Friese zeevaart

De Friese zeevaarders zijn wereldberoemd. De indijking van de Zuiderzee daarentegen, is van groot belang geweest voor de teloorgang van Friesland en de Zuiderzeesteden als internationale handelspartner, evenals het opgeven van de Overzeese gebiedsdelen. Tegenwoordig ligt de nadruk bij het Friese 'zeewezen' en de Zuiderzeestadjes vooral op het Duitse toerisme; heen en weer varend op de veerschepen naar de diverse Waddeneilanden, en voor de langere vaarten, de bruine vloot op de Waddenzee en het IJsselmeer. Bij de koopvaart vaart men nog wel degelijk af en aan uit Azië op Rotterdam, Hamburg en Antwerpen. De rol van de Friezen op de grote vaart is vandaag de dag grotendeels overgenomen door Polen, Russen en lieden uit de Baltische staten. Het hoge handelsvolume op de grote vaart, gaat gepaard met lage volumes in werkgelegenheid, en beslist lage vervoerskosten per vervoerde eenheid. De zeevaart gebruikt hoogwaardige kennis en technologie zoals zeekaarten, navigatie-, positie- en weer-instrumenten. Navigatie is de wetenschap op zee om te bepalen waar men zich begeeft. Het scheepskompas is een onmisbaar hulpmiddel. De wijzer van het kompas wijst naar de noordpool en zo kan men de relatieve koers aan boord in graden uitzetten. Op de waterkaarten staan kustlijnen, dieptelijnen, zandbanken, stromingen en bakens. Passers gebruikt men om vanaf de kaart afstanden te meten. Ook de getijden en waterstanden dient men te begrijpen. Met een verrekijker of telescoop kan men andere schepen, zeedieren en weersveranderingen waarnemen. Een sextant gebruikt men om de positie van het schip ten opzichte van de zon te bepalen. De navigator staat met zijn rug naar de zon en meet met de sextant de schaduw. Bij een octant heeft het navigatie-instrument een gradenboog van een achtste deel van een cirkel. De snelheid aan boord wordt gemeten in knopen door een blok hout aan een lang touw over boord te gooien en de knopen te tellen. Moderne meters meten met een kleine propeller onder het schip. Dit wentellog meet het aantal afgelegde zeemijlen. Vandaag de dag is GPS de elektronische navigatie apparatuur waarbij men met de satelliet de nauwkeurige positie kan bepalen. Alle gegevens noteert men in het logboek. Het verdwijnen van de zeevaart heeft de cultuur van de friezen verandert, van wereldlijk, in een, meer naar binnen gekeerd volk, van boeren en stadjers. 

© 2017 F.N. Heinsius