e vałorizasion nei setori educativo e econòmego come previsto da ła Carta Europea de łe Lengue Rejonałi o Minoritarie.

Intanto el veneto ze stà riconossesto come patrimonio imateriałe dal Brasiłe ntel 2014 e  da ła Croasia e da ła Slovenia ntel 2021.

Al dì de ancuo, ła gran majoransa dei veneti no ze njancora a conosensa de sti riconosimenti formałi, e dal asiło fin a l'Università el sistema de istrusion continua insenjar che el veneto ze un diałeto de ła łengua italiana, ritardando colpevolmente el recupero e ła vałorizasion de ła łengua e de l'identità veneta.

El veneto ze na łengua co i stesi diriti de chealtre łengue, e come tałe noialtri vołemo rispetarla, defendarla e tramandarla a łe nove jenerasion.

Par sto motivo, co' ze posibiłe, doparemo ła łengua veneta anca nei nostri raporti profesionałi e par ła corispondensa, e invitemo i nostri interłocutori e clienti venetofoni a sentirse łibari de fare isteso.

Par fortuna sti ultimi ani no semo da sołi aver ridescoverto ł'inportansa del recuparo de ła nostra identità e tanti altri veneti ga zà scumisià col primo paso par vałorizarła: doparare el veneto par esprimarse, co orgojo e sensa vergognarse, no soło inte ła vita de tuti i dì ma anca a łiveło artìstego e profesionałe.

“Locałizare” vołe dir tradure ła propria comunicasion dała łengua de partensa in cui ła vien prodota ała łengua łocałe dei destinatari del mesajo. De sołito ze necesario co’ se vołe parlàrghe a on novo marcà jeogràfego, ma forse non el ze el unico cazo par cui sto proceso ze utiłe…

Cònplise ła cresente globałizasion aconpanjà dał aumento deła conprension deła łengua ingleze, tanto in Itałia come ntel resto deł’Europa anca se co’ gradi difarenti de penetrasion, senpre pi’ speso ła comunicasion publicitaria e anca istitusionałe łe fa ricorso a sta łengua anca se i destinatari ze sitadini itałiani, fransezi, todeschi.

Soratuto in serti setori, pararia che el uzo deł ingleze sie ramai on must par na comunicasion che voja mostrarse fresca e al paso coi tenpi. Anca rajonando soi costi, poder comunicar doparando soło che eł ingleze in tuti i marcài ndove che se se prezenta pararìa esar na sołusion ałetante par tante inpreze multinasionałi. Podarèsimo strucar su sto pensiero cusì:

“Parché investire risorse par łocałizare in diverse łengue? We all speak English now!”

Sto conceto ze controproduzente tanto dal ponto de vista culturałe-identitario che dal ponto de vista econòmego e comunicativo.

Imajinémose che sta tendensa ła continue par un par na ventena de ani. Come che ne insenja tuta ł’esperiensa stòrega e sientìfega sol tema, ła conseguensa serta che ghe ne derivarìa dal ponto de vista culturałe-identitario sarìa ł’asimiłasion łenguìstega, che sarìa el lento e progresivo abandono deł’uzo dełe łengue percepìe come “debołi” (in sto cazo itałian, franseze, todesco oltre che sardo, furlan, veneto, e simiłari) in favore deła łengua “forte” (che sarìa eł ingleze). El ze el steso prosedimento che zà vedemo par ła łengua itałiana nei confronti de chealtre łengue parlàe ntel teritorio del Stato Itałian che ze riconoseste ofisialmente come tałi dał’UNESCO co apozito còdeze ISO, ma che no ze riconoseste dal Stato e cuindi no łe vede aplicà i stesi diriti deła łengua itałiana. Anca in sto cazo, e par na enezima volta, l'Italia ze in contrasto coła normativa itałiana e europea in vigor. L’asimiłasion łenguìstega da parte del ingleze se połe zà vedare e mizurare in maniera ciara: pensemo ał’itałian doparà dałe nove jenerasion che ze creseste ntełe sità pi’ risetive ai canbiaminti deła globałizasion come Miłan, ndove che el caro vecio “frà” (fradeło) ghe ga da tenpo łasà el posto a un pi’ internasionałe “bro” (brother). Opur pensemo al canbiamento del łenguajo in canpo łavorativo che tuti semo drio vivare: termini come “skipar” (saltar, dal ingleze to skip), “forwardar” (inoltrar), “rischedułar” (ripianificar), “call” (ciamada), “meeting” (riunion) no łe połe aver altra motivasion par esar conià o inportà in italian o in veneto se no par on proceso de asimiłasion łenguistica in ato, visto che i termini par descrivare serti conseti łi ghe jera zà.

Doparare el ingleze par comunicar fra itałiani, soratuto in contesto ofisiałe, vołe dire condanare a morte eł itałian. Cusì come che doparare eł itałian par comunicar fra veneti condana a morte ła łengua veneta.

Ma el monołenguismo prezenta diverse controindicasion anca a liveło comunicativo, identitario e econòmego, soratuto par łe inpreze. Onji łengua ze na maniera difarente de łèsar el mondo, co na difarente sensibiłità, difarenti priorità e difarenti vałori: co’ tute łe aziende parlarà soło che in ingleze inte un marcà conpletamente uniformà a sarà ben pi’ difisiłe comunicar ł’unisità deła propria voze, deła propria identità e del proprio prodoto o servisio. 

Noialtri de Venetrad proponemo na sołusion difarente, sensa inventare njente de rivołusionario:

Vuto che el to mesajo rive al core del destinatario?

Dopara ła so łengua!

Comunicar ne ła łengua mare del destinatario ze el prinsipio fondante del marcà verso l’estero, ła necesità che ga storicamente dà inpulso a ła stesa arte de ła tradusion, e ze senpre stà un conceto fondamentałe par poder trasmétare al mejo cualsiasi tipo de mesajo fora da ła propria tera.

Lengua mare ła ze cueła che doparemo ne i nostri momenti pi’ intimi: co’ pensemo o parlemo co noialtri stesi, co’ reagimo d'istinto a calcosa de particołarmente emosionante. La ze cueła che doparava ła mama co’ jerimo putełi.

Locałizare ła to comunicasion doparando ła łengua mare dei to destinatari vołe dire prima de tuto comunicàrghe che te riconosi e vałorisi ła so’ identità, ła so’ cultura e  ła so storia.

Comunicare doparando ła łengua de i ricordi, de łe emosion, de ł’infansia e de ła zoventù, de i amighi e de ła fameja aumenta esponensialmente l’atension de chi che scolta, mejora ła trasmision del mesajo e de conseguensa anca l’eficacia de ła comunicasion.

Dai ultimi sondaji disponibiłi, pa ła major parte dei sitadini itałiani (e dei veneti in particołare), ła łengua mare no ze eł itałian. Donca, pur co parsentuałi variabiłi da zona a zona, pi’ deła metà dei sitadini itałiani sarìa naturalmente pi’ sensibiłi a na comunicasion fata co altre łengue (veneto, napołitan, sicilian, roman,…) pitosto che co l’italian.  

Insoma, doparar el veneto ze e sarà senpre ła mejo maniera de comunicar co’ calchedun che ga el veneto come łengua mare, anca ntel XXI secoło.

Se te sì interesà a aprofondir sto argomento, ała łengua veneta in zenerałe o a un preventivo sensa nisun inpenjo par tradusion, corsi o altri servisi łenguisteghi in tute łe łengue contàtane pure e taca a vałorizare ła łengua veneta insieme co’ noialtri!

Eco un dato inportantìsimo par tuti cuełi che lavora ne ła comunicasion in tera veneta: ła majoransa de ła popolasion rezidente ga el veneto come łengua mare.

Eco cosa che dize el rezoconto de'l Istat (Istituto Nasionałe de Statìstega italian) sol uzo de "italian, diałeti e altre łengue" del 2017: 

"Al Nord a diferensiarse pa'l ricorso al diałeto [łengua minorizà, n.d.r.] in fameja, anca se no escluzivo, ze ła provensa de Trento (54,9%) e el Veneto (62%). Ne'l contesto łavorativo łe spesifisità teritoriałi se someja co cuełe riłevàe in fameja, co manco uzo escluzivo o prevałente del italian ne'l Nord-est e ne'l Mezojorno (cuote inferiori al 70%, rispeto al 86,5% de'l Nord-ovest e al 84,9% del Sentro). In ste zone el uzo del diałeto in anbito łavorativo ze pì comun." 

Cuindi, calcołando grosołanamente el 55% de ła popołasion de ła Rejon Veneto (4.850.000 abitanti), de ła provensa de Trento (550.000), e de łe provense a majoransa veneta de Pordenon (310.000), Gorisia (130.000) e Trieste (230.000), che esendo ne ła stesa area łenguìstega presumibilmente łe gavarà persentuałi de uzo anałoghe, vien fora che ne'l Stato italian ghe ze almanco 3 miłioni de persone che ga el veneto come łengua mare.

Par chealtre zone storegamente de łengua veneta che se trova in Istria, ne'l Stato de'l Rio Grande do Sul in Braziłe e a Chipilo in Mèsego, no ghe ze dati de utilizo agregà, ma gavemo un fià de ezenpi. Na "indajine so i uzi del istroveneto a Buie e Umago" che ze stà fata da ła łaureanda de l'Università de Fiume Milena Korenika ne'l 2022 ne sujerise che i rezidenti de łengua mare veneta ze el 20-30% del totałe ne sti do comuni istriani. A Chipilo (Mèsego) i rezidenti de marelengua veneta pararia esare la metà (ben o male 2000 persone). In Braziłe ze pì difisiłe farse na idea, vista ła mancansa de dati: demo par bon el numaro de 500.000 parlanti che se trova in rete so Wikipedia.

Zontando al conto anca tuti i marełengua veneti rezidenti in volta pal mondo e tuti cuełi che parla el veneto come seconda łengua, ła łengua veneta ga na platea de 5 miłioni de persone. Restando in Europa, ła comunità de łengua mare veneta ga zà ła stesa dimension de cueła de łengue ofisiałi de Stati come daneze, finlandeze, norvejeze, slovaco e ła ze ben pì granda de cuełe èstone, lètone, łituana e slovena.

Co' i diriti łenguìsteghi atualmente in vigor vegnarà aplicà in tute łe zone de łengua veneta, łe potensialità comunicative de sta łengua podarà rivare a 10-15 miłioni de persone.

Al dì de ancuo i veneti ze na popołasion altamente alfabetizà: ła scuazi totałità ga frecuentà almanco l'istrusion primaria ne łe scołe itałiane, slovene, croate o braziliane, ndove che i ga inparà scrivare coretamente l'italian, el sloveno, el croato e el portogheze. Ste łengue ga na propria grafia ofisiałe, definìa da na apozita istitusion łenguìstega de riferimento. Par ezenpio, ze ł'Accademia della Crusca che definise se un termine ze o no ze parte de ła łengua italiana, e come che'l se scrive coretamente.

Però a nesun de sti veneti ghe ze stà insenjà come scrivare ła so łengua mare a scoła: ovia conseguensa ze che se i veneti vołe scrivare in veneto łi dopara ła unica grafia che i ga inparà, e così par sałudarse łi scrive "ciao", altri "chao".

Tute łe łengue doparàe ofisialmente ga necesariamente da pasare par un proceso de standardizasion, overo ła sielta de alcune forme pitosto de altre par poder normare na grafia ofisiałe. Come da tradision de ła Storia de ł'Umanità, de sołito sto proceso ze stà fato in funsion del potere econòmego e połitego, desidendo de doparare ła variante parlà dała capitałe come baze par ła grafia ofisiałe de ła łengua de Stato.

El franseze ze bazà sol diałeto deła rejon de Parisi, el spanjoło so cueło deła rejon de Madrid, evc. 

L'italian ze na ecesion a sta regoła, eséndose inposto come łengua łetararia e artìstega in parałeło ałe łengue doparàe dal potere, overo el latin e łe łengue łocałi doparàe dai suditi. Se połe dire che l'italian ze un Esperanto che ghe ła ga fata.

La Repiovega Veneta, conplise anca l'esistensa de'l italian, no ła ga mai sentìo ła nesesità de inpore na grafia ofisiałe: i funsionari se esprimeva in latin, italian, venesian o padovan a seconda de ła persona e de łe epoche stòreghe, co cazi de incoerensa de ła grafia anca drento del steso testo scrito dal steso autore.

El avogadro venesian Isepo Pichi, che ne'l 1747 el gaveva da stanpar ła so tradusion del Bertoldo in venesian, ghe scriveva cusì al proto (che saria el operaio) dela stanperia łe so personałi prefarense:

Se avisa el proto de la stamperia,

    Che dovendo stampar in venezian,

No se deve osservar l’ortografia,

Come ricerca el bel parlar toscan.

Do P, do T, do R mal staria

In Bepo, fruto, guera, al dir nostran;

[...]

Onde, perché no fè miera d’erori,

Un aviso ve dago per scurtarla:

Se scrive in venezian come se parla.

Ze ancora pien de zente che ła pensa come Isepo, pecà che "scrivare come che se parla" no voja dire un bel njente: ła scritura serve par rejistrare ła paroła ma onji singoła persona a sto mondo ła pronunsia łe parołe so na maniera un fià difarente ogni volta e, a vardar ben, nte ogni caza se parla un diałeto difarente. De conseguensa el proto gavarà fato isteso "miera d'erori".

L'asensa de na grafia ofisiałe no ga inpedìo che in łengua veneta se produzese na vasta łetaradura, che va dai tratati sentìfeghi de botànega o astronomia fin a łe opere teatrałi e ła poesia, ma sto corpus de testi de riferimento no połe èsare ciapà come na guida ciara par un proceso de standardizasion.

Par sti motivi (e anca altri de profiło pì połitego e sosiałe) ła łengua veneta no ga visto procesi de standardizasion łenguìstega nel senso moderno del termine fin a pochi ani fa e, nonostante diverse proposte portàe vanti da diversi sojeti, no ghe ze njancora na ùnega istitusion łenguìstega de riferimento par tuta ła comunità veneta, e resta in toła diverse proposte de grafia.

Se auguremo che vegna identifegà al pi presto na grafia riconosesta da tuta ła comunità łenguìstega veneta, dal Istria fin in Brazil e in Mèsego, ma intanto noialtri proponemo ła Grafìa Internasional de’l Veneto Moderno (GIVM) sviłupà da l'Academia de ła Bona Creansa - Academia de ła Lengua Veneta e aprovà ne’l 2017 da ła Comision rejonałe de esperti istituida da ła Zonta Rejonałe de’l Veneto (Giunta Regionale del Veneto) ne’l 2010.

La se trova online so’l portałe linguaveneta.net, de propietà de’l Consejo Rejonałe de’l Veneto (Consiglio Regionale del Veneto), oltre che so'l sito de l'Academia de ła Bona Creansa.

Se volì che venja doparà n'altra grafia fra cuełe proposte ne ła comunità łenguìstega veneta, nesun problema: l'inportante ze che el testo finałe sie profesionałe e coerente. Chealtre grafie disponibiłi ze ne ła łista cuà soto.

Come che se fa anca par tute chealtre łengue, co' se deside de tradure un testo in łengua veneta bizonja dimandarse se vołemo doparare ła version veneto standard, sviłupà aposta per indirisarse a veneti de tute łe proveniense, o na variante veneta spesìfega e particołare. 

GRAFIA PER VENETO STANDARD

La grafia che consejemo par ła stragran majoransa dei cazi ze cueła del veneto standard come consejà da l'Academia de ła Lengua Veneta, doparando na koinè bazà so łe varianti del veneto padovan, trevizan e venesian come che ga fato anca tanti scritori veneti del pasà. Par ezenpio, vien doparài i caràteri [ J, Ł ] par jutare tuti łetori veneti a naturałizare el testo ne ła so pronunsia łocałe.

GRAFIA PER VARIANTI VENETE LOCALI

Consejemo de doparare un diałeto spesìfego soło in cazo de testi indirisài soło che a na zona ristreta, o che vołe sotołineare l'apartenensa łocałe. Par ezenpio, par un testo anbientà in Braziłe o indirisà ai taliani (veneti in Braziłe) consejemo senpre de doparare ła variante veneta łocałe (el talian). A ła stesa maniera, se un testo ze anbientà a Venesia, Cioza, Trieste, Verona, Trento, evc. połe esar interesante doparare ła rispetiva variante łocałe.

Ricordemo che i profesionisti veneti devła rete Venetrad łavora soło che verso ła propria variante łocałe, garantendo cusì na reza finałe del prodoto pi' naturałe e mantenjendo ł'ètega fra cołeghi.

La grafia che doparemo pa'łe varianti łocałi segue i microstandard (ms) de l'Academia de ła Lengua Veneta, trane pa'ła variante veneto-braziłiana (talian), par cui ła grafia de riferimento ze cueła aprovà da ła Secretaria da Cultura do Estado do Rio Grande do Sul ne'l 2024. Co' vien doparà ła variante łocałe spesìfega, ła reza ga da èsare pi' fedełe posibiłe a i soni concretamente pronunsiài anca a scapito de ła scorevołesa, per rendere al mejo ła fotografia de ła łengua in chel spasio-tenpo determinà. De conseguensa no vien doparà i caratteri [ J, Ł ] che juta i łetori veneti de altre varianti ne ła difarensa de pronùnsia e vien doparà i asenti in tante pi' ocazion rispeto al veneto standard.

Eco un fià de ezenpi de tradusion:

Horse (eng) - Cavallo (ita) - Cavało (vec-MacroStandard) - Cavalo (vec-ms veroneze) - Cavàeo (vec-ms padovan), Caval (vec-ms belunat).

Better (eng) - Meglio (ita) - Mejo (vec-MacroStandard) - Méo (vec-ms veroneze) - Mèio (vec-ms padovan) - Mègio (vec-ms belunat).

Par vedare el ełenco conpleto de tuti diałeti veneti varianti de ła łengua veneta, struca so ła freceta cuà soto.

Anca se Venetrad ze na realtà nova, tanti dei cołeghi che costituise ła nostra rete vanta na łonga miłitansa nte'l setore dei servisi łenguìsteghi.

Visita ła pàjina PARTNERS par vedare un poche de łe tante ajensie, dite, istitusion e caze editrici che ga cołaborà co i menbri de ła rete.

Cołesion de documentari veneti so Youtube