algemene situatie

Misbruik vindt nog plaats/zwanger op jonge leeftijd:

In deze situaties is het vooral goed om voor ogen te houden dat de stap om contact met 113Online op te nemen al een grote stap vooruit is. Het misbruik is omgeven met geheimen, de meiden (of jongens) is vaak zeer duidelijk gemaakt dat ze het geheim moeten houden.

Wat je wel kan doen in dit gesprek is

- (indirect) complimenteren voor de stap die ze wel heeft gezet om contact op te nemen met 113Online.

- Hoe is het haar gelukt deze stap te zetten?

- Hoe is het voor haar om dit contact te maken?

- Wat levert het gesprek haar op?

- Ook kan je voorzichtig vragen naar met wie ze het hier al eens over heeft gehad, of met wie ze erover zou willen praten. Dit vooral niet te veel pushen, door het te vragen heb je hier al aandacht op gelegd en kan ze er verder zelf nog over na gaan denken.

Wat belangrijk is in contact is het volgende:

· Bewust blijven van het feit dat je de hulpvrager niet uit deze situatie kan halen.

· Bewust blijven dat het in gesprek gaan met jou al een grote stap is.

· Proberen te motiveren om iemand in vertrouwen te nemen.

· Niet dwingend zijn.

· Vaak zal de vraag zijn of je het ook geheim wilt houden. Hierop kan je antwoorden dat je geen gegevens hebt en dus ook niets kan doen. Tegelijkertijd kan je benoemen dat het dragen van zo’n geheim behoorlijk zwaar kan zijn, en navragen hoe dit voor de hulpvrager is.

· Niet diep ingaan op het trauma, zie hiervoor ook de richtlijn over trauma.

· Als je met de hulpvrager kan praten over wie ze hier nog meer over zou kunnen vertellen kan je de volgende opties geven: familielid, buurvrouw/man, leraar, vertrouwenpersoon, mentor, huisarts.

· En natuurlijk kan je iemand altijd wijzen op de mogelijkheden om bij één van de psychologen van 113Online een online e-mail- of chat-therapie te gaan volgen. Hiervoor kan de hulpvrager een mail sturen naar contact@113online.nl om de chattherapie aan te vragen. Voor de e-mail-therapie maakt de hulpvrager een mijn113Online-account aan op de site en kan op de eigen mijn113Online-pagina starten met de e-mail-therapie.

Rollenspelen: Soms vraagt de hulpvrager of je wilt doen of je haar moeder bent, of een ander belangrijk iemand. Als je hierin mee gaat, kom je in een zeer ingewikkelde situatie terecht. Je kent diegene die je zou moeten spelen niet, en weet dus ook niet of je de juiste dingen zal zeggen. De realtie met die ander is waarschijnlijk ingewikkeld, het is dus verstandig om je niet daarin mee te laten nemen. De kracht die je hebt als vrijwilliger, van een afstand en als onwetende meekijken, verdwijnt door mee te gaan in een rollenspel.

Wat kan je doen?:

· Meteen aangeven dat je niet de rol van bijvoorbeeld de moeder kan spelen, omdat je zijn moeder niet kent en niet weet hoe zij zal reageren. Tegelijkertijd aangeven dat je wel graag zijn verhaal zou willen horen.

· Begin verder het gesprek zoals je gewend bent, vraag verder op wat de hulpvrager nog meer zegt.

Dwingend/manipulerend:

Sommige hulpvragers kunnen in het contact dwingend of manipulerend gedrag vertonen. Bijvoorbeeld door te zeggen: “ik ga nu pillen nemen, ik doe het echt!!!!!”. Hiermee lijkt het alsof jij iets kan doen om te voorkomen dat de hulpvrager de pillen in zal nemen. Op deze manier probeert de hulpvrager de verantwoordelijkheid voor zijn eigen gedrag in jouw handen te leggen. Een plek waar deze verantwoordelijkheid niet thuis hoort. Je kan de neiging krijgen om te proberen te voorkomen dat de ander de pillen zal gaan nemen, bijvoorbeeld door duidelijk te maken dat dat niet goed is of dat ze anderen er veel pijn mee zullen doen enz. Door dit te zeggen maak jij de keuze voor de ander, iets wat wij juist niet proberen te doen in onze gesprekken. De druk om dit nu wel te gaan doen is groot. Bedenk dan dat deze hulpvragers door hun levenomstandigheden gewend zijn geraakt om op deze manier hulp te vragen. Hulp die ze hard nodig hebben en vaak ook willen. Tegelijkertijd kan deze manier van hulp vragen ervoor zorgen dat de hulpvrager eerder afgewezen zal worden. De hulpvrager is zich vaak niet bewust dat zijn gedrag de gevreesde afwijzing oproept. In het contact is het belangrijk om:

· Wees alert op je eigen gevoel. Misschien voel je dat je eigenlijk niet meer met de hulpvrager verder zou willen praten en misschien zelfs boos wordt op de hulpvrager. Probeer dit gevoel voor nu opzij te zetten. En voel je vooral vrij om op een later moment met je begeleider hierover in gesprek te gaan.

· Zelf rustig te blijven en bewust te zijn van dat deze manipulatie een manier is om duidelijk te maken hoe moeilijk hij het heeft.

· Je kan iets zeggen in de trant van: “je hebt het duidelijk erg moeilijk nu. Het lijkt nu wel zo’n grote chaos, dat de enige optie nu lijkt om de pillen te nemen. Tegelijkertijd voelt het ook alsof je wil dat ik je tegen hou, klopt dat?” Als hij hier bevestigend op antwoord kan je verder gaan met iets dergelijks als: “hoe zou je tegen gehouden willen worden?”. En dit zo concreet mogelijk uitvragen waarmee je steeds meer toewerkt naar hoe hij datgene wat hij aangeeft, zelf kan gaan doen.

· Reageert hij ontkennend op de vraag hierboven, dan kan je verder gaan uitvragen wat de reden was dat hij nu op de chat kwam. Probeer dit niet verwijtend te doen, blijf oprecht nieuwsgierig.

· Merk je dat het steeds moeilijker wordt om open de hulpvrager tegemoet te treden, of raak je zelf gefrustreerd, roep dan de hulp in van je coördinator of van de achterwacht.

Wat als er kinderen in het spel zijn:

Wanneer een hulpvrager vertelt dat hij kinderen heeft en misschien opmerkt dat ‘het beter zou zijn voor de kinderen als ik er niet meer ben’, is de eerste neiging om voor de kinderen te gaan zorgen vaak groot. De druk die je kan voelen om deze hulpvrager van de gedachten aan zelfmoord af te krijgen kan zeer sterk worden. Ook kan het zijn dat je juist boos wordt en moeilijk kan begrijpen dat iemand dit zijn kinderen aan wilt doen. Belangrijk om te doen:

· Bewust zijn van je eigen gedachten hierover en deze proberen aan de kant te zetten.

· Treed de hulpvrager open tegemoet, net zoals je bij elke andere hulpvrager doet.

· Vaak helpt het de hulpvrager om deze gedachten te delen, waardoor de druk/spanningen voor de hulpvrager zal verminderen.

· Complimenteer de hulpvrager voor het zetten van deze stap (hier in de chat/aan de telefoon komen praten over zijn gevoelens en gedachten). De kinderen zijn duidelijk erg belangrijk voor hem, hij wil graag het beste voor zijn kinderen. Vraag verder naar de kinderen, en de relatie die ze hebben.

· Door contact op te nemen met 113Online laat hij zien ergens nog twijfel te hebben. Probeer deze twijfel te vinden.

· Vooral belangrijk is het om de hulpvrager niet af te wijzen. De stap om contact te maken en dit te gaan vertellen heeft veel moed gevergd.

· Loop je vast of lukt het niet meer om voldoende afstand te nemen en de hulpvrager open tegemoet te treden, overleg dan met je coördinator of achterwacht.

Iemand mee willen nemen de dood in:

Dit kan gaan om een ouder die zijn kinderen mee wil nemen de dood in, of iemand anders. In ieder geval kiest de ander niet zelf voor de dood. Door deze opmerkingen te maken, laat de hulpvrager zien dat hij echt heel wanhopig is. Het leven is zo zwaar geworden, en de dood lijkt de enige oplossing. De kinderen of een ander achter laten is tegelijkertijd ook niet mogelijk in zijn beleving. Vaak is dit vooral een teken van de grote liefde voor die ander. Soms kan iemand het ook uit boosheid of frustratie zeggen (“als ik niet gelukkig kan leven, dan hij al helemaal niet!!”). Wat belangrijk is in het contact:

· Doe in eerste instantie hetzelfde als in elk ander gesprek: open en zonder oordeel de hulpvrager de ruimte geven zijn verhaal te doen. Dit kan heel lastig zijn, aangezien een eerste gevoel vaak is dat je die ander wilt beschermen. Vaak zal blijken dat hierdoor wat meer rust ontstaat en blijken er misschien toch nog andere opties te zijn.

· Je kan bijvoorbeeld iets zeggen als: “Je vertelt nu geen uitweg meer te zien, de dood is de enige oplossing. Ook wil je je kinderen meenemen in de dood. Poeh, dit lijkt me een heftige gedachte om te hebben. Je bent echt erg wanhopig he? Je kinderen betekenen duidelijk veel voor je! Zou je wat meer over je kinderen willen vertellen?” Zo stip je voorzichtig iets positiefs aan.

· Merk je geen verandering bij de hulpvrager, maar is hij juist zeer vastberaden, probeer dan de hulpvrager te motiveren om zich te laten doorschakelen naar een professional.

· Meld deze gesprekken ook altijd bij je coördinator.

Veelbellers/chatters:

In de trainingsmanual staat al het één en ander over veelbellers/chatters. Hier nog een korte aanvulling. In de groep veelbellers kan je onderscheid maken tussen mensen die een korte periode veelvuldig gebruik maken van de crsisi-chat en/of –telefoon en een groep die over een langere periode veelvuldig contact zoekt. Voor de eerste groep geldt dat dit contact kan helpen een moeilijke periode door te komen en is dus zinvol contact. Voor de tweede groep geldt dat het contact met 113Online een onderdeel van hun leven wordt, waardoor ze geen verdere stappen meer gaan zetten. De contacten zorgen er dan voor dat de problemen in stand worden gehouden, in plaats van dat de hulp die we bieden ervoor zorgt dat de problemen minder worden. Dit onderscheid klinkt makkelijk, maar is in de praktijk moeilijk te maken. Wat belangrijk is in het contact:

· Probeer de hulpvrager zo open mogelijk tegemoet te treden. Probeer het te zien als een nieuw gesprek. Misschien heb je al voorkennis over het verleden van deze hulpvrager, je weet niet hoe het op dit moment gaat.

· Probeer samen een doel vast te stellen voor dit gesprek, wat hoopt de hulpvrager in dit gesprek te bereiken? Het kan zijn dat iemand een groot en onbereikbaar doel noemt. Geef dan aan dat het een mooi doel is, helaas te groot voor dit gesprek, wat zou hulpvrager minimaal willen bereiken? Het kan zijn dat de hulpvrager reageert met “weet ik niet”. Je kan dan bijvoorbeeld als volgt reageren: “lastige vraag, nietwaar? Ik weet het… Toch vraag ik het, omdat ik het jammer voor je zou vinden als je verwachtingen over dit gesprek niet uit zullen komen. Wat misschien wel zorgt voor teleurstelling. En ik kan me voorstellen dat je al veel teleurstellingen hebt gehad, klopt dat? Ik kan natuurlijk niet het probleem voor je oplossen, hoe graag ik je dat ook zou gunnen. Misschien kunnen we samen wel op zoek gaan naar een klein stapje dat misschien wel helpt. Zou je dat willen?” Op deze manier zet je de hulpvrager aan het werk, in plaats van dat de hulpvrager jou aan het werk zet. Tegelijkertijd laat je zien de hulpvrager belangrijk te vinden en hem niet in de steek te willen laten. En schep je geen verwachtingen die je niet waar kan maken.

· Richt je op het hier en nu, hoe gaat de hulpvrager de komende uren doorkomen?

· Blijkbaar heeft de hulpvrager het ook even zelf gered zonder te bellen/chatten (al is het maar een paar uur), hoe is hem dit gelukt? Reageert de hulpvrager met “weet ik niet”, kan je bijvoorbeeld als volgt reageren: “Lastige vraag, nietwaar?” Of even wachten met reageren. Door weet-ik-niet te zeggen zet de hulpvrager jou weer aan het werk. Als je niet meteen reageert, kan de hulpvrager zelf toch nog even over de vraag nadenken. Komt er verder niets, dan kan je bijvoorbeeld zeggen: “Ik vraag dit omdat het me opviel dat je sinds je laatste contact met 113Online, je het hebt weten vol te houden tot nu. Dat is vast niet makkelijk voor je geweest, klopt dat?

· Geef door aan je coördinator dat je iemand veelvuldig aan de lijn hebt en vertel waar je tegenaan loopt in het contact. De coördinatoren kunnen dan samen met de professionals van 113Online overleggen, waarna er een beleid vastgesteld kan (gaan) worden.

Meerdere persoonlijkheden/Dissociatieve IdentiteitsStoornis (DIS):

Iemand die gevoelsmatig bestaat uit twee of meer persoonlijkheden, heeft een dissociatieve identiteitsstoornis (DIS), vroeger een meervoudige persoonlijkheidsstoornis genoemd. Sommige mensen met deze aandoening zijn zich niet van de meerdere persoonlijkheden bewust. Ze merken wel de gevolgen, bijvoorbeeld doordat ze zich bepaalde plaatsen of handelingen niet meer kunnen herinneren. Anderen zijn zich juist heel goed bewust van hun meerdere persoonlijkheden, maar proberen deze zo lang mogelijk voor anderen te verbergen.

Meer dan 90% van de mensen met DIS heeft een geschiedenis van ernstig fysiek en seksueel geweld dat op zeer vroege leeftijd is begonnen. Met name wanneer het kind zijn of haar verhaal niet kwijt kan - en dat is in de meeste gevallen van seksueel misbruik zo – splitst het kind een deel van zichzelf af om de onveilige situatie te ondergaan. Het kind kan dan als het ware in de geest ontsnappen aan de angstige situatie. Het is eigenlijk een sterke vorm van zichzelf afsluiten. Het kind kan deze afsplitsing steeds vaker inzetten, zonder dat hij zich hiervan bewust hoeft te zijn, waardoor het afgesplitste deel meer ruimte krijgt en meer groeit. Zo ontwikkelt iemand geleidelijk één of meer afzonderlijke persoonlijkheden. De mate waarin de aandoening aanwezig is, hangt onder meer af van de ernst en de duur van het misbruik. Ook andere ingrijpende gebeurtenissen kunnen DIS veroorzaken, zoals een groot verlies (bijvoorbeeld beide ouders) of hevige stress. Tot slot lijkt een zekere aanleg, dus erfelijkheid, een rol te spelen om DIS te ontwikkelen. De dissociatieve identiteitsstoornis is een omstreden stoornis. Niet iedereen is ervan overtuigd dat een DIS echt bestaat. Er is weinig systematisch onderzoek gedaan naar de dissociatieve identiteitsstoornis.

Tijdens het gesprek met de hulpvrager kan het zijn dat de hulpvrager opeens een andere schrijfstijl of praatstijl aanneemt. Het kan zelfs lijken alsof je met een heel ander persoon contact hebt. Als je dit opmerkt tijden het gesprek (via telefoon of chat) is het belangrijk:

· Je bewust te zijn van de ernst van de problematiek van de hulpvrager.

· Niet op zoek te gaan naar het achterliggende trauma.

· Realiseer je dat mensen met DIS zich vaak schamen over hun aandoening. Ze zijn bang voor 'gek' uitgemaakt te worden.

· Ga samen op zoek naar wat eerder heeft geholpen om wat rust te vinden, wat helpt om afleiding te vinden (ontspanningsoefeningen, schrijven, muziek luisteren/maken enz.).

· Blijf in het hier en nu en probeer de hulpvrager ook in het hier en nu te krijgen. Vraag bijvoorbeeld naar waar de hulpvrager zich bevindt, wat hij om zich heen ziet, welke planten, wat voor bank, kleuren enz. Door dit zo concreet mogelijk uit te vragen komt een hulpvrager steeds meer in het hier en nu. Indien hulpvrager dit niet wil, dit ook niet doorzetten.

· Vraag naar wat een veilige plek is voor de hulpvrager, probeer dit ook zo concreet mogelijk uit te vragen. Misschien kan de hulpvrager er zelfs naar toe. Door hierover te praten kan de hulpvrager het veilige gevoel oproepen.

· Vraag naar mensen die hem steunen, wie zou hij nu nog meer kunnen bellen?

· Bij alles geldt, ga er niet op door als de hulpvrager meer gefrustreerd wordt. Het is de bedoeling dat de angst afneemt en niet groter wordt.

· Als je merkt dat dit niet lukt, dat de angst niet afneemt en de bovenstaande handvaten niet helpen, overleg dan met je coördinator ofmet de achterwacht.

Stemmen horen:

Ongeveer drie procent van de Nederlandse bevolking kent het stemmen horen uit eigen ervaring, dat zijn ruim 400.000 mensen. Onderzoek toont dat er mensen zijn die stemmen horen en daarmee goed overweg kunnen en ook geen psychiatrisch patiënt geworden zijn. Ongeveer een derde lijdt er onder, maar twee derde niet. Dat betekent dat stemmen horen op zichzelf geen symptoom van ziekte is. In bijna driekwart van de gevallen blijkt het een reactie op trauma’s te zijn, waarbij mensen zich machteloos voelen of hebben gevoeld. Voorbeelden zijn: rouw, ziekte, gepest worden, scheiding, seksueel misbruik enz. Stemmen hangen ook vaak samen met onderdrukte emoties, zoals angst, agressie, verdriet, schuld, schaamte en seksuele gevoelens. De boosheid die de stemmen vertegenwoordigen, kan gezien worden als de niet-geaccepteerde eigen boosheid van degene die de stemmen hoort. Schuld- en schaamtegevoelens zijn vaak gerelateerd aan een trauma. Vaak zijn de mensen die deze stemmen horen niet in staat verdriet te voelen over wat hen is overkomen. Het gebeurt vaak dat stemmen die emoties dan overnemen. Ook kunnen de stemmen een onderdeel zijn van een dissociatieve identiteitsstoornis (voorheen bekend als de meerdere persoonlijkheden). Het taalgebruik en schrijfwijze kan dan ook sterk veranderen. Stemmen horen komt zeer frequent voor bij schizofrenie, hetkomt eveneens voor bij depressies, persoonlijkheidsstoornissen en dissociatieve stoornissen.

Stemmen kunnen commanderen, eisen stellen, chanteren, en kunnen heel destructief zijn. Ze kunnen de hele dag verstoren, en de persoon gevangen houden in isolement, passiviteit en destructieve activiteiten. Stemmen hebben de neiging sterker te worden als het individu geen grenzen stelt, hoewel de meeste stemmen wel dreigen als de stemmenhoorder ze probeert af te hou.

Mensen die last hebben van de stemmen, blijken er vooral erg angstig voor te zijn. Ze willen van deze ervaringen af maar weten niet hoe. Zij voelen zich overgeleverd aan deze bijzondere psychische ervaringen, zoals zij zich ook overgeleverd voelen aan hun trauma's. Zij geven zichzelf daar vaak ten onrechte de schuld van.

De denkwijze dat stemmen horen op zich geen ziekte is, maar 'dat je er wel ziek van kunt worden' kan bevrijdend werken. Het opent soms mogelijkheden om over de ervaringen te gaan praten, uit hun isolement te geraken en meer steun uit de directe omgeving te krijgen.

Er zijn drie fasen te onderscheiden en in ieder van de fasen is er sprake van een ander soort hulpvragen en daarmee ook behoefte aan een ander soort hulpverlening. De fasen zijn:

· De verwarringsfase: met het meestal plotselinge begin van het stemmen horen dat vaak aanvankelijk veel angst oproept. Belangrijk om op zoek te gaan naar naar hoe weer controle te verkrijgen en hoe angst te verminderen.

· De organisatiefase: waarin het proces van het opbouwen van een relatie met de stemmen centraal staat. Belangrijk om de de stemmen als een persoonlijke ervaring te erkennen met een betekenis in het eigen leven en in de levensgeschiedenis.

· De stabilisatiefase: is de tijd waarin een meer uitgebalanceerde manier van omgang met de stemmen is gevonden en de stemmenhoorder zich weer richt op de integratie en het functioneren in het dagelijkse leven.

Wat kan je doen als vrijwilliger-stagiair in de gesprekken bij 113Online

Onze hulpvragers zullen vaak in de verwarringsfase zitten. Dit betekent dat de volgende zaken zeer belangrijk zijn:

· De mogelijkheid bieden om op een vrije, open, respectvolle manier over de stemmen en andere ervaringen te praten.

· De ervaringen van de hulpvrager accepteren worden als werkelijkheid (in ieder geval als werkelijkheid voor de hulpvrager) en deze niet persé als negatief waarderen.

· Laten blijken dat ze hier niet alleen in staan, dat meer mensen stemmen horen. Zonder hiermee de het gevoel van de hulpvrager kleiner te maken.

· De hulpvrager kan dit lang geheim gehouden hebben. Laat blijken dat je waardering hebt voor de stappen die hij zet, bijvoorbeeld door dit nu met jou te delen.

· Als hulpvrager vraagt of ze moeten doen wat de stemmen zeggen, kan je aangeven dat jij dit niet voor hen kan bepalen. Wel zouden ze bijvoorbeeld kunnen luisteren naar wat er gezegd wordt, zonder dit klakkeloos op te volgen. Op deze manier help je hen minder bang te zijn voor de stemmen. De stemmen hoeven niet weg te zijn, maar de hulpvrager hoeft ook niet alles te doen wat de stemmen hen opdragen.

· Als de hulpvrager niet weet wat te doen, kan je de optie ´tijd reserveren´ meegeven. Elke dag kan de hulpvrager tijd reserveren voor het aandachtig luisteren naar de stemmen (dus niet klakkeloos opvolgend wat de stemmen zeggen). Komen de stemmen ook buiten de aangewezen tijd voor, kan de hulpvrager de stemmen verwijzen naar die tijdstippen(bijvoorbeeld: “Ik wil wel naar je luisteren, maar dan moet je vanavond om negen uur terugkomen”). Veel mensen die stemmen horen ervaren dit als verrassend. Vaak gaan de stemmen andere dingen zeggen en krijgen de stemmenhoorders een andere relatie met hun stemmen.

· Ook kan je de hulpvrager voorstellen om te onderhandelen met de stemmen. Bijvoorbeeld omdat de stemmen opdrachten geven die de hulpvrager wel wil uitvoeren, maar niet op het moment dat de stemmen dit eisen. Hiervoor is nogal eens wat moed nodig.

· Een andere optie is het registreren van de stemmen. Registratie van wat de stemmen zeggen en hoe de hulpvrager hierop reageert, kan het ervaren van controle vergroten.

· Ook kan de hulpvrager een dialoog aangaan met de stemmen. Als ze dat al doen kan gevraagd worden andere vragen te stellen of andere antwoorden te geven. Kortom, proberen zichzelf en de stemmen op een ander been te zetten. Als de stemmen opdrachten geven, is dat nogal eens een vorm van zichzelf beschadigen. Daarover kan een discussie worden gevoerd. De hulpvrager kan afspraken gaan maken met de stemmen, de stemmen wegsturen of de opdracht veranderen.

· En natuurlijk kan je iemand altijd wijzen op de mogelijkheden om bij één van de psychologen van 113Online een online e-mail- of chat-therapie te volgen. Hiervoor kan de hulpvrager een mail sturen naar contact@113online.nl om de chattherapie aan te vragen. Of een mijn113Online-account aanmaken op de site en op de eigen mijn113Online-pagina starten met de e-mail-therapie.

Het gaan communiceren met en accepteren van stemmen horen helpt de hulpvrager en de stemmen met elkaar samen te werken. Het is voor veel mensen moeilijk hun stemmen aan te spreken op wat ze zeggen of te vertellen aan een ander wat ze zeggen.

Belangrijk:

Het verkrijgen van een vertrouwensrelatie is heel belangrijk. Hierbij staat acceptatie van de beleving centraal. De vrijwilliger-stagiair toont begrip voor de overtuigingen (wanen) en voor de angst voor de almacht van de stemmen en dringt niet aan als de patiënt zich bedreigd voelt. Er is een empathische houding. De houding is realiteitsgericht maar niet confronterend. De bovenstaande opties kan je als suggestie meegeven. De hulpvrager kan zelf op zoek gaan naar wat voor hem helpend is.

Belangrijk om niet te doen:

· Druk uitoefenen als blijkt dat het voor de hulpvrager te bedreigend is.

· De hulpvrager niet serieus nemen.

· De stemmen van de hulpvrager niet serieus nemen. Dit betekent niet dat je moet doen alsof jij ze ook hoort, voor de hulpvrager zijn ze wel reeel. Dit is de basis waarvanuit je het gesprek voert.

Trauma:

Een best groot deel van onze hulpvragers heeft ervaringen uit het verleden die in het heden nog voor klachten zorgen. Niet zelden gaat het om seksueel trauma: langdurig seksueel misbruik of een verkrachting bijvoorbeeld. Of het gaat om trauma dat niet seksueel van aard is zoals bijvoorbeeld een gewelddadige opvoeding of het getuige zijn van iemands zelfmoord. Vaak hebben deze hulpvragers last van herbelevingen, angsten, depressies, nachtmerries en stemmingswisselingen. Soms beschadigen ze zichzelf. Soms hebben ze moeite om mensen nog te vertrouwen na wat ze hebben meegemaakt.

Vaak lukt het deze mensen een hele tijd om zonder therapie een goed leven te hebben na het trauma. Er kan echter een moment komen waarop het trauma zich, jaren na dato, opnieuw aan de hulpvrager opdringt. Dit is vaak op een moment in het leven dat er zoveel druk op de hulpvrager staat, dat deze de energie niet meer kan opbrengen om het trauma als het ware af te dekken. Bijvoorbeeld als iemand kinderen krijgt, overspannen raakt of ziek wordt. Het trauma kan zich ook heftiger opdringen op een moment dat er juist wél meer rust en ruimte in het leven komt voor verwerking. Dat laatste zie je bijvoorbeeld als iemand het huis uit gaat na een (seksueel) gewelddadige jeugd. Plotseling is de bedreiging dan voorbij, en is er rust. De hulpvrager staat dan niet meer in de ‘overleven-stand’, maar heeft tijd voor zichzelf. En dan blijkt dat het trauma toch nog niet echt voorbij is: dat nu angst en herbelevingen het lijden voortzetten. Voor de hulpvrager is dat heel beangstigend en ook teleurstellend: blijkbaar is het toch nog niet over en lukt het de hulpvrager niet altijd om hier controle over te hebben.

Het moment waarop het trauma niet meer ‘af te dekken’ is, is vaak het eerste contactmoment met 113Online. Mensen hebben zoveel last van herbelevingen en angsten dat ze het niet meer zien zitten en zelfmoord overwegen. Ze drukken bij ons op de chatknop of bellen en krijgen een vrijwilliger/stagiair te spreken. Vaak volgt er dan een gesprek waarbij de hulpvrager het moeilijk vindt om te vertellen wat er echt aan de hand is. Het is op zo’n moment raadzaam om de hulpvrager de keuze te geven: wat wil de hulpvrager zelf? Misschien wil de hulpvrager niet over het trauma praten. Dat kan in sommige gevallen goed of zelfs beter zijn. Vraag dus aan de hulpvrager wat die op dat moment nodig heeft. Toon geduld en begrip voor het feit dat het moeilijk is om te vertellen wat er speelt. Het kan zijn dat de hulpvrager wil vertellen wat er vroeger gebeurd is. Als hij/zij nog niet eerder heeft gesproken over het trauma, dan kan dat een goed idee zijn. Het is niet raadzaam om met een cliënt herhaaldelijk over de inhoud van het trauma te spreken.

Waarom is dat niet raadzaam? Vaak is het zo dat het praten over de traumatische gebeurtenis heftige reacties met zich meebrengt in de dagen erna. Het trauma, dat lang met veel inspanning is ‘weggestopt’, komt weer meer aan de oppervlakte. Herbelevingen kunnen heviger worden, angsten kunnen flink oplopen en een hulpvrager heeft in deze dagen meer kans om in crisis te raken en/of een zelfmoordpoging te doen. 113Online is gespecialiseerd in zelfmoord, niet in trauma. Wij zijn er om de hulpvrager te ondersteunen wanneer die zelfmoord dreigt te plegen en niet voor trauma-therapie. Het kan goed zijn voor de hulpvrager dat het hoge woord eruit is, maar dan is het slechts de allereerste stap op het pad naar verwerking. Omdat de klachten van de hulpvrager zo kunnen verhevingen, is het belangrijk dat de hulpvrager na het vertellen over het trauma kan rekenen op onze nazorg. Ook heeft de hulpvrager mogelijk specialistische begeleiding nodig in het proces van trauma-verwerking.

Wat betekent dat voor de dagelijkse praktijk van 113Online? Dat de vrijwilliger na zo’n gesprek over de traumatische gebeurtenis aanbiedt om door te verbinden met een psycholoog van 113Online. Deze kan zich vervolgens richten op het bevorderen van de stabiliteit van de hulpvrager in de dagen na zo’n eerste gesprek. Ook kan de psycholoog de hulpvrager uitleggen hoe zo’n proces van traumaverwerking in elkaar zit, en dat een tijdelijke verergering van de klachten erbij hoort. Ook kan de psycholoog met de hulpvrager op zoek gaan naar de juiste trauma-therapie. Overigens is het niet in alle gevallen raadzaam om in trauma-therapie te gaan. Het moet passen in de levensfase waar de hulpvrager op dat moment in zit. Er zijn ook gevallen waarin het beter is om één en ander niet op te rakelen. De timing moet juist zijn in het leven. Als trauma-therapie wel de beste optie is, kan dat niet in een volledig online setting. Daarvoor is een gespecialiseerde face to face trauma-therapeut nodig. De psycholoog van 113Online zal zich dan ook niet richten op traumaverwerking, maar enkel op de stabiliteit van de hulpvrager in de periode waarin deze nog wacht op de juiste specialistische hulp. In de tussentijd is het niet wenselijk dat vrijwilligers, stagiairs of psychologen met de hulpvrager blijven praten over de inhoud van het trauma. Enkel praten over de traumatische gebeurtenis helpt namelijk niet bij de verwerking, maar maakt in de regel wel de klachten tijdelijk erger. Mocht een hulpvrager in een gesprek aangeven graag herhaaldelijk over het trauma te willen praten, dan kan je als vrijwilliger of stagiair uitleggen dat je dat niet zult doen omdat het in de regel niet helpt zonder trauma-therapie. Vervolgens kan je de hulpvrager vragen wat diegene dán graag met je zou willen bespreken. Vaak helpt het om met de hulpvrager op zoek te gaan naar dingen die helpen om in deze moeilijke periode toch rust te vinden als angst of herbelevingen erg hevig worden.

Kortom, de rol van 113Online bij getraumatiseerde hulpvragers is:

· eventueel het begeleiden van de hulpvrager naar de juiste hulp

· het informeren van de hulpvrager over hoe traumaverwerking in z’n werk gaat

· vinger aan de pols houden zolang de hulpvrager nog in afwachting is van trauma-therapie

Dit klinkt best summier, misschien voel je je soms tekort schieten als je met de hulpvrager niet herhaaldelijk diep ingaat op het trauma. Toch is dit de juiste helpende houding bij dit type hulpvragers.

Wat belangrijk is in contact is het volgende:

· Bewust blijven van het feit dat je het trauma niet in één gesprek met de hulpvrager kunt verwerken.

· Proberen te motiveren om iemand in vertrouwen te nemen.

· Wanneer de hulpvrager niet wilt praten over wat er gebeurd is, dit respecteren en zeker niet verder gaan vragen.

· Wanneer de hulpvrager wel wil vertellen wat er in het verleden is voorgevallen, is het belangrijk om hier niet diep op door te vragen. Luister naar het verhaal van de hulpvrager. Je hoeft nu geen vragen te stellen die meer duidelijkheid geven.

· Zodra je merkt dat de angst en paniek groter wordt, probeer dan het gesprek naar het hier en nu te verplaatsen. Richt je op datgene wat de hulpvrager kan doen om nu wat rust te vinden.

· Richt je in het verhaal op de uitzonderingen, hoe heeft de hulpvrager vol kunnen houden?

· Je kan de hulpvrager ook uitleggen dat juist het gaan praten over het trauma er in eerste instantie voor kan zorgen dat hij meer last van zijn klachten kan krijgen. Het is belangrijk dit in een veilige omgeving te doen, met iemand die ook het verdere proces in de gaten kan houden. Dit is geen mogelijkheid binnen de crisislijn van 113Online. Voor nu is het vaak meer zinvol om te kijken naar wat de hulpvrager kan helpen deze avond door te komen.