โครโมโซม ยีน และดีเอนเอ

ภายในเซลล์ปลายรากหอม บางเซลล์มีลักษณะเหมือนกัน บางเซลล์มีลักษณะแตกต่างกันบางเซลล์นิวเคลียสมีลักษณะกลม เห็นขอบนิวเคลียสชัดเจน บางเซลล์ไม่เห็นขอบนิวเคลียสแต่จะเห็นโครงสร้างที่มีลักษณะเป็นท่อน เรียกว่า โครโมโซม (chromosome) ซึ่งจะมองเห็นได้ชัดเจนในเซลล์ที่อยู่ระหว่างการแบ่งเซลล์

ในเซลล์ที่ยังไม่มีการแบ่งเซลล์ โครโมโซมจะอยู่่ในสภาพคลายตัวออกเป็นเส้นใยเล็ก ๆ ยาว พันกันอยู่่ภายในนิวเคลียสของเซลล์ เรียกว่า โครมาทิน (chromatin) ซึ่งจะไม่สามารถมองเห็นภายใต้กล้องจุลทรรศน์ใช้แสง

ภาพจาก https://il.mahidol.ac.th/e-media/ap-biology2/chapter1/Picture_Chapter1/part4_1.html

ในเซลล์ที่มีการแบ่งเซลล์ โครโมโซมจะจำลองตัวเองเป็น 2 เส่้น และขดตัวสั้นลงเป็นโครโมโซม โดยจะเห็นเป็น 2 เส้น โดยจะเห็น 2 แท่งเชื่อมติดกันอยู่ ซึ่งแต่ละแท่งเรียกว่า โครมาทิด (chromatid) ดังนั้น 1 โครโมโซมประกอบด้วย 2 โครมาทิด ตรงบริเวณที่โครมาทิด ทั้งสองเชื่อมติดกัน เรียกว่า เซนโทรเมียร์ (centromere)

โครมาทินและโครโมโซมเกี่ยวข้องกันอย่างไร

โครโมโซมประกอบด้วยกรดดีออกซีไรโบนิวคลีอิค หรือ ดีเอนเอ (deoxyribonucleic acid : DNA) เป็นสารพันธุกรรมที่มีโมเลกุลขนาดใหญ่ ประกอบด้วยหน่วยย่อยเรียงตัวกันเป็นสาย จำนวน 2 สาย ซึ่งจะจับคู่และบิดเป็นเกลียว ในหน่วยย่อยแต่ละหน่วยประกอบด้วย น้ำตาล หมู่ฟอสเฟต และเบส ดีเอนเอที่เป็นสายคู่นี้ พันอยู่รอบโปรตีนที่มีลักษณะเป็นก้อนกลม ดูเหมือนคล้ายลูกปัด

ภาพจาก http://www.wicec.ac.th/web/dna/cro.html

โมเลกุลดีเอนเอบางช่วงประกอบด้วยหน่วยที่กำหนดลักษณะทางพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิต หน่วยที่กำหนดลักษณะทางพันธุกรรม คือยีน (gene) ซึ่งกำหนดหรือควบคุมลักษณะสิ่งมีชีวิตต่างๆ โดยจะพบยีนอยู่ในบางช่วงสายของดีเอนเอ ภายในนิวเคลียสของเซลล์มีโครโมโซม ซึ่งประกอบด้วยดีเอน และโปรตีนดีเอนเอบางส่วนทำหน้าที่เป็น ยีน ซึ่งควบคุมลักษณะทางพันธุกรรม บางช่วงไม่เป็นยีนจึงไม่ได้ควบคุมลักษณะทางพันธุกรรมดีเอนเอในแต่ละโครโมโซมมีความยาวมาก โครโมโซมจึงมีความยาวมาก

นักเรียนทำแบบฝึกหัดที่ 2.1