อาหารเป็นยา ยำดอกแคนา  "ฅนยองป่าซาง"

  ฅนยองไม่ค่อยชอบกินสัตว์ใหญ่ ส่วนใหญ่จะเด็ดผักสมุนไพรในบ้านมาทำเป็นอาหาร มีอะไรในฤดูกาลก็กินกันไป เหมือนเมนูดอกแค ที่ปีหนึ่งออกแค่สี่เดือนซึ่งอยู่ในช่วงนี้พอดี  เราจึงได้กินยำสูตรไตยองฅนป่าซาง  

ปกติดอกแคนามีรสขม ถ้าจะกินต้องเอาเกสรออก บางคนหลังจากนี้ก็เอาไปต้มใส่เกลือ แล้วล้างน้ำก่อนเอามาทำอาหาร คุณตาที่บ้านป่าตาลบอกว่าใหม่ๆ ตอนที่ดอกแคออกก็ตื่นเต้นกินอร่อยดี ตอนนี้พอเจอทุกมื้อก็เบื่อ ดอกแคนาจึงพลิกแพลงทำได้หลายอย่าง จะผัดน้ำมันหอย (ควรลวกก่อนผัด) เอาไปยัดไส้หมูหรืออั่วหมูแล้วปิ้งหรือทอด หรือผัดใส่หมูหรือยำก็ได้

ชื่อสมุนไพร

แคนา

ชื่ออื่นๆ

แคป่า แคขาว แคเค็ตถวา(เชียงใหม่) แคทราย(นครราชสีมา) แคแน แคฝอย(ภาคเหนือ) แคภูฮ่อ(ลำปาง) แคยอดดำ(สุราษฎร์ธานี) แคยาว แคอาว(ปราจีนบุรี)

ชื่อวิทยาศาสตร์

Dolichandrone serrulata (DC.) Seem.

ชื่อพ้อง

Stereospermum serrulatua DC.

ชื่อวงศ์

Bignoniaceae


ภาพถ่ายโดย:  นางสาวอรพินธ์ ไชยยอง

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ไม้ต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง สูงได้ถึง 10-20 เมตร ผลัดใบ เปลือกลำต้นสีน้ำตาลอ่อนอมเทา อาจมีจุดดำประ ผิวเรียบ หรือล่อนเป็นเกล็ดขนาดเล็ก ลำต้นเปลาตรง มักแตกกิ่งต่ำ ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียว ปลายคี่ ออกตรงข้าม 3-5 คู่ รูปไข่แกมขอบขนาน ปลายแหลม โคนใบเบี้ยว กว้าง 2.5-7 เซนติเมตร ยาว 6-16 เซนติเมตร ขอบใบหยักแบบซี่ฟันตื้นๆ ผิวใบด้านล่างมีขนสั้นประปรายบนก้านใบ ก้านใบย่อยยาว 7-10 มิลลิเมตร ดอกเป็นดอกช่อแบบช่อกระจะสั้น ดอกใหญ่ รูปแตร สีขาว ออกตามปลายกิ่ง ยาว 2-3 ซม. ก้านดอกยาว 1.8-4 เซนติเมตร แต่ละช่อมี 2-10 ดอก บานทีละดอก กลิ่นหอม บานตอนกลางคืน รุ่งเช้าร่วง กลีบเลี้ยงหนาและเหนียว ปลายเรียวเล็กโค้งยาว 3-4 เซนติเมตร จะหุ้มดอกตูมมิด เชื่อมติดกันเป็นหลอดโค้งปลายแหลม เมื่อดอกบานจึงมีรอยแตกทางด้านล่าง มีลักษณะเป็นกาบหุ้มกลีบดอก ติดกันเป็นท่อ ปลายขยายออกเป็นรูประฆัง และแยกออกเป็น 5 แฉก กลีบดอกเชื่อมติดกัน ยาว 16-18 เซนติเมตร หลอดกลีบดอกยาว 13-14 เซนติเมตร ส่วนโคนแคบคล้ายหลอด สีเขียวอ่อน ส่วนบนบานออกคล้ายกรวยสีขาวแกมชมพู แฉกกลีบดอกมี 5 กลีบ รูปไข่ ยาว 3-4 เซนติเมตร ขอบกลีบย่น เป็นคลื่น ดอกสีขาว ดอกตูมสีเขียวอ่อนๆ โคนกลีบมีสีน้ำตาลปน เกสรเพศผู้ 4 อัน ติดอยู่ที่ด้านในของท่อกลีบดอก ปลายแยกมีขนาดสั้น 2 อัน ยาว 2 อัน และมีเกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน 1 อัน รูปร่างเป็นเส้นเรียวเล็กรูปเส้นด้าย ยาวประมาณ 1 เซนติเมตร อับเรณูยาวประมาณ 1 เซนติเมตร สีเทาดำ จานฐานดอกรูปเบาะ เป็นพูตื้นๆ เกสรเพศเมีย 1 อัน ผลเป็นฝัก ช่อละ 3-4 ฝัก แบน รูปขอบขนาน โค้ง บิดเป็นเกลียว ยาว 40-60 เซนติเมตร พบตามป่า ทุ่ง ไร่ นา ป่าเบญจพรรณออกดอกช่วงเดือน มีนาคมถึงมิถุนายน กลีบดอกบานใช้ต้มจิ้มน้ำพริก หรือแกงส้ม

http://www.phargarden.com/main.php?action=viewpage&pid=28

https://www.gotoknow.org/posts/435517

ภาพถ่ายโดย:  นางสาวอรพินธ์ ไชยยอง

สรรพคุณ ตำรายาไทย 

ใช้ ราก มีรสหวานเย็น แก้เสมหะและลม บำรุงโลหิต เปลือกต้น มีรสหวานเย็น แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ ใช้กับสตรีหลังคลอด ใบ มีรสเย็น ใช้ตำพอกแผล หรือต้มน้ำบ้วนปาก ดอก มีรสหวานเย็น ใช้ขับเสมหะ โลหิต และลม ขับผายลม เมล็ด รสหวานเย็น แก้อาการปวดประสาท แก้โรคชัก 

อ้างอิงจาก : ตัวอย่างพรรณไม้แห้ง : www.thaiherbarium.com 

ยำดอกแคนา

การที่จะนำดอกแคนาไปรับประทานนั้น เราควรจะรู้เทคนิคที่จะลดความมีรสขม โดยการนำเอาก้านชูเกสรที่อยู่ในดอกทิ้งให้หมด แล้วจึงนำไปลวกหรือต้ม โดยการต้มหรือลวกก็ควรจะต้มน้ำให้เดือดจัดก่อนแล้วจึงนำดอกแคที่เก็บมาจากต้นสดๆลงหม้อน้ำร้อนที่เดือดใช้เวลาที่เหมาะประมาณ ๑-๒ นาที ก็เพียงพอแล้ว จากนั้นก็ตักดอกแคออกไปใส่ในถาดหรือหม้อที่มีน้ำสะอาดแช่อยู่แล้ว.....

สำหรับการนำไปรับประทาน ก็ใช้มือปั้นดอกแคเป็นกำๆเพื่อบีบเอาน้ำออกให้หมด จากนั้นก็นำไปใส่จานหรือภาชนะที่จะใช้ใส่ดอกแค เพื่อจิ้มกับน้ำพริกหรือลาบได้ หรือนำ ไปประยุกต์เป็นยำดอกแคยังได้อีกเมนูหนึ่ง ที่ใส่ทั้งงาดำหรืองาขาวโดยคั่วใส่เป็นส่วนผสมของเครื่องปรุง 

ภาพถ่ายโดย:  นางสาวอรพินธ์ ไชยยอง

ส่วนผสม


1. ดอกแคนา ดอกแคสีขาว

2. หมูสับ เนื้อหมู

3. พริก 12 เม็ด

4. กระเทียม 10 กลีบ

5. หอมแดง 5 หัว

6. มะแขว่น (ไม่มีไม่ใส่ /บางที่ไม่ใส่)

7. กะปิ หรือ ปลาร้าบด 1/2 ช้อนโต๊ะ

8. ต้นหอมผักชีซอย

9. ใบสะระแหน่


ขั้นตอนวิธีทำ

ภาพถ่ายโดย: นางสาวอรพินธ์ ไชยยอง



1. นำ เกสร ดอกแคนา ออก

2. ลวกดอกแคนาให้สุกนิ่ม น็อคน้ำเย็นทันที บีบสะเด็ดน้ำ 2-3 น้ำ เพื่อลดความขมลง

3. โขลก พริก กระเทียม หอมแดง มะแขว่น กะปิ/ปลาร้า ให้ละเอียด

4. ตั้งกะทะน้ำมันเล็กน้อย นำพริกแกงที่โขลกลงผัดให้หอม

5. ใส่หมูสับ/หมูชิ้น ผัดให้สุก

6. ซอยดอกแคนาให้เป็นชิ้นเล็กๆ ลงผัด

7. ปรุงรสตามใจชอบด้วยน้ำปลา โรยต้นหอมผักซีซอย ใบสะระแหน่ซอย พร้อมรับประทาน


นำเอาเกสร ดอกแคนาออก

นำไปลวก


น๊อคด้วยน้ำเย็น


ผัดพริกที่โขลกไว้ผัดกับหมูสับที่เตรียมไว้


นำดอกแคนาที่ลวกไว้สับแล้วผัดกับเครื่องแกงที่คั่วไว้ จนแห้ง


โรยหน้าด้วยกระเทียมเจียวและต้นหอมผักชีซอย


ข้อมูลเนื้อหา โดย  : นางสายทอง  ไชยยอง

เรียบเรียงเนื้อหา โดย : นางสาวอรพินธ์  ไชยยอง

ภาพถ่าย/ภาพประกอบ โดย : นางสาวอรพินธ์ ไชยยอง

อ้างอิงเนื้อหาจาก : 

http://www.phargarden.com/main.php?action=viewpage&pid=28

https://www.gotoknow.org/posts/435517