อบายมุข ๔ มีความร้ายแรงยิ่งกว่าอบายมุข ๖ คำว่า “นักเลง” คือเป็นผู้ประพฤติหมกมุ่นอยู่ในสิ่งนั้นจริง ๆ คนที่จะเรียกว่า “นัก…” นั้น ต้องหมายถึงคนที่หมกมุ่นติดพันอยู่กับสิ่งนั้นจริง ๆ ไม่ใช่ริทำเพียงครั้งคราว เช่น นักเรียน นักมวย นักโทษ นักร้อง ฯลฯ แต่ที่นี้ได้แก่ “นักเลง” ความหมายแต่ละข้อ ก็พอจะเข้าใจกันอยู่แล้ว ไม่ต้องอธิบายมาก เช่น
๑. ความเป็นนักเลงหญิง หมายความว่า เป็นคนเจ้าชู้ โลภในกาม ถ้าเป็นชายก็ใฝ่ฝันแต่ ผู้หญิงเป็นหญิงก็ร่านหาแต่ชายรัก, คนอย่างนี้แม้อยู่ในวัยเรียน ก็เสื่อมจากการเรียน อยู่ในวัยทำงานก็ จะทอดทิ้งงาน มิเป็นอันทำ แม้ผู้มีครอบครัวแล้วก็มักจะมีเรื่องร้าวราน เพราะการนอกใจกันชอบเที่ยว ผู้หญิง ชอบเที่ยวกลางคืน มีความประพฤติที่ไม่เหมาะสมทางเพศ เช่น คบชู้ หลงไหลในเพศตรงข้ามจนเกินพอดี มีความมักมากทางกามารมณ์ โทษของการเป็นนักเลงหญิง มีดังนี้
- เป็นการไม่รักษาตัว คนที่เที่ยวเตร่มากมัวเมาลุ่มหลงมาก ย่อมทำให้ร่างกายและจิตใจไม่ปกติ ไม่อาจประกอบหน้าที่การงานให้สำเร็จลุล่วงไปได้ด้วยดี
- เป็นการไม่รักษาลูกเมียหรือครอบครัว ข้อนี้สำหรับคนที่แต่งงานแล้ว การประพฤติผิดทางเพศ เช่น การคบชู้ไม่ว่าจะเป็นฝ่ายหญิงหรือฝ่ายชายย่อมทำให้ครอบครัวเดือดร้อน
- เป็นการไม่รักษาทรัพย์สมบัติ คนที่ชอบเที่ยวกลางคืนหรือหลงไหลเพศตรงข้ามมากย่อมจะต้องใช้จ่ายเงินเกินกว่าปกติเพื่อบำเรอคนที่ตนรัก ซึ่งถ้าเหมาะสมกับฐานะก็ไม่เป็นไร แต่โดยทั่วไปแล้วมักจะเกินพอดี
- เป็นที่ระแวงของคนทั่วไป ข้อนี้เห็นได้ชัด คนที่ชอบคบชู้ ชอบเที่ยวกลางคืน และหลงไหลคู่รักจนเกินขนาดย่อมไม่มีใครอยากไว้ใจ
- มักถูกใส่ความ เป็นเป้าให้เขาใส่ความหรือข่าวลือ
- เป็นที่มาของความเดือดร้อนนานาชนิด เพราะผู้ที่เป็นนักเลงหญิงเมื่อหมดตัวแล้วก็มักแสวงหาเงินทองมาจับจ่ายด้วยวิธีการทุจริต และเมื่อไม่สมหวังก็อาจแสดงอาการเพ้อเจ้อหรือมีอาการคลุ้มคลั่งทำร้ายผู้อื่นได้ง่าย ๆ
๒. ความเป็นนักเลงสุรา หมายความว่า เป็นนักดื่ม ติดเหล้า ใฝ่ฝันอยู่กับการดื่ม จนเป็นทาสของสุรา, การดื่มย่อมเป็นการผลาญตัวเองทั้งในทางทรัพย์ ชื่อเสียง สุขภาพ สติปัญญา ติดฝิ่น ติดกัญชา การติดสิ่งมึนเมาอื่น ๆ และยาเสพติดให้โทษ ก็รวมอยู่ในอบายมุขข้อนี้ โทษของการเป็นนักเลงสุรา มีดังนี้
- เสียทรัพย์
- ทำให้เกิดการทะเลาะวิวาท คนเมาเหล้ามักจะทะเลาะกัน ชกต่อยกัน และบางครั้งถึงกับ ฆ่ากัน คนบางคนเวลาไม่เมามีความประพฤติเรียบร้อย แต่พอดื่มเหล้าเข้าไปแล้วต้องหาเรื่องทะเลาะกับคนอื่นเกือบทุกครั้ง
- เป็นบ่อเกิดแห่งโรค เหล้าและสิ่งเสพติดทุกอย่างทำให้เสียสุขภาพบั่นทอนกำลังกาย ยาเสพติดหากเสพไปนาน ๆ อาจทำให้ถึงแก่ความตายได้ หรือถ้าไม่ตายก็ไม่มีกำลังวังชาในการประกอบหน้าที่การงานต่าง ๆ
- ทำให้เสียเกียรติยศและชื่อเสียง คนเมาเหล้าอยู่เสมอ คนติดยาเสพติดย่อมไม่มีใครเชื่อ ไม่มีใครยอมรับนับถือไว้วางใจ ไม่มีใครอยากคบค้าสมาคมหรือไม่มีใครอยากให้ทำงานด้วย เพราะคนเช่นนี้ถ้าไม่มีเงินซื้อเหล้าหรือยาเสพติดก็อาจจะกระทำในสิ่งที่ชั่วร้ายต่าง ๆ ได้ง่าย
- ทำให้ไม่รู้จักอาย คนเมาเหล้าจะกระทำสิ่งต่าง ๆ โดยขาดสติ เพราะถูกฤทธิ์แอลกอฮอล์ครอบงำ บางคนเมื่อหายเมาแล้วก็ยังไม่รู้ว่าตอนที่เมาอยู่นั้นตนได้ทำอะไรลงไปบ้าง ดังนั้นคนที่เมาเหล้าอยู่เป็นนิจจึงไม่มีใครอยากเกี่ยวข้องคบค้าสมาคมด้วย
- บั่นทอนกำลังสติปัญญา เหล้าและยาเสพติดไม่เพียงแต่บั่นทอนกำลังกายเท่านั้น แต่ทำให้สติปัญญาเสื่อมความจำไม่ดีหลงลืมง่าย ความคิดและการตัดสินใจเชื่องช้าลงเรื่อย ๆ จนในที่สุดมีสภาพเหมือนกับคนที่ตายทั้งเป็น
๓. ความเป็นนักเลงเล่นการพนัน คือ เล่นการพนันขันต่อ มีได้มีเสีย เช่น เล่นไพ่ เล่นเบี้ย เล่นม้า ฯลฯ คนที่เล่นการพนันจนติดแล้ว จิตใจจะมัวเมาใฝ่ฝันอยู่กับการเล่น เมื่อได้ก็กำเริบใจ คิดจะเล่นซ้ำอีกให้ร่ำรวยมาก ๆ เข้า ครั้นเล่นอีกกลับเสียยุบเสียยับ เมื่อเสียไป ก็คิดจะหาเงินมาเล่นเพื่อแก้ตัว เอาเงินที่เสียไปกลับคืนมา ส่วนมากของคนติดการพนัน มักจะต้องขายสิ่งของที่สะสมไว้ เอาเงินไปเล่น ตระกูลที่มั่งคั่งจริง ๆ ต้องรื้อรั้วบ้านขาย ขายตุ่ม ขายเตียงตู้ รื้อลูกกรงขาย รื้อรั้วขาย และจนกระทั่งขายบ้าน ขายที่ดิน สิ้นเนื้อประดาตัว อย่างทันตา การพนันมีตั้งแต่เรื่องใหญ่ ๆ เช่นแทงม้า เล่นไฮโล เล่นไพ่ เป็นต้น ซึ่งมีการได้เสียนับเป็นเงินหลายร้อย หลายพัน หลายหมื่น หรือหลายล้านบาท จนกระทั่งถึงเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ ซึ่งมีการได้เสียเป็นเงินเพียงไม่กี่บาท เช่น ปั่นแปะ กัดปลา เป็นต้น พระพุทธเจ้าได้ทรงแสดงโทษของการเป็นนักเลงการพนันไว้ว่า
- เมื่อชนะย่อมก่อเวร คือ เมื่อเล่นได้ก็ย่อมมีคนอยากแก้มือเรียกร้องให้เล่นอีก
- เมื่อแพ้ย่อมเสียดายทรัพย์ คือ เมื่อเล่นเสียจิตใจก็ยังเกิดความเสียดายต้องการเล่นอีกต่อไป การพนันทุกชนิดทำให้คนลุ่มหลง เมื่อลองเล่นแล้วก็มักหยุดไม่ได้ หนักเข้าก็ไม่เป็นอันทำงานหรือศึกษาเล่าเรียน
- ทรัพย์สินย่อมเสียหาย ไม่เคยปรากฏว่ามีคนร่ำรวยหรือมีฐานะดีได้ด้วยการพนันเพราะถึงแม้จะเล่นชนะ เงินที่ได้มานั้นก็มักเก็บไว้ได้ไม่นานต้องใช้จ่ายจนหมด
- ไม่มีใครเชื่อถือ ผู้ที่เป็นนักเลงการพนัน ผู้อื่นย่อมขาดความเชื่อถือถ้อยคำ มักถูกมองว่าเป็นคนหลอกลวง
- เพื่อนฝูงดูหมิ่น ไม่อยากคบค้าสมาคมเพราะกลัวจะเสียชื่อตามไปด้วย
- ไม่มีใครอยากได้เป็นคู่ครอง เพราะกลัวชีวิตครอบครัวจะไม่ราบรื่น เนื่องจาก
นักเลงการพนันอาจจะละทิ้งครอบครัวได้ ถ้าหากติดการพนันมาก ๆ
๔. คบคนชั่วเป็นมิตร คือร่วมกิน ร่วมนอน ร่วมเที่ยว ร่วมอาชีพ ร่วมพวก หรือไปมาหาสู่กับคนชั่ว เรียกว่าคบคนชั่ว, คนอย่างไรเรียกว่าคนชั่ว ? ในที่นี้หมายเอาคนอันธพาลเกเรมีความประพฤติชั่วช้าเสียหาย ทำมาหากินทางทุจริต รวมทั้งที่ชวนให้เราเป็นนักเลงหญิง นักเลงสุรา และนักเลงเล่นการพนัน ดังกล่าวแล้ว, โทษของการคบคนชั่ว ก็คือเราจะถูกคนชั่วนำไปในทางเสียหาย ทำให้เราต้องกลายเป็นคนชั่วคนเสียไปด้วย คนเราเมื่ออยู่ใกล้ชิดกับใครก็มีโอกาสที่จะมีพฤติกรรมเช่นเดียวกับเขา เปรียบเหมือนดั่งว่าถ้าเราอยู่ใกล้ของหอม เราก็หอมไปด้วย และถ้าอยู่ใกล้ของเหม็น เราก็ย่อมเหม็นตามไปด้วย ดังนั้นในการเลือกคบผู้ใดเป็นมิตร ต้องระมัดระวังให้ดี โดยพยายามหลีกเลี่ยงไม่คบกับ คนชั่ว ๖ ประเภทใหญ่ ๆ ดังนี้
๑. นักเลงการพนัน
๒. นักเลงเจ้าชู้
๓. นักเลงสุรายาเสพติด
๔. นักลวงเขาด้วยของปลอม
๕. นักหลอกลวง
๖. นักเลงหัวไม้
อบายมุขทั้ง ๔ นี้ เป็นหนทางใหญ่ที่จะนำคนไปสู่ความเสื่อม หากใครละเว้นเสียได้
ก็ย่อมจะมีโอกาสประสบความสำเร็จในชีวิตอย่างมาก
คุณประโยชน์ของการละเว้นอบายมุข ๔
ผู้ที่ละเว้นจากอบายมุข ๔ ย่อมได้รับคุณประโยชน์ ดังนี้
๑. ไม่เสียทรัพย์ไปโดยเปล่าประโยชน์
๒. ไม่หมกมุ่นในสิ่งที่หาสาระมิได้
๓. ประกอบหน้าที่การงานได้เต็มที่
๔. ชีวิตไม่ตกต่ำ
๕. เป็นที่รักใคร่และไว้วางใจของผู้อื่น
๖. มีพลานามัยสมบูรณ์ พละกำลังและสติปัญญาไม่เสื่อมถอย
๗. สามารถประกอบหน้าที่การงานได้ด้วยความสุจริต
โทษของอบายมุข ๖
ดื่มน้ำเมา มีโทษ ๖
๑. เสียทรัพย์
๒. ก่อการทะเลาะวิวาท
๓. เกิดโรค
๔. ต้องติเตียน
๕. ไม่รู้จักอาย
๖. ทอนกำลังปัญญา
เที่ยวกลางคืน มีโทษ ๖
๑. ไม่รักษาตน
๒. ไม่รักษาลูกเมีย
๓. ไม่รักษาทรัพย์
๔. เป็นที่ระแวงของคนอื่น
๕. มักถูกใส่ความ
๖. ได้ความลำบาก
เที่ยวดูการเล่น มีโทษตามวัตถุที่ไปดู ๖
๑. รำที่ไหนไปที่นั่น
๒. ขับร้องที่ไหนไปที่นั่น
๓. ดีดสีตีเป่าที่ไหนไปที่นั่น
๔. เสภาที่ไหนไปที่นั่น
๕. เพลงที่ไหนไปที่นั่น
๖. เถิดเทิง (กลองยาว) ที่ไหนไปที่นั่น
เล่นการพนัน มีโทษ ๖
๑. เมื่อชนะก็ก่อเวร
๒. เมื่อแพ้ก็เสียดาย
๓. ทรัพย์ฉิบหาย
๔. ไม่มีคนเชื่อถือ
๕. เพื่อนดูหมิ่น
๖. ไม่มีใครอยากแต่งงานด้วย
คบมิตรชั่ว มีโทษ ๖
๑. นำให้เป็นนักเลงเล่นการพนัน
๒. นำให้เป็นนักเลงเจ้าชู้
๓. นำให้เป็นนักเลงเหล้า
๔. นำให้เป็นคนลวงเขาด้วยของปลอม
๕. นำให้เป็นคนโกงเขาซึ่งหน้า
๖. นำให้เป็นนักเลงหัวไม้
เกียจคร้านทำงาน มีโทษ ๖ มักยกเหตุต่าง ๆ เป็นข้ออ้างผิดเพี้ยนไม่ทำการงาน
โดยอ้างว่า
๑. หนาวนัก
๒. ร้อนนัก
๓. เวลาเย็นแล้ว
๔. ยังเช้าอยู่
๕. หิวนัก
๖. กระหายนัก - แล้วไม่ทำงาน