सम्पादकीयम्

ज्ञान-विज्ञान-दर्शनानुशासनादीनि समाजस्य अपेक्षामभिलक्ष्य उद्भाव्यन्त आविष्क्रियन्ते च। समाजस्य अपेक्षा च तदीयसंस्कृत्या आधारेण निश्चीयते। सामाजिकसंस्कृतिपरिनिष्ठितापेक्षानुरोधेन निर्मितानि ज्ञान-विज्ञान-दर्शनानुशासनादीनि परवर्ति-सन्ततिसु संवाहयितुं तान्येव शास्त्ररूपेणारच्यन्ते। भारतीयसंस्कृतिस्तु न भोगमात्रे श्रद्दधते, नापि मनुष्यमात्रस्य सौख्यं कामयत इति विश्वस्मिन् विश्वे वैशिष्ट्यं भजते। अत्र भोगापवर्गौ उभावपि तुल्यस्कन्धतया साधीयेते। प्राणिमात्रस्य निरामयं, सकलब्रह्माण्डस्य भद्रं च कामयते भारतीया संस्कृतिः। आर्यावर्तोद्भवैः क्रान्तदर्शिभिः मनीषिभिः ऋषिमुनिकविभिः निखिलजगतीतलस्य मङ्गलविधानाय, श्रेयःप्रेयसोः सम्पादनाय, चतुर्वर्गसाधनाय च श्रुतिस्मृतिपुराणदर्शनशब्दवाक्यप्रमाणशास्त्रकाव्यसाहित्यादि-विपुलवाङ्मयं रचितमिति देशान्तरगतात्तस्माद् वैशिष्ट्यं भजते। दिवि, अन्तरिक्षे, पृथिव्याम्, अप्सु, ओषधिषु, वनस्पतिषु, विश्वेदेवेषु, ब्रह्मणि, सर्वस्मिंश्च जगतीतले शान्तिकामनापूर्वकमात्मगतशान्तिरभिलषिता शुक्लयजुर्वेदस्य माध्यन्दिनसंहितायाम्। तद्यथा –

“ॐ द्यौ: शान्तिरन्तरिक्षं शान्तिः, पृथिवी शान्तिरापः शान्तिरोषधय: शान्तिः । वनस्पतयः शान्तिर्विश्वेदेवाः शान्तिर्ब्रह्म शान्तिः, सर्वं शान्तिः, शान्तिरेव शान्तिः सा मा शान्तिरेधि ॥” (शुक्लयजुर्वेद-माध्यन्दिनसंहिता, 36.17)

 एवं प्राणिमात्रस्याभ्युदयनिःश्रेयससिद्धिमेव धर्मं मन्वाना आर्यावर्तर्षयः  शास्त्राणि रचयामासुः। अतः सर्वेषां क्षेमाय कल्याणाय च प्रवर्तितानां भारतीयशास्त्राणां संरक्षणं, संवर्धनं च विधाय साम्प्रतिके समाजे तेषां शास्त्राणामुपयोगितां प्रतिष्ठाप्य सम्पूर्णस्य जगतः कल्याणसाधननिमित्तं तेषु अनुसन्धानस्य, शोधस्य, गवेषणस्य च अवकाशान् कल्पयितुं सततं निरता “प्राची प्रज्ञा” शास्त्रमन्जूषाख्यामवतरणिकां प्रस्तौति।

शास्त्रमञ्जूषायाः द्वादशेऽङ्केऽस्मिन् श्रुतिस्मृत्युपनिषदागमव्याकरणज्यौतिषकाव्य-साहित्य-नीति-धर्मादीन्यवलम्ब्य आधुनिकानि चेतिहासभूगोलमातृकाविज्ञानपुरातत्त्वादि-शास्त्रसहितानि आंग्लभाषया, हिन्द्या, तथा संस्कृतेन च लिखितानि  त्रिंशदधिकानि शोधपत्राणि विलसन्ति। अत्र प्रकाशितानि सर्वाण्यपि पत्राणि शैलीदृष्ट्या, विषयविवेचनदृष्ट्या लेखकानामेव मौलिकानीति नात्र सिद्धान्तविषयेऽस्माकं सम्पादकानामुत्तरदायित्वस्यावशेषता वरीवर्ति। अत्र च सर्वेषां संस्कृतानुरागिणां प्रेरणैवास्माकं प्रोत्साहनस्य स्रोतोरूपेण सदैव विशिनष्टि।   एतच्च मनसिकृत्य सहृदया विद्वांसो गुणग्राहिणः समीक्षकाः समुचितमनुशीलयन्तु इत्येतत् पुरस्करोमि।

अस्माकं सततमार्गदर्शनायोपदेष्टृभ्यः प्रो.माधवदेशपाण्डेवर्येभ्यः, प्रो. चिरपटप्रपण्डविद्यावर्येभ्यश्च, शोधपत्राणां समेषां पुनरीक्षकेभ्यः प्रो.नरसिंहचरणपण्डामहोदयेभ्यः, डा.नवलतामहोदयाभ्यश्च,  तथा शास्त्रमञ्जूषासम्पादकेभ्यः प्रो.देवदत्त - डा.मु.विनोद - डा.शि.त्यागराज - डा.नारायणदत्तमिश्रवर्येभ्यो ऽशेषसाधुवादानाविष्करोमि यैरश्रान्तश्रमेण  परिनिष्ठितशास्त्रदृष्टिभिः समीक्ष्य संशोध्य च शास्त्रमञ्जूषायाः द्वादशाङ्कस्यास्यावतरणेऽनवद्या भूमिका निर्व्यूढा। डा. सुजातामहोदया च प्रतिपदं प्रतिपलं चास्माकं साहाय्यमाचरतीति तदीययोगदानं सर्वथाऽभिनन्दनीयम्।सुश्री श्रुतिः कानिटकरमहोदयाप्यन्तर्जालपुटे समावशनकार्ये साहाय्यमाचरतीति धन्यवादपात्रतां जुषते।

       आशासे भारतीयशास्त्रप्रकाशिकायाः शास्त्रमञ्जूषाया द्वादशाङ्कोऽयं नूनमेव विदुषां शोधार्थिनां चाभीप्सां पूरयिष्यतीति।

सुज्ञानकुमारमाहान्तिः

मुख्यसम्पादकः

प्राची प्रज्ञा 

The śāstramañjūṣā, Peer Reviewed Research Papers on Indology 12th Issue  of Volume VII June, 2021

https://sites.google.com/site/praachiprajnaa/sastramanjusa