Esta antiga capela de Santa María de Mosteiro de orixe románica pertenceu a un mosteiro beneditino, de aí o nome da parroquia, Mosteiro. A súa construción data do século XII, como se indica nunha inscrición no arco triunfal. Para admirar son os capiteis con motivos vexetais, as fiestras con decoración románica, as ménsulas de pedra que se atopan no ábside e os muros laterais.

A ábsida está composta por un tramo recto e outro semicircular. O tramo recto únese á nave mediante dúas pilastras anexas. A sección semicircular divídese en tres seccións mediante catro columnas, con fustes de 12 tambores e bases de perfil de faiado. Toda a ábsida está apoiada por dous andeis.

A decoración dos capiteis das columnas, de sur a norte, representan: unha cesta de follas puntiagudas, talos cruzados e follas planas de perfil redondeado. O cuarto capitel, tamén adornado con motivos florais, non se visualiza adecuadamente porque está cuberto por unha construción moderna.

En cada panel ábrese unha fiestra con arquivoltas tóricas, apoiadas en columnas monolíticas unidas ás xambas. Os capiteis destas columnas teñen ornamentación floral e as bases son de perfil ático. As fiestras están rematadas por chambranas de billetes que ao alcanzar a altura dos capiteis colócanse na parede ata as columnas anexas. O centro de cada fiestra ten unha fenda interna de vertedura.

O beirado da ábsida está apoiado por 10 interesantes ménsulas que representan de sur a norte: dous lóbulos, ménsula indefinida, personaxe espido que ten os xenitais, cabeza de monstro, cabeza bovina, ménsula indefinida, personaxe cun libro en as mans, unha folla puntiaguda cunha bola na parte inferior, cuadrúpeda e dúas filas de rolos.

A fachada sur está limitada nos seus extremos polos muros verticais que destacan como contraforte con signos de ter sido reconstruída. Ten unha porta adintelada e lisa con xambas de sillería e cornixa de nacela, con ménsulas de proa do barco.

A fachada occidental é sinxela e non foi modificada. Está dividido en tres rúas por dous contrafortes prismáticos. A rúa central está atravesada no seu centro por un aleiro sostido por tres ménsulas bastante deterioradas (cabeza humana, figura sentada e tres volutas triangulares). Baixo esta, hai unha porta de arco de medio punto e que coroa a fachada, unha espadana cun só embrazado.

A súa fachada románica lembra a orde cisterciense, pero sen rosetón, con dous grandes contrafortes que limitan a porta de dúas arquivoltas de medio punto, moi bancadas, rematadas por un chambrano con billetes e apoiadas por un par de columnas a cada lado, unidas a as xambas, con fustes monolíticos lisos, con bases de perfil ático e capiteis decorados con follas e cestería. Modifícase o tímpano e por riba da abertura da porta, que ten un novo dintel, hai un escudo coa crista da familia Ulloa xa mencionada anteriormente e os restos dunha inscrición do século XII. Un campanario traseiro dunha campá remata a fachada.

Na ábsida descubríronse algunhas policromías. Iso fainos pensar que, polo menos a ábsida, foi completamente policromada no seu tempo.

Igrexa dunha nave rectangular, coa sancristía á esquerda e unha pequena capela á dereita. A capela e a sancristía están cubertas con bóveda de canón mentres que a nave conta con cuberta de madeira a dúas augas.No interior, o altar sepárase da nave cun arco trunfal de medio punto peraltado sobre capiteis e columnas adosadas ao muro. O interior do templo está decorado con frescos do século XVI.

A fachada, de estilo barroco, conta cunha porta alintelada, unha fornela con imaxe, unha fiestra cadrada, e remata en espadana de dous vans sobre a que atopamos un frontón.

Os frescos do interior teñen un gran valor artístico por ser dos poucos que quedan en Galicia. En épocas de epidemias, as capelas convertíanse na práctica en hospitais. Para mantelos en boas condicións hixiénicas, encaláronse os seus paramentos, quedando ocultas as pinturas murais. No século XX a meirande parte das igrexas foron obxecto de restauracións nas que ao retirar o estuco de cal arrincáronse tamén os frescos, quedando a pedra limpa á vista, e perdendo para sempre estas obras artísticas. A igrexa de Santomé ten en moi bó estado de conservación estes magníficos frescos, que foron restaurados en 1995.

Olle a reportaxe emitida polo TVG sobre a restauración dos frescos.

Templo do século XII con elementos románicos. Desta época conserva as súas murallas e o portal principal. Na fachada principal destaca o campanario polo lado esquerdo e a porta con arco de medio punto, sobre ela un sinxelo rosetón.

Ten un reloxo de sol ben orientado situado no aleiro.

Un lóstrego en abril de 2016 causou danos importantes. A cruz de ferro situada na parte superior da torre facía de pararraios, sen que estivese preparada para iso. Os danos xa foron restaurados.

A igrexa de San Salvador de Meis foi construída a finais do século XII seguindo o estilo románico da época. Consérvase o portal románico, os muros da nave e algunhas ventás de arco de medio punto. As paredes do adro mostran relevos tomados de altares dos séculos XV e XVI, nos que se representan varias escenas do Evanxelio.

É unha igrexa dunha soa nave cunha gran ábsida cadrada que ten bóveda de canón e arco triunfal que os separa. Aínda que a súa orixe pérdese no século XII, a igrexa sufriu numerosas reconstrucións posteriores, tanto no século XVI como no XVIII. Unha inscrición na fachada marca a data de 1737, probablemente unha data de reconstrución barroca.

A fachada ábrese cun arco de medio punto sostido por dous pares de columnas con capiteis con motivos vexetais. As mochetas soportan un tímpano sobre o que se debuxa unha cruz de Xerusalén. Dous contrafortes separan a fachada en tres tramos e o campanario barroco está no seu lado esquerdo. Un sinxelo arco románico lixeiramente apuntado ábrese no muro sur con pouca decoración. No interior hai un retablo construído en pedra e formado por varios arcos e columnas que imitan o románico.

Non obstante, o máis notable do conxunto non está na mesma igrexa senón nos seus arredores. No adro e incrustadas nunha parede hai catro marquesiñas góticas que probablemente proceden do antigo templo e hoxe tres delas decoran unha sinxela fonte. Representan a Santiago Matamoros, o nacemento de Cristo, a adoración dos Reis e o descenso da Cruz.