Neer (Elsenschans)

HISTORISCH:

In Neer werd een tweede vluchtschans aangelegd in 1643 in een 'baempt' genaamd 'die Elsen', in het beekdal bij het dorp. Vier inwoners van Neer (Andries Knols, Cornelis van Wijnerden, Willem Quicken en Goert can Roije) kregen opdracht een terrein uit te zoeken voor de aanleg van een schans. Het uitgekozen terrein was particulier bezit (van Adam van Dijck en kinderen) en moest worden aangekocht. Vervolgens kon ieder die voldoende middelen bezat, zich inkopen in de schans. Het schansreglement (de 'Condities') uit 1643, door 65 gezinshoofden ondertekend, is bewaard gebleven (Sanders 1990).

Het schansreglement uit 1643 is bewaard gebleven (zie onderaan).

Het terrein is op de Tranchotkaart herkenbaar als een hoger gelegen stuk bouwland, omringd door moeras. De schans is verdwenen, maar het perceel is nog herkenbaar.

FOTO'S - KAARTEN: Google+

Graafschap Horn no 456: 04.07.1645

Schansreglement van Neer

Alse die vuytwendige noet die onderdaenen van neer dergestalt uit chrijch ende orloch bevanghen heeft dat dieselven niet langher en saeghen huijs te halden oft te blijven woenen ten waer die selven hun soeghten te versien met eenen bequamen refugiven van eenen schants om daer inne soe veel moegelijck hunne armoedt ende fouragien in bewaer te stellen, ende die selven daertoe gheen bequaeme gemeijnte en costen vinden om daerop eenen gemeijne schants tot profijt aller onderdaenen op te richten, soe ist nochtans dat die eerentachbaeren ende seer voersichtighe mannen met naemen Andries Knols , Cornelis van Wijnerden met adiuche van hendrick Waegemans, Wilhem Quicken, Geert Van Roije ......................... (onleesbaar) onderdaenen met ...lende in hunnen ...verlaeten dan soe veel hun moegelijck behulpelijck vallen, hebben tot profijt soe van hunne privat als alle andere naerbenoemde persoenen raetsaem gesloeten eijgendoemmelijck aen te coepen seeckere bembt die Elsen genambt‚ den welcken luijdens coopcedule daervan opgericht, die selven tot profijt als voerseijt met behoerlijcken ende gerichtelijcken ende transpoert van Adam vangen Bieck met consent ende aggreatie sijnder semptelijcke kinderen ontfanghen hebben, welcken dienvolgens die selven met alle deijlhebberen ijedereen voer soeveel sijn deijl aendraechen ers een erfflijcker schants voer hun alleen hunner erfven ende naecomelinghen hebben geformmiert ende opgeworpen, maer alsoe te ver eefs soude sijn ijetwaes begost te hebben sonder tselve met goeder ordre ende pollicie tot eendrachtcheijt te conserveren soe hebben alle dieselve deijlhebberen sampt ende int besonder met ge meijne stumme ende consent gesloeten ende geordoneert als volght, waer een ijegelijck van hun ende alle anderen‚ die vrintschap gewijs die vrijheit der voerschreven schanssen sullen willen genieten, ten allen tijden voer vast, bundich, stedich, ende onverbreeckelijck sullen hebben te regulieren, sonder hun daertegens eenichsijnts met eenighe middelen van rechten, hoedanich die wesen cunnen, te moeghen behelpen, waeraen die selven privatelijck ende ijeder een van hun voer sijn particulier persoen, verteeghen ende gerenuncieert heeft‚ luijder eijghener handt van elk, ijgegelijcken van dien hijr ondergestelt.

1. Inden iersten tot versterckinhe der voerseijde schanssen soe van wallen als graeffven, betaeling van lasten, soe der onbetaelde coeppenninghen als salvegarden, wachten ende andere hoedanich die ver is moeghen gheen daervan uuijtgescheijden, sal een iegelick quoets gewijs hem niet weijgerlijck halden.

2. Ende op dat tselve alles met goeder order int werck worde gestelt, soe sullen iaerlijx ende alle iaer bij gemeijne ende meeste stumme oft consens, gecosen ende gestelt worden, twee schansmeesters, die ... sonder eenighe oppositie oft wederseggen volcoemen macht ende auchtoriteijt sullen hebben ende genie.. met voergaenden raedt der deijlhebberen van alle disponieren, ordonneren, breucken ende bevelen naer dat sij in reden ende billicheijt sullen bevinden te behoeren, oeck alle hunne breucken ende ordonnancien sonder gerichtsboede, selver, tot voldoeninghe der selven, op die guederen op der schanssen‚ alleen, te doen betaelen sonder wederseggen, op pene ven driedobbel te betaelen, ende daervoer oeck daetelijck tot voldoeninghe gelijck voerschreve, te worden bedwongen alsoo nochtans dat bij aldijen‚ die selven boven redenen ende billicheijt off dese ordonnancie, hun mishielen oft ijehanden beswaerden oft overvielen met worden oft met wercken, sullen van die deijlhebbere gestraeft woerden naer vereijsch der saecken, ende sullen dìe selve schansmeesters oeck naer omganck hunder iaeren, ten laesten neer vierthien daeghen naderhant ende ontfanck behoerenlijcke ende goetgeloevighe rekeninghe ende reliqua te doen gehalden sijn, waer voer oeck alle hunne guederen sullen sijn verobligiert.

3. Daerbij salder eenen expressen ende gewissen portier, bij gelijcke voergaende stumme aller deijlhebberen gesuelt ende gedenominiert worden den welcken geobligierd sal sijn ten allen tijden bij daeghe ende nacht die deijlheberen die porte ende brugge te openen sonder wedesegggen, ende dat mijts verseeckert wesende van sijn salaris, dwelcke hem vergunt sal worden, ende in tijde van chriech die selve porte ende brugge wel te waerden met last dat ingevalle daarover ende bij sijn versuijm int gemeijn oft int particulier eenich schade overquame oft geschiede, ier selve daerover aen een ijegelijcken soe sampt as besonder sal responsabel vallen, ende alle schaede soe gemeijn als particulier op te richten geobligiert ende gehalden sijn.

4. Niemant wie hij oeck is en sal georloft wesen meer plaats te betimmeren oft met oversteecken oft andersijnts te overdecken, als hem toecoembt op pene van confiscatie sesselven timmer tot profijt der schanssen dewelcke ingevalle profijtelijck geweijgert woert aff te breecken, bij die schansmeesters ende schantsdeijlhebbers oft ijemant anders van hun last hebbende, tot profijt als voeschreven sal affgebroecken ende geprofitiert worden sonder enichsijnts doer die vingeren te sien, op pene dat soe die schansmeesters dat niet en doen, sullen daervoer verantwoerden, met dobbele betaelinghe van die weerdt der selver timmer ende selver naer behoerens gestraft woerden, sonder gelijckewoel te ontgaan die affbreeckinghe ende confiscatie als voerseijt, ende alle behoerlijck timmeragien huijsgewijs, sullen gestelt ende gericht woerden. Voer alle bouwen ende hutten, ende ingevalle op die plaetsen eenighe hutten oft bouwen standen, sullen die selven moeten wijcken tot profijt der behoerlijcker gehuchten, ende hun plaets mets affbreeckinghe der selven te ruijmen gehalden sijn.

5. Den schants graeffve, die wallen, t holt met alle tgeene daervan dependeert, ende aenclevende is sal gemeijn blijven tot profijt dr schanssen, sonder dat hem ijemant dijen aengaende eenichsijnts tot sijn eijghen particulier profijt, overclommen off breecken sal derffven, mdijen oft onderwinden.

6. Belangende alle beesten die in die schants sullen gebracht ende gevlucht worden sullen alsoe bewaert worden, dat sie die wallen oft enich andersnans behuijsinghe niet en ergeren off beschaedighen, op peene dat den eijgenaer van dien aenstondt die selven op sijn voerighe staet te repareren sal schuldich ende gehalden sijn, sonder nochtans te ontgaen die breucke der schansmeesters naer qelegenheijt der saecke, ende bij aldijen daer vrembde beesten oft goet ingebrocht woerden, sonder daerinne deijl te hebben, sullen die selve pene onderworpen sijn ende met die wacht beweert worden, ende betaelinghe van salvegarde, als dat naer lanckheijt ende gelegenheijt des tijts sal verheijschen, op pene van dat elijck tselve goet ende beesten daervoer te moeghen behalden woerden, tot volle betaelinghe van t selve, al waert schoen dat die selve beesten oft goet in een huijs oft plaets van die deijlhebbers gestelt waer geweest, welcke geensijntzs en sal excuseren.

7. Eenen ijegelijcken sal hem wachten op der schanssen crackeel oft eenich gevecht te maecken, veel weenigher tsij in huijsen oft baracken eenichsijnts vuer te stoecken sonder vuerbrandt ende solder, veel min licht te draeghen sonder lantaren, op peene van die hoechste boet des schansmeesters telckerwijs te verbeuren, ende op stonde voet daervoer te woerden geexecuteert‚ ende ingevalle daer doer (:dat den Almechtighen Godt behueden wille:) eenighen brandt overkuame, sal een ijegelijck ende alle die selven dit veroersaeckt hebbende, voer alle schaede moeten verantwoerden als daertoe staet, waerop die schansmeesters wel erstelijck bevoelen wordt besonder regard ende sorgh te nemen, op pene dat die selven als onnachsaemen gelijck die voergaenden sullen geobligiert ende gestraeft woerden.

8. Niemant en is geoorloft sonder strave ijemant anders getouwe carre waegens, eecht oft andersijnts wie tgelegen is in te spannen oft aen te veerden sonder consent des eijgenaers‚ ende oft bevonden worde dat ijemandt hem verstonde ijemandt anders goet te bestelen, twaer in cleijn oft in groet, derselve sal met kennisse der schantsdeerffden, als eenen dieff vander schanssen metter daet gebannen sijn ende vuijtgeiaecht woerden met confiscatie van sijn plaetse ende behuijsinghe tot profijt der schanssen, sonder hem eenichsijnts daertegens met recht te moeghen opponeren.

9. Die wacht soo daeghs als snachts des noedich wesende sal ordinaris omgaen, met daertoe verordente rotmeesters die welcken op hun rot ende wacht goede regard te nemen sal ten last staen, met volle onderdanicheijt van sijn rottgesellen om die schans te bewaeren, waertoe een ijeqelijck hem tot goet geweer gehalden sal sijn te stellen, soe van roers polver ende loet, te weten ijeder roije eenroer, twee roijen een roer ende een pieck, drij roijen twee roer, vier roijen twee roer ende een pieck, vieff roijen drie roers ende een pieck.

1O. Ende soe ijemanden hier inne gebreeckelijch viel sal gestraft worden neffens restitucie der schaeden soe der halven eenich mocht geraecken naer gelegentheijt der saecken ende misdaet op welcken voet een ijegelijck verboden wordt ijemandt anders geweer vuijt sijn huijs oft cortegaert aen te tasten ende ewech te draghen veel weenigher eenich ergh daer aen te doen.

11. Maer alsoe verscheijdentlijck gebuert datter twijst ende tweedracht opcoembt thegen der mesten‚ soe tselve op die gemeijne straeten inder schanssen gemaeckt woert, soe sal een ijegelijcken voer sijn deijl ende erff totter halver straeten toe berechticht ende gefundiert sijn mest te raepen ende te maecken tott sijn volle gerieve, mijts nochtans dat die schans ende straeten daermede nijt beschadicht en worden.

12. Ende is bevoervaert dat oft geviele dat eenighe der deijlhebbers sijn deijl ende erff vercochten tselve sullen die ieerste nabueren bij exclusie van een ijegelijcken tsij machende verwant tot beschudrechtig prefereert worden, naer die selve naberen, die schanssmeesters tot profijt der schanssen, ende oft beijde nabueren beschudden, tselve vercochte goet sal tuschen hun beijde gelijckelijck verdeijlt worden, tot welcken eijnde eenen ijegelijcken aen alle rechten ende statuten tsij gemeijn off municipale verteegen ende in desen cas expresselijck gerenunciert ende gederogiert hebben.

13. Niemant wij hij oeck sij en sal gorloft sijn op der schanssen voer eenighe soldaeten oft partijen immermeer bier te tappen oft herberch te halden, dan ingevalle ijemandt aen die schanse‚ bier tappen wilt, tselve sal hij aen die hammeij gehalden sijn te doen, op pene van die hoechste boet der schansmeesters elckerwijs te verbueren.

14. Dat op alle die voergaende posten, buijte alle schade ende vernere kennisse van saecke, naer groetheijt der selven, die hoechste boete ende breucke gestelt is op een aehm biers ende alles naer advenant naer gelegentheijt ende groetheijt des daets ende onngehoersaemheijt.

Ende want alle voergaende posten aller der deijlhebbers voergelesen sijn ende daerin int geheel hebben geconsenteert ende die selven reaggreert soe hebben die selven tot becrafftung vaste onderhaldinghe ende volle confirmatie van alle die selven in vast ende stadighe verbont ende obligatie van dien desen met eijghen handen onderteeckent op huijden den 4 julij 1643.