Κέντρο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης και Ανάδειξης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς Ορεινών Χωριών
Από τον Αύγουστο του 2017, το παλιό Δημοτικό Σχολείο Αργυρού Πηγαδίου άρχισε μια καινούρια πορεία στο χρόνο, ως «Κέντρο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης και Ανάδειξης της Πολιτισμικής Κληρονομιάς Ορεινών Χωριών».
Αποστολή του είναι πλέον η συντήρηση στη μνήμη μας του τρόπου ζωής όχι μόνο του δικού μας μικρού ορεινού χωριού, αλλά μέσα από αυτό, και όλων των ορεινών χωριών της χώρας μας.
Των ορεινών χωριών που για αιώνες στάθηκαν προπύργια ελευθερίας για τη χώρα μας και κοιτίδες δημοκρατικής οργάνωσης και λειτουργίας. Των ανθρώπων των ορεινών χωριών που έστησαν τη ζωή τους σε αρμονία με το φυσικό τους περιβάλλον, με αρχές και αξίες.
Το έργο υπήρξε το αποτέλεσμα συνεργασίας του Δήμου Θέρμου, που ενέταξε το έργο στο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013 και χρηματοδοτήθηκαν οι εργασίες του κτιρίου και ο εξοπλισμός, και του Συνδέσμου Αργυροπηγαδιτών που ανέλαβε την εκπόνηση του υλικού που παρουσιάζεται στο Κέντρο.
Με τη νέα του μορφή και λειτουργία το Δημοτικό μας Σχολείο φιλοδοξούμε να διατηρήσει τον παιδευτικό του ρόλο αναδεικνύοντας την πολιτιστική κληρονομιά των ορεινών χωριών μας και συμβάλλοντας στη διαμόρφωση πολιτών ενημερωμένων και ευαίσθητων στην αξία της Φύσης και των πόρων της.
Από πολύ παλιά, με αρχές, αξίες…
Τα ορεινά χωριά μας έχουν ζωή εδώ και χιλιάδες χρόνια. Οι κάτοικοί τους, γαντζωμένοι στις πλαγιές των βουνών, σε τόπους αντικειμενικά φτωχούς, με περιορισμένους φυσικούς πόρους, οργάνωσαν τη ζωή τους και τις κοινότητές τους και δημιούργησαν τον δικό τους πολιτισμό.
Οι άνθρωποι στον ορεινό ετούτο τόπο, ακολουθώντας τους κύκλους της φύσης, έχτισαν τη ζωή τους σε αρμονία με τον χώρο και τον χρόνο.
Άνθρωποι της υπομονής, του μέτρου και της σοφίας, διαμόρφωσαν έναν λιτό τρόπο ζωής, στηριγμένο στις αρχές της ολιγάρκειας, της αυτάρκειας, της εργατικότητας και της βαθειάς αλληλεγγύης. Στον αξιακό τους κώδικα είχαν ιδιαίτερη θέση η οικογένεια που ήταν γερά δεμένη, η συγγένεια, η συλλογικότητα.
...και συλλογικό πνεύμα
Η μικρή κοινωνία του χωριού οργανώθηκε σε Κοινότητα με πολιτικές λειτουργίες. Ανώτατη αρχή ήταν το εκλεγμένο Κοινοτικό Συμβούλιο, που μεριμνούσε για τη διατήρηση της ομαλότητας και τη βελτίωση των όρων διαβίωσης των κατοίκων.
Το Κοινοτικό Συμβούλιο και η Κοινότητα λειτουργούσαν με δημοκρατικές διαδικασίες. Παίρνονταν αποφάσεις, αφού είχε προηγηθεί ανοικτή διαβούλευση με τους κατοίκους.
Προβλεπόταν σύγκλιση Γενικής Συνέλευσης των κατοίκων, το «μάζεμα του χωριού».
Για την επίλυση των διαφορών που ανέκυπταν, το Κοινοτικό Συμβούλιο όριζε Επιτροπές από σεβαστά άτομα του χωριού για να προτείνουν λύσεις, που κατά κανόνα γίνονταν αποδεκτές. Έτσι, σχεδόν ποτέ οι κάτοικοι δεν κατέφευγαν στο δικαστήριο.
Είχαν συναίσθηση ότι ο καθένας τους είναι μέρος μιας Κοινότητας στην οποία δεν υπάρχει περιθώριο για εγωιστικές, ατομικιστικές συμπεριφορές. Το ατομικό έπρεπε να υποχωρεί μπροστά στο συλλογικό, στο κοινό καλό.
Φυσικά υπήρχαν κανόνες, άγραφοι αλλά ισχυροί, και συνεχής έλεγχος. Η συμπεριφορά του καθενός κρινόταν κάθε στιγμή. Επιδοκιμαζόταν και απολάμβανε τη συλλογική εκτίμηση ή αποδοκιμαζόταν, με αποτέλεσμα να απομονώνεται. Κανένας όμως δε θέλει την απομόνωση ή πολύ περισσότερο την περιφρόνηση της ομάδας. «Ποιος αντέχει τη βοή του χωριού;»
Με σκληρή δουλειά και σύνεση στην αυτάρκεια
Το φυσικό περιβάλλον ήταν αυτό που τους φιλοξενούσε και τους παρείχε τους πόρους ζωής. Πόρους όχι ανεξάντλητους αλλά περιορισμένους. Άρα, χρειαζόταν προσαρμογή στις συνθήκες του τόπου τους και συνετή διαχείριση των διαθέσιμων πόρων. Κατάφερναν έτσι να ζουν σε συνθήκες αυτάρκειας, ασχολούμενοι κύρια με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Γράφει χαρακτηριστικά ο λαογράφος μας Δημήτρης Λουκόπουλος, μεταφέροντας τις εντυπώσεις του από την επίσκεψή του, το 1940, στο Αργυρό Πηγάδι, στο βιβλίο του «Θέρμος και Απόκουρο»:
«Κι έτσι λοιπόν, ο Γκερτοβός (Αργυρό Πηγάδι) έχει το ψωμάκι του, έχει τα όσπριά του, τρώει και πουλεί, κάνει κρασί μπόλικο, μπόλικα έχει και τα γαλακτερά, και τρώει και πουλεί. Κάστανα βγάζει περίσσια. Ένα βουνίσιο χωριό σαν και τούτο και να τάχει όλα τα χρειαζούμενα είναι από τα σπάνια. Κι έτσι εξηγείται γιατί και στην αρχαία εποχή κατοικούσαν εδώ πάνω Αιτωλοί»,
Με αγάπη για τη ζωή
Οι κάτοικοι των ορεινών χωριών χαίρονταν τις ομορφιές της φύσης και της ζωής. Περίμεναν τις γιορτές, το πανηγύρι του Άη Δημήτρη και τις κοινωνικές εκδηλώσεις για να ξεκουραστούν, να τραγουδήσουν, να χορέψουν.
Η εναρμόνιση ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος συνέτεινε στην ηρεμία και την κοινωνική ευρυθμία, εντέλει σε μια ζωή πλέρια ισορροπημένη, παρότι δύσκολη.
Αξίζει να γνωρίσουμε
τον τρόπο ζωής των ανθρώπων των ορεινών χωριών μας, τις αρχές και τις αξίες τους. Όχι για να υπηρετηθεί η ανάγκη της νοσταλγίας, αλλά για να διερευνηθεί το πώς τα κατάφερναν.
Η διάσωση της εμπειρίας αυτής δεν είναι μόνο μια απόδοση τιμής στον μόχθο των ανθρώπων που έζησαν, αιώνες τώρα, στα ορεινά μας χωριά, αλλά έχει και οικονομική, επιστημονική και εκπαιδευτική διάσταση. Είναι μια συμβολή στον προβληματισμό για τη σωστή διαχείριση των φυσικών πόρων, σήμερα και αύριο, σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο.
Σας καλούμε να γνωρίσετε τον τρόπο ζωής ενός ορεινού χωριού μέσα από κείμενα, ντοκουμέντα, φωτογραφίες, βίντεο και τις προσωπικές μαρτυρίες των ανθρώπων του, που παρουσιάζονται στη μεγάλη οθόνη και στις δύο διαδραστικές οθόνες του Κέντρου μας.
Η παρουσίαση είναι διαρθρωμένη σε 16 ενότητες:
1. Κεντρικό θέμα. Αργυρό Πηγάδι: Ένα ορεινό και παλιό χωριό - Παρουσιάζεται και σχετικό ντοκιμαντέρ.
2. Σκοπός του έργου
3. Το όνομα του χωριού
4. Το Αργυρό Πηγάδι στον χρόνο
5. Θέση του χωριού - Οργάνωση του οικισμού
6. Αρχιτεκτονική κατοικιών
7. Ενασχόληση με τη Γεωργία. Για το ψωμί και τα άλλα
8. Ο Μύλος
9. Ενασχόληση με την κτηνοτροφία
10. Δάσος - Μελισσοκομία - Αρωματικά φυτά και βότανα - Προστασία του δάσους
11. Μάστορες και Επαγγέλματα
12. Οργάνωση και Λειτουργία της Κοινότητας
13. Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου του Νεομάρτυρα - Παρουσιάζεται και ντοκιμαντέρ.
14. Από την ιστορία του Δημοτικού μας Σχολείου
15. Από τις κοινωνικές εκδηλώσεις - Γάμος
16. Αξίες ζωής
Ένα μενού στην κεντρική οθόνη δίνει τη δυνατότητα να κατευθυνθούμε στις ενότητες της παρουσίασης που μας ενδιαφέρουν, ενώ, παράλληλα, ένα πλήθος από συνδέσμους σε κάθε ενότητα μας δίνει τη δυνατότητα μετάβασης σε επιμέρους θέματα, ντοκουμέντα, φωτογραφίες κ.α.
Έκθεση πληροφοριακού υλικού
Μια συνοπτική εικόνα των ενοτήτων της διαδραστικής παρουσίασης μπορείτε να αποκτήσετε από το αναρτημένο πληροφοριακό υλικό στην αίθουσα.
Στην ενότητα «Δάσος» μπορείτε να δείτε μια ενδεικτική συλλογή αρωματικών φυτών και βοτάνων της περιοχής.
Η έκθεση μικρού αριθμού αυθεντικών χειροποίητων εργαλείων - τιμητική αναφορά στον ντόπιο τεχνίτη – στην ενότητα «Μάστορες και επαγγέλματα», επισημαίνει ταυτόχρονα τον ρόλο των εργαλείων στην ανθρώπινη εξέλιξη.
Εκτίθενται, επίσης, κάποια ενδεικτικά αρχειακά ντοκουμέντα. Εκτός από αυτά, έχετε τη δυνατότητα να δείτε σε ηλεκτρονική μορφή πλούσιο αρχειακό υλικό, ενταγμένο στις σχετικές ενότητες της διαδραστικής παρουσίασης.
Οι γυναίκες του χωριού
Μια ξεχωριστή τιμητική αναφορά στις γυναίκες του χωριού γίνεται με την παρουσίαση ενός αυθεντικού νυφικού φορέματος και μιας χαρακτηριστικής γυναικείας μορφής του χωριού.
Και ένα έργο γλυπτικής
Στο προαύλιο του Κέντρου εκτίθεται ένα έργο του σμιλευτή πέτρας Σωτήρη Χολέβα με θέμα την «Παρακαλιά», τη συνδρομή, δηλαδή, όλου του χωριού και κύρια των γυναικών, στη μεταφορά υλικών για το κτίσιμο ενός νέου σπιτιού.
Όπως όμορφα το απέδωσε ο συντοπίτης μας ποιητής Γιώργος Σπυρόπουλος: “χτίζουν σπίτια, δίνοντας χέρια και καρδιά».
Στήσαμε αυτό το Κέντρο με το βλέμμα στραμμένο όχι στο παρελθόν, αλλά στο σήμερα και το αύριο της χώρας μας. Με τη φιλοδοξία να συμβάλει, έστω και κατ’ ελάχιστον, στην απόκτηση συνείδησης για την ιδιαιτερότητα και την αξία του τόπου μας, την ιστορική και πολιτισμική του συνεισφορά, τον πλούτο του και τις δυνατότητές του και στη χάραξη μιας άλλης πορείας, ανεξάρτητης και αξιοπρεπούς.
Όπως επιγραμματικά το συμπυκνώνει ο Αθανάσιος Πυρπύλης, Δάσκαλος στο Δημοτικό Σχολείο Αργυρού Πηγαδίου:
«Όπου υπάρχει θέληση, ζήλος, αγάπη και ομόνοια γίνονται θαύματα. Οι πρόγονοί μας με εθελοντική προσωπική εργασία έκτισαν σχολεία, εκκλησίες, νερόμυλους, αλώνια. Άνοιξαν δρόμους και αυλάκια και ανέβασαν το πολιτιστικό επίπεδο των μικρών τους κοινωνιών. Με σεβασμό υποκλινόμαστε στη μνήμη τους και εμπνεόμαστε από την αγάπη τους για τον φτωχό αλλά όμορφο τόπο τους.»
Για επίσκεψη στο Κέντρο επικοινωνείστε με:
Κωνσταντινίδης Βασίλης -Διαχειριστής της Κοιν.Σ.ΕΠ "Ορεινή"
Τηλ. 6974336811- 6794517901
Email: info@oreini.gr
fb: @koinsep.oreini
Το βασικό υλικό του Κέντρου, σε ηλεκτρονική μορφή, μπορείτε να το βρείτε Εδώ
Το υλικό που παρουσιάζεται στο Κέντρο επιμελήθηκαν οι:
Βενετία Δημοβασίλη - Κωνσταντινίδη, φιλόλογος
Γιώργος Κωνσταντινίδης, φυσικός
Σπυριδούλα Πυρπύλη, φιλόλογος και μουσειολόγος
Η Σπυριδούλα Πυρπύλη ανέλαβε την ευθύνη για την όλη οργάνωση του Κέντρου.
Την παραγωγή του απαραίτητου οπτικού υλικού, βίντεο και αφισών ανέλαβαν οι Βαγγέλης Πυρπύλης και Τάσος Κατσάρης. Την μουσική για τα ντοκιμαντέρ η Έφη Πυρπύλη. Η κατασκευή και τοποθέτηση των αφισών έγινε από τη εταιρία Firma και τον τεχνίτη Κώστα Νικολάου. Την διαμόρφωση του απαραίτητου προγράμματος για την οργάνωση και παρουσίαση του όλου υλικού ο προγραμματιστής Γρηγόρης Χαλμούκης.