ตำนานเรื่องเล่าของ “ผีบุ้งเต้า” สุดอลังการ 1 ใน 3 ผี ของจังหวัดเลย
ตำนานเรื่องเล่าของ “ผีบุ้งเต้า” สุดอลังการ 1 ใน 3 ผี ของจังหวัดเลย
เรื่องเล่าของผีบุ้งเต้ามีอยู่ว่า ผีบุ้งเต้าเป็นหน้ากากยักษ์ ที่ทำจากน้ำเต้า แขวนอยู่บนหัวธุงหรือตุง ซึ่งเป็นประเพณีการทำธุงของชาวบ้านไฮตาก ตำบลลาดค่าง อำเภอภูเรือ จังหวัดเลย เพื่อนำไปถวายเป็นพุทธบูชาพร้อมกับต้นดอกผึ้ง แด่พระพุทธนาวบรรพต บนอุทยานแห่งชาติภูเรือในช่วงเทศกาลสงกรานต์ ชาวบ้านไฮตาก เคยอาศัยอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติภูเรือมาก่อน โดยหมู่บ้านเดิมชื่อว่า “บ้านโท่ง” ได้เกิดโรคระบาด ทำให้ชาวบ้านแตกแยกกันไป บ้างก็เดินทางลงไปทางทิศเหนือและได้ตั้งรกรากในเขต ตำบลน้ำทูล อำเภอท่าลี่ บ้างก็เดินทางลงไปทางทิศตะวันตกและได้ตั้งรกรากในเขต “บ้านไฮตาก” ตำบลลาดค่าง อำเภอภูเรือ
“บ้านไฮตาก” อยู่ห่างจากยอดภูเรือเพียง 5 กิโลเมตร (บ้านไฮตากหรือไฮตากแลนด์ แหล่งท่องเที่ยวใหม่ของอำเภอภูเรือ เป็นหมู่บ้านบนเขา ทะเลหมอกเมืองสวรรค์ภูเรือ อากาศเย็นสบายตลอดทั้งปี จนได้ชื่อเป็น สวิตเซอร์เลย สามารถมองเห็นทิวทัศน์พื้นที่ชายแดนของทั้งสองฝั่งโขง ฝั่งไทยมองเห็น อำเภอด่านซ้าย อำเภอนาแห้ว และอำเภอท่าลี่ ส่วนฝั่งลาวสามารถมองเห็นแขวงไซยะบุรี) เมื่อชาวบ้านได้ข่าวว่าบนอุทยานแห่งชาติภูเรือ มีพระพุทธรูปองค์ใหญ่มาประดิษฐาน คือ พระพุทธนาวบรรพต จึงมีใจศรัทธาและได้เดินทางลัดป่าเขาขึ้นไปเพื่อสักการะขอพรเป็นประจำทุกปี โดยมีน้ำเต้าเงิน น้ำเต้าทองแขวนอยู่บนหัวธุงหรือตุง ซึ่งเป็นประเพณีการทำธุงของชาวบ้านไฮตาก ตำบลลาดค่างอำเภอภูเรือ จังหวัดเลย เพื่อนำไปถวายเป็นพุทธบูชาพร้อมกับต้นดอกผึ้ง
และเมื่อปี พ.ศ. 2561 นายจันทรักษ์ อาจสมบาล ผู้ใหญ่บ้านไฮตาก ได้พาชาวบ้านทำต้นผึ้ง ต้นดอกไม้ พร้อมธุงขึ้นไปถวาย และด้วยชาวบ้านได้ปลูกน้ำเต้าไว้จำนวนมาก ผู้ใหญ่จันทรักษ์ฯ จึงคิดที่จะนำลูกน้ำเต้ามาสร้างมูลค่าโดยนำมาทำหน้ากากผีบุ้งเต้าเป็นรูปยักษ์ โดยนำแรงบันดาลใจมาจากยักษ์ทวารบาล หน้าอุโบสถที่ทำหน้าที่เป็นทวารบาลป้องกันสิ่งไม่ดีไม่ให้เข้าในเขตพุทธสถาน ซึ่งเป็นการเชื่อมโยงรูปแบบของหน้ากากเข้ากับความเชื่อท้องถิ่น และทำการรื้อสร้างความสัมพันธ์ใหม่ของผีบุ้งเต้า กับประเพณีการสักการะพระพุทธนาวาบรรพต โดยนำน้ำเต้าเงินน้ำเต้าทองที่ติดบริเวณหัวธุงออกแล้วเปลี่ยนเป็นหน้ากากผีบุ้งเต้า (ไทยโรจน์ พวงมณี และสุภาวดี สำราญ, 2562: 76 - 94) จึงได้เกิดเป็น “หน้ากากผีบุ้งเต้า” ของชาวบ้านไฮตากและมีความหมายของ “น้ำเต้า” คือ ความอุดมสมบูรณ์ ความร่ำรวย ส่วน “ยักษ์” คือ ทวารบาลป้องกันสิ่งชั่วร้ายไม่ให้เข้าใกล้พุทธสถาน และ “ธุง” หรือตุง หมายถึง ความสำเร็จ และชัยชนะ
ภูมิปัญญาตายาย : หน้ากากผีบุ้งเต้า แห่งเมืองทะเลภูเขา โดย : Thai PBS
แผนที่การเดินทาง
ขอขอบคุณข้อมูลจาก : เว็บไซต์topnews , เว็บไซต์องค์การบริหารส่วนตำบลลาดค่าง