په هندوستان کې دسوريانو واکمني

په هندوستان کې د پښتنوسوريانو دواکمنۍ بنسټ ايښودونکی فريدخان و چې وروسته په شیرشاه سوري مشهور شو ځکه چې دزمري سره په يوازې وجنګيد اوزمری يې مړ کړ نو ځکه دشير خان لقب ورکړل شو او کله چې دهندوستان واکمن شو نو بيا يې دشیرشاه سوري لقب غوره کړ ٠ شير شاه دحسن خان سوري زوی او دابر اهيم خان سوري لمسی دی٠ په هندوستان کې د پښتون واکمن سلطان بهلول لودي په خت کې ډېر شمیر پښتانه دروه له سيمې نه هندو ستان ته راغلل، ځکه دغه پښتون واکمن دروه يا د افغا نستان پښتنو ته يو فرمان ليکلی و چې که هر پښتون هندو ستان ته ورشي نو دی به منصبونه، خلعتو نه او جاګيرونه او په خپل پوځ کې به لوړ لوړ منصبو نه ورکوي٠ هماغه و چې دبهلول لودي ددغه فر مان سره سم د فريد خان يا شير شاه سوري نیکه ابراهيم سوري دخپل زوی حسن خان سوري سره يو ځای د بهلول لودي په واکمنۍ کې دمنصبونو دتر لاسه کولو لپاره هندو ستان ته لاړل اوڅه موده يې دحصار فيروزه په کلا کې تیره کړه ٠دغه سيمه اوس يوازې دحصار په نا مه يا ديږي(٨) چې دشمالي هند دهريانا دايا لت يوه ولسوالي ده ٠هريانا نن ورځ دشمالي هندوستان يو ايالت دی چې دپنجاب،ډيلي،راجستهان،اتهر کهنډ،هيما چل پراديش اواتهراپراديش دايا لتو نوسره ګډه پوله لري٠

سوري شير شاه په ١٤٧٩ زیږدیز کال کې په حصار فيروزه کې چې دهند دهريانا په ايالت کې موقعيت لري دې نړۍ ته ستر ګې پرانيستلې او پلار يې فرېد خان نوم پرې کیښود٠ د هند دپښتون واکمن بهلول لودي دواکمنۍ په وخت کې کله چې جمال خان ته دجو نپور حکو مت لاس ته ورغی نو هغه دفريد خان پلار حسن سوري ته دخواص پور او ټانډه سيمې دجاګير په ډول ورکړې او دپنځه سوه ژوبله ورو او جنګياليو میړو مشر يې وټا که٠

فريد خان وروسته بيا اګرې ته لاړاو هلته دولت خان لودي ته چې په هغه وخت کې دسلطان ابر اهيم لودي دسترو امراوو نه وورغی٠ دولت خان لودي نو موړی سلطان ابر اهيم ته وروپیژاند او کله چې دفريدخان پلار حسن سوري مړ شو نو فريد خان ته دخپل پلار دجاګير فر مان ورکړل شو٠ کله چې لودي سلطان ابر اهيم دمغولي بابر له لاسه دپاني پت په جګړه کې ووژل شواو پهاړ خان لواڼی چې دلودي سلطان ابر اهيم له خوادبيهار دا يالت صوبه دار واو خپلسری او ياغی شوی او خپل ځان ته يې دسلطا ن محمد لقب غور ه کړی ونو فريد خان هغه ته ورغی او دهغه له خوا منصب ورکړل شو ٠يوه ورځ فريد خان له سلطان محمد سره يو ځای ښکار ته لاړل چې ناببره يو زمری را ښکاره شو٠ فريد له زمري سره مقا بله وکړه او پخپله توره يې هغه وواژه٠سلطان محمد دده دزړورتوب نه ډېر خوشاله او ده ته يې دشير خان لقب ورکړ او سلطان محمدورځ په ورځ دده موقف لوړاوه څو چې يې دخپل زوی جلال خان استاد وټا که٠ شيرخان وروسته خپل ځواک ډېرکړ او دپښتنو په مر سته يې مغولي واکمن همايون مات کړ٠همايون ايران ته وتښتيداو شيرشاه دهندوستان واکمن شو اود حضرت اعلی لقب يې غوره کړ٠

شير شاه په هندوستان کې دپښتنو ديوې داسې پياوړي واکمنۍ بنسټ کیښود چې نه یوازې موږ پښتانه بلکې دهندوستان تاريخ پرې وياړي او دده تلپاتي خد متونه يادوي٠ دشير شاه له مهمو کارونو نه يوداو چې دبنګال دسونارګاون نه يې ترافغانستانه پورې سړک جوړ کړچې ( ګرینډ ټرنک روډ ) یې بولي او دسړک په دواړو غاړو ته يې ونې کښينولې څو مساپران ځانونه دګر مۍ نه خوندي کړي٠ همداراز يې په لاروکې کاروان سرايونه او جوماتونه جوړ کړل او څاه ګانې يې وکيندلې چې مساپران ترې ګټه واخلي٠ دشيرشاه بل مهم کارداوچې دپوست او ډاګ سيستم يې په داسې ډول تنظيم کړ چې ډېر چټک او ګړ ندی و، ان نن ورځ هم هنديان په دې معتقد دي چې دشير شاه دډاګ او پو ست سيستم یو ډیر غوره سیسټم و. شير شاه په هند کې دځمکو داسې اصلاحات رامينځ ته کړل چې دده دځمکې داصلاحاتو دسيستم نه اوس هم ګټه اخيستله کيږي٠ شير شاه په هندوستان کې تقر يباشپږ کلونه په ډېر عدل اوانصاف سره واکمني وکړه چې دده عصر دهند په تاريخ کې يوطلايي عصر ګڼل کيږي٠ په پای کې د٩٥٢ لیږدیز کال دربيع الاول دمياشتي په دولسمه نیټه دکالنجر دکلا دنيولو په وخت کې دباروتوداور له کبله ټپي او بيا وروسته مړشواو دهندوستان دبيهار ايالت په سهسرام کې ښخ شو٠ دده زيارت ته اوس هم ګڼ شمير خلک ورځي اوددغه عادل واکمن روح ته دعقيدت نذرانې ډالۍ کوي٠دشيرشاه تر مړينې وروسته يې زوی سليم شاه پا چا شوچې بيا وروسته يې دولس کلن زوی فيروزخان ته واکمني په لاس ورغله، خو نو موړی دنظام خان دزوی مبارز خان له خوا چې دسوري شير شاه وراره و ووژل شو او نوموړي دمحمدشاه عدلي يا محمد شاه سوري په نامه ځواک تر لاسه کړ٠ ترهغه وروسته ددغې کورنۍ نور واکمنان لکه ابر اهيم شاه سوري، سکندرشاه سوري او عادلشاه سوري په هند کې واکمني چلولې ده٠

د شير شاه دزمانې مشهور کسان چې دسوريانو په قبيلې پورې يې اړه درلوده :

احمد خان سوري چې دشير شاه ميرنی ورورو،قطب خان سوري،بر مزيد خان سوري اوکمال خان سوري چې دشيرشاه دواکمنۍ ستر اميران ول٠جلال خان سوري،سکندر خان سوري،سيد خان سوري،غازي خان سوري،مبارک خان سوري،فتح خان سوري،محمد خان سوري،نظام خان سوري، مبارز خان سوري،مدا سوري دشير شاه مير نی ورور(٩)

دسوريانو دواکمنۍ په اړوند مشهور کتا بونه :

١- تاريخ داودي چې مؤلف يې عبدالله له آره پښتون اودمغولي واکمن جهانګير معاصر دی٠ داکتاب ماددې مقالې ليکوال د١٣٦٨ لیږدیز کال دلړم په مياشت کې له اردو نه پښتو ته ژباړلی وچې بيا په١٣٧٠لیږدیز کال دافغانستان دعلومو اکيډيمۍ دپښتو څيړنو دنړيوال مرکز له خوا دآريانا په مطبعه کې د٤٠٠٠ ټوکو په شمیر چاپ شو ،خوپه١٣٧٢ لیږدیز کال کې دکابل په تنظيمي جګړو کې وسوځيد او څه ټوکو نه چې پاتې ول نو په هټيوکې دوکاندارانو دپوړيو کار ځيني اخيست٠ دغه اثر وروسته بيا دويم ځل لپاره دانش خپرندويې ټولنې په ٢٠٠٧ زیږدیزکال کې په پیښور کې د١٠٠٠ ټو کو په تیراژ خپور کړ٠

٢-تاريخ شير شاهي دعباس خان سرواڼي ليکنه چې ډېر کلونه وړاندې دافغانستان په پښتو ټو لنه کې دارواښاددکتور دولت محمد لودين له خوا ژباړل شوی و٠

٣- تاريخ شاهي داحمد ياد ګار اثر چې ماددې مقالې ليکوال تر جمه کړی ،خولا چاپ شوی نه دی٠

٤- (شير شاه اور ان کاعهد) دپروفيسر کالکارنجن قانو نګواثر په اردو ژبه٠ دغه اثرما وژباړه او يوه کاپي مې دافغا نستان دعلو مو اکيډيمۍ دپښتو څيړنو بين المللي مر کز ته ورکړه، خو کله چې تنظيمي ټو پکيان پر کابل مسلط شول نو د چايونو ددمولو لپاره يې سوځولی وا و له بده مرغه ما يې بله کاپي نه درلودله،خو خبر شوم چې ښاغلی دکتور نثار احمد صمد هم دغه اثر له اردو نه پښتو ته ژباړلی دی٠

٥-افسانه شاهان هند: دغه اثر چاپ شوی نه دی ،يوازې يوه قلمي نسخه يې دبريتانيا په بريټش ميوزيم کې خوندي ده مولف يې محمدکبير دشيخ اسماعيل حزیازوی دی٠ په هندوستان کې زما يوه دوست ددغه کتاب دقلمي نسخې مايکروفيلم زما په واک کې راکړ٠ما وژباړه اوس راسره دی او که خدای کول ډېر ژر به چاپ ته چمتو شي٠

------------------------------------------------------------------

ماخذونه او سر چينې :

١-تاريخ حيات افغاني،٣٠٤ مخ ،دپیښور چاپ٠

٢-عبدالحی حبيبي، دپښتو ادبيا تو تاريخ،لومړی او دويم ټوک،٤٣٢مخ،ددانش خپرندويه ټولنه،٢٠٠٥ کال،پیښور٠

٣- نو موړی اثر،٤٣٣ مخ

٤- محمد هوتک، پټه خزانه،٣٤ مخ،د١٣٣٩ لیږدیزکال چاپ کابل٠

٥-عبد الحی حبيبي، تاريخ مختصر افغا نستان از ما نه های قديم تا استقلال،١٦٥-١٦ مخونه،کابل١٣٦٨٠

٦-پټه خزانه، ٣٨ او ٤٨ مخو نه٠

٧-پښتني قبيلې،١٧٨ مخ، دپیښور چاپ٠

٨-تاريخ حيات افغاني،٣٠٤ او ٣٠٥ مخونه٠

٩-احمد يادګار، تاريخ شاهي،دبينګال ايشيا ټيک سوسائټي،داسما ءالرجال فهرست،٤٠٩-٤٤٦ مخونه،کلکته،هندوستان

[درست پښتون له کندهاره تر اټکه

سره ېو د ننګ په کار پټ او اشکار]

........................

پښتانه سوله دوست او امن خوښی ملت او په سيمه کې يو ستر ځواک دى، سیمې ته ټېکاو (ثبات) او امنيت بخښي. پغير د پښتنو د قامي وحدت، سوکالۍ او ارامۍ څخه په سیمه کې امن او سوکالي نه شي راتللې. د نړۍ سوله غوښتونکي او ډېموکراټيک ځواکونو دې دپښتون ژغورنې قامي غورځنګ هر اړخېزه مرسته وکړي،تر څو پښتانه له روان ناورېن نه وژغورل شي.

(تل دې وي پښتو، پښتونولي، سرلوړی دې وي پ ټ اېم)

شېر شاه سوري

شېر شاه سوري

شیرشاہ سوری يا فريد خان (1486 - May 22, 1545) - Šīr Šāh Sūrī), چې د شېر خان (The Lion King), په نوم هم ياد شوی يو ځواکمن افغان (پښتون) لوی واکمن ؤ چې د هند په لويې وچې يې خپله واکمني چلوله. لومړی هغه د مغولو په لښکر کې يو سرتېری ؤ چې بيا سرلښکر او بيا د هند په بيهار ولايت کې والي شو. په ۱۵۳۷ ز. کال کې چې کله مغول پاچا همايون په سفر وتلی و، نو شېرشاه سوري بنګال د خپل ولکې لاندې کړ او په همدې توګه يې د نوې سوري امپراتورۍ بنسټ کېښوده.

شېر شاه سورې په شپاړسمې ميلادي پېړۍ کې د هند باچا وو!!!

شير شاه سورى د افغانانو هغه اتل دى چې نوم يې د تاريخ په زرينو کرښو ليکل شوى دى.دى هغه افغان اتل دى چې هندوان اوس پرې فلمونه جوړه وي او ستايي يي.

شير شاه سورى په خپل وخت کې پښتنو ته زيات کار کاوه تر څو وکولاى شې پښتانه د غرونو نه راکښته او دهند په حاصل ورکونکي ځمکو کې يې ميشت کړي. په دې موده کې يې په هندوستان کې د سړکونو، ډاک او ټيکس نظام رواجولو ترڅنګ په لومړي ځل پیسې هم را وايستې.

دغه افغان اتل په هند کې کلداره روپۍ جوړه کړه چې اوس هم په ځينو اسيايي او افريقايي هيوادو کې دنغدو پيسو په توګه لکه هند پاکستان بنګلديش سريلانکا نيپال چليږي........

دوهم يې د دولت د بوديجي نه خوارو او غريبو ته بنسټ جوړ کړو چې وروسته اروپايانو د هند ته د تګ نه وروسته همدغه سيستم اروپا او امريکا ته ولېږ داوه لکه چې تر نن ورځى پورى په اروپا او امريکا او ګرده نړۍ شته!!!

د خوارو او غريبو سره د بنفت يا سوسيال په نوم مرستى کوى،

روح د ښاد او جنت فردوس د ځاى وى،

د هند پښتون واکمن شير شاه سوري جوړه کړې روهتاس قلعه په جهلم کې ده. د دغې قلعه په لرغونتون کې د شير شاه سوري مجسمه اؤ دهغه د دور سکې، توره، سپر او ځيني نور لرغوني اثار پراته دي.

شير شاه سورى خوشال خان خټک هم په خپلو شعرونو کې ياد کړى او هغه دحکومت والى ارمان يې کړئ دى!

ښه سړی لعل وياقوت دی مونده نه شي

لکه نور کاڼي لږ نه دي ناکسان

که په نور خلکو کې ښه سړی مونده شي

ولې ښه سړي به لږ وي افغانان

که هر څو ورته دپند خبرې وايې

دپلار پند يې هم ښه نه لګي په ځان

هره چار دپښتانه تر مغول ښه ده

اتفاق ور سره نشته ډير ار مان

دبهلول او دشيرشاه خبرې اورم

چې په هند کې پښتانه وو باد شاهان

شپږ،اووه پيړۍ يې هسې باد شاهي وه

چې درست خلک وو په دوی پورې حيران

يا هغه پښتانه نور وو داڅه نور شول

ياد خدای دی اوس داهسي شان فر مان

که تو فيق داتفاق پښتانه مومي

زوړ خوشال به دوباره شي په دا ځوان

(سترخوشال بابا)

خپل اتلان مه هيروئ!

شېر شاه سوري