การทำบายศรีสู่ขวัญ

        พิธีบายศรีสู่ขวัญ สามารถเรียกได้อีกชื่อหนึ่งว่า พิธีสู่ขวัญ เป็นพิธีการมงคลที่นิยมปฏิบัติกันแถบภาคเหนือและภาคอีสาน ตามความเชื่อที่ว่าคนเราเกิดมาพร้อมขวัญที่คอยดูแลรักษา ติดตามเจ้าของให้สุขกายสบายใจเป็นปกติ ซึ่งพิธีบายศรีสู่ขวัญนี้ ชาวไทยเชื่อว่าเป็นพิธีกรรมที่จะช่วยส่งเสริมพลังใจให้เข้มแข็ง 

โดยพิธีบายศรีสู่ขวัญจะทำในช่วงวันสำคัญของชีวิต เช่น ขวัญนาค ขวัญเดือนสำหรับเด็กทารก การทำขวัญเมื่อหายป่วย เป็นต้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพิธีการแต่งงานที่เป็นวันที่มีความสำคัญในชีวิตไม่แพ้วันอื่นๆ ย่อมต้องมีพิธีบายศรีสู่ขวัญเพื่อเพิ่มความเป็นสิริมงคลให้แก่ชีวิตคู่ 

           ครู กศน.ตำบลเหมืองง่า ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญในการสืบทอดภูมิปัญญาท้องถิ่น เกี่ยวกับการทำบายศรี จึงได้จัดกิจกรรมการทำบายศรีสู่ขวัญ ให้กับกลุ่มในพื้นที่ตำบลเหมืองง่า 

วัสดุอุปกรณ์

1. ขันปักแว่นเวียนเทียน เรียกว่า ขันเหม ใช้ใส่ข้าวสารสำหรับปักแว่น

2. เทียนชัย

3. น้ำมันหอม

4. พานใส่ใบพลู ตลับแป้งเจิม

5. ด้ายผูกข้อมือ

6. มะพร้าวอ่อนปอกเปลือกเจาะปาก

7. เป็ดปั้นด้วยแป้ง (มักใช้ในพิธีของหลวง ปัจจุบันนำมาใช้ในพระราชพิธีสมโภชเดือนและขึ้นพระอู่เท่านั้น เรียกว่า เป็ดปากทอง)

8. หัวหมู

9. อาหารและขนม

10. ธูปเทียนบูชา

11. สิ่งอื่นๆ ตามแต่จะจัดหามา 

          เครื่องใช้ในการประกอบพิธีบายศรีสู่ขวัญมีอยู่ 2 อย่าง คือพานบายศรีและด้ายดิบ พานบายศรีจะถูกจัดตกแต่งด้วยใบตองเป็นชั้น ที่นิยมมักจะเป็น 3 ชั้น 5 ชั้น และ 7 ชั้น ทั้งนี้และทั้งนั้นก็แล้วแต่ความสามารถของผู้ทำ ชั้นล่างของพานบายศรีจะประกอบไปด้วย ดอกไม้ ไข่ต้ม ขนม กล้วย อ้อย ปั้นข้าว เงินฮางและมีดด้ามแก้ว ตั้งแต่ชั้นที่ 2 ขึ้นไปจะตกแต่งด้วยใบศรีและดอกไม้มงคลอย่างสวยงาม ส่วนในชั้นบนสุด จะมีใบศรี ด้ายผูกข้อมือ และเทียนเวียนหัวที่ทำจากขี้ผึ้ง

        สำหรับด้ายที่ใช้จะต้องเป็นด้ายดิบและนำมาจับเป็นวงยาวพอที่จะผูกรอบแขนหรือรอบข้อมือได้ เมื่อวงแล้วให้เด็ดหรือดึงให้ขาด ห้ามตัดนะคะ เพราะโบราณถือว่าจะใช้มีดตัดเฉพาะด้ายที่มัดศพเท่านั้นค่ะ ที่สำคัญคือการทำพานบายศรีเพื่อใช้ในพิธีงานแต่งงาน จะถือเคล็ดให้คนจัดพานต้องเป็นคนดี บริสุทธิ์ มีผัวเดียวเมียเดียว หรืออาจแค่มาสัมผัสพอเป็นพิธีแล้วให้ผู้มีความสามารถจัดพานต่อไปจนเสร็จ 

ข้อมูลเนื้อหา :   สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๓๘ / เรื่องที่ ๒ บายศรี / เครื่องประกอบบายศรี 

เรียบเรียงข้อมูล/เนื้อหา : นางสาวธวัลพร ศรีมันตะ ครู กศน.ตำบลเหมืองง่า

ภาพถ่าย : นางสาวธวัลพร ศรีมันตะ ครู กศน.ตำบลเหมืองง่า

แหล่งข้อมูล :    เครื่องประกอบบายศรี. (2567). เครื่องประกอบยายศรี. ค้นจาก

https://www.saranukromthai.or.th/sub/book/book.php?book=38&chap=2&page=t38-2-infodetail09.html