Zombiebedrijven in België

In een nieuwe studie, onderzocht ik samen met Olivier De Jonghe en Ilia Samarin (economen aan de Nationale Bank van België) de kredietverlening van banken aan zombiebedrijven in België. Ons onderzoek werd recent aanvaard voor publicatie in het internationaal gerenommeerde tijdschrift Management Science. 

Zombiebedrijven zetten een rem op de economie

Een zombiebedrijf is een matuur bedrijf dat reeds lange tijd verlieslatend is maar toch blijft bestaan, bijvoorbeeld door marktinefficiënties of (goedkope) bankkredieten. Vanuit economisch standpunt bekeken zou het nochtans beter zijn dat dergelijke bedrijven naar het faillissement worden begeleid en dat hun activa zo snel mogelijk worden geliquideerd. Zombiebedrijven zorgen er namelijk voor dat schaarse middelen zoals arbeid en kapitaal niet optimaal ingezet worden in onze economie. Elke machine of werknemer die ingezet wordt in een zombiebedrijf is er één die niet kan ingezet worden in een financieel gezonder en productiever bedrijf. Spijtig, want als onze schaarse middelen fout worden ingezet leidt dit tot een lagere productiviteit, en bijgevolg ook lagere welvaart.

België telt momenteel ongeveer 6000 zombiebedrijven, maar dat zouden er dus beter een pak minder zijn. Alles opgeteld zijn zo’n 120.000 werknemers bij deze zombiebedrijven aan het werk. In tijden van grote krapte op de arbeidsmarkt is dat een zeer pijnlijke zaak. De werkloosheidsgraad staat op het laagste peil in 10 jaar tijd en uit bedrijf enquêtes met managers weten we dat veel bedrijven in België het momenteel zeer moeilijk hebben om geschikte werknemers aan te werven en dit bovendien zelfs expliciet melden als belemmering voor hun groei. In een dergelijk scenario zouden beleidsmakers zich toch de vraag moeten stellen of die 120.000 werknemers niet beter ergens anders kunnen ingezet worden.

Een argument om dit niet te overwegen zou kunnen zijn dat werknemers van zombiebedrijven niet zomaar inzetbaar zouden zijn in gezonde bedrijven omdat ze over andere skills beschikken dan deze die gezonde bedrijven vragen. Net zoals we niet makkelijk kunnen verwachten dat werkzoekende arbeiders het tekort aan verpleegkundigen zouden oplossen. Dat argument gaat hier echter niet op. Het is weinig waarschijnlijk dat werknemers van zombiebedrijven skills zouden hebben die heel specifiek en nergens anders inzetbaar zouden zijn, want zombiebedrijven komen voor in werkelijk alle sectoren van de economie.

Insolventieprocedures duren te lang 

Doorgaans blijven zombiebedrijven verder strompelen maar af en toe gaan ze toch failliet. Recente voorbeelden hiervan zijn winkelketen Fun of groothandelaar Makro. Echter, wie in de kruispuntbank voor ondernemingen kijkt ziet dat het faillissement van Makro nog niet is afgehandeld hoewel de faillissementsprocedure al op 10 januari 2023 geopend werd. Eenentwintig maanden later staan de gebouwen dus nog te verkommeren en zijn de schuldeisers nog steeds niet vergoed. Dit is natuurlijk nefast voor de restwaarde van het kapitaal. Tegen de tijd dat schuldeisers over het resterende kapitaal kunnen beschikken, is het zo goed als waardeloos geworden. Logisch dan dat banken er soms de voorkeur aan geven om zombiebedrijven in leven te houden door nieuwe (goedkope) kredieten te verstrekken om oude mee af te betalen, in plaats van een wanbetaling te noteren. De kleine kans dat een zombiebedrijf er toch zou in slagen een ommekeer te bewerkstelligen weegt vaak door op de minieme restwaarde die voor de bank overblijft na een faillissement.

Uit eerder onderzoek weten we dat een gebrekkige efficiëntie van gerechtelijke insolventieprocedures leidt tot een hoge kost van faling en zo een belangrijke rol speelt in het bestaan van zombiebedrijven. Ook in het Draghi rapport wordt trouwens gewag gemaakt van de veel hogere kost van faling in Europa ten opzichte van de Verenigde Staten, en de impact daarvan op de allocatie van schaarse middelen, innovatie, en groei.

Banken kunnen een belangrijke rol spelen in de strijd tegen zombiebedrijven

Banken kiezen er echter niet altijd voor om zombiebedrijven te blijven steunen. In onze studie tonen we aan dat dit veel minder het geval is wanneer banken gespecialiseerd zijn in het verstrekken van kredieten aan de sector van een zombiebedrijf. Wanneer banken veel kredieten aan bedrijven uit eenzelfde sector verstrekken worden ze gespecialiseerd en vergaren ze sectorspecifieke kennis. Hierdoor zijn banken ook beter geïnformeerd of er zich zombiebedrijven in de sector bevinden en of deze een negatieve impact hebben op de groei van gezonde bedrijven in de sector. Aangezien deze gezonde bedrijven ook in de kredietportefeuille van de bank zitten, heeft de bank er belang bij om twee keer na te denken vooraleer ze een zombiebedrijf in die sector een nieuw krediet toekent.

De regeringsvorming is volop aan de gang en Halloween ligt in het verschiet. Eens griezelen met de kinderen is leuk, maar daarna mogen zombies definitief in de kist. Hét moment dus voor onze beleidsmakers om actie te ondernemen.

Link naar het wetenschappelijk artikel

De link: https://pubsonline.informs.org/doi/10.1287/mnsc.2023.01437