Potterierei en Dampoort

Door haar ligging aan een druk bevaren waterweg, speelt de Potterierei een belangrijke rol in de opbloei van de handel en nijverheid. Reeds in de vroege middeleeuwen wonen pottenbakkers langs de linker- en rechteroever van de Reie. Tot circa 1925 leggen binnenschepen langs de kaaimuren van de Reie aan.

Aan de overkant van de Potterie lag de Wijc, een oud havengebied met scheepswerven.

Het geheel is het Dampoortcomplex. 

Van oudsher varen hier schepen via de zee, Damse Vaart en Langerei (en de Potterierei) de stad binnen. 

Het Dampoortcomplex is dan ook het geheel tussen het laatste kwart van de 13de eeuw en 1871, locatie van het poortencomplex met van zuidoost naar noordwest zijnde de Speipoort op het eind van de Potterierei met uitweg naar Damme; de Sint-Niklaaspoort op het eind van de Langerei met uitweg naar Koolkerke en in de 17de eeuw vervangen door de Dampoort en tenslotte de Sint-Lenaartspoort over de Ieperleet en met uitweg naar Dudzele. 

Er gebeuren ingrijpende wijzigingen:

Tijdens het laatste kwart van de 12de eeuw wordt de oorspronkelijke loop van de Reie ter hoogte van de Wulpenstraat naar het oosten afgeleid ten behoeve van de scheepvaartverbinding met Damme.

1291: ter hoogte van de huidige Leonardsstuwbrug wordt een sas gebouwd om het wisselend zeeniveau te regelen.

1268: eerste vermelding van de Sint-Niklaas- of Koolkerkepoort.

1270: vermoedelijk stond hier reeds de Sint-Lenaarts- of Dudzelepoort.

Vóór 1297: reeds vermelding van de Speipoort. Naam verwijst naar een sluis op het eind van de Langerei.

1297: aanleggen van tweede stadsomwalling met drie bruggen elk met eigen poortgebouw.

1357: graven van het Kattesas als verbinding tussen de Langerei en Ieperleet, het wordt echter niet aangeduid in 1562 op het stadsplan van Marcus Gerards.

1360-1380: bouwen van bakstenen poorten, opgetekend door Marcus Gerards.

Laatste kwart 16de eeuw – 17de eeuw: na het bastioneren van de vestingen verliest de Speipoort haar functie en vervalt tot puin.

1618: uitdiepen van de Ieperleet voor het kanaal Oostende – Brugge waarbij het sas bij de Sint-Lenaartspoort ontoereikend wordt.

1621: bouwen van de Dampoort naast en ter vervanging van de St-Niklaaspoort, integreren van de halfronde muurtoren van de vroegere weergang. De Dampoort neemt functie van het gehele poortencomplex over.

1630: bouwen van een nieuw sas bij de Dampoort, verbinding tussen Langerei en latere handelskom; herbouwen van het sas in 1758.

1664-1665: aan het oosteinde van het kanaal uitgraven van de handelskom met gebastioneerde versterkingen aan de noordkant; verdwijnen van Sint-Lenaartspoort. Herstelde verbinding met de zee en vanaf 1751-1752 door aanleg van de Coupure vlotte doorvaart naar Gent. Door hogere tonnenmaat van de schepen ontstaat aan de handelskom nood aan stapelhuizen.

1691: herbouwen van de Dampoort.

1782: Ontmantelen van de stadswallen op bevel van Jozef II, sommige poortgebouwen blijven bestaan.

Laatste kwart 18de eeuw: de Speipoort is nog gedeeltelijk maar in ruïneuze toestand bewaard.

1852-1853: afbreken van resten van de Speipoort en aanleggen van een saskom met drie sluizen tussen de handelskom en de Kruisvest, ten behoeve van het versassen van binnenschepen tussen Damse Vaart en de handelskom.

1860-1862: aan de zuidoostkant van de Wulpenstraat worden ten behoeve van de voorheen te Sijsele gevestigde stokerij Verstraete, woningen en pakhuizen gesloopt voor de oprichting, mede op aanpalende gronden, van een nieuwe stokerij met magazijn; ook bouwen van twee huizen, onder meer in neoclassicistische stijl op de hoek met de Komvest, kantoor en opslagplaats.

1871: verdwijnen van het Dampoortcomplex uitgezonderd de halfronde muurtoren, nu ter hoogte van Sasplein nr. 2.