Oude vertalingen
Vertalingen door Constantijn Huygens (1596 — 1687) , teksten in publiek domein.
Constantijn Huygens had veel bewondering voor de poëzie van John Donne, van wie hij een aantal gedichten vertaalde naar het Nederlands.
DE VERSCHIJNING
Eens, eens, moordadighe, naer dat mij uw verachten
Sal hebben omgebracht, en ghij mij minst verwachten,
En meenen mijn vervolgh en volght u langher niet,
Sal mijn ontleedde geest het bedd van uw verdriet
Genaken onversiens, schijn-heiligh’, en u vinden
In argher armen veel dan die ghij noyt beminden.
Dan sal uw’ siecke toorts besluijm’ren slapp en slecht.
Dan sal hij, die ghij toe sult hooren, byder echt,
Eerst elders afgeslooft, soo gh’ hem begint te naken,
Te raken met een neep, en wilt hem wacker maken,
Dan sal hij oordeelen, ghij leght en maent om meer,
En met een valsche slaep, met een verkrompen keer
Uw hand ontfutselen; dan sult ghij in ’t verachten,
In rijeling, in sweet als quicksilver vernachten,
En zijn meer Gheests als ick. Wat ick dan seggen sal
Verswijgh ick liever nu, dan dat ghij ’tongevall,
Gewaerschouwt soudt ontwijcken,
En nu mijn moede Minn soo verr is aen ’tbeswijcken,
Sagh ick u liever vast aen ’tpijnelick berouw
(Dan dat u mijn gedreigh in onschuld houden souw.
DE BLOESSEM
Onnoosel Blommeken, daer by ick nu ter wacht,
Sess, seven daghen hebb geduldigh toegebracht,
Om uw geboort te sien, en uer voor uer het spoeijen
Van ’tonbegrijpigh groeijen;
(5) Tot dat ghij, op den topp van desen tack gebracht,
Soo weeldrigh staet en laccht:
Onnoosel Blommeken, hoe weinigh kont ghij dencken
Dat flus een vinnigh vorst uw’ bladeren magh krencken,
Uw’ bladeren ontdoen, en brenghense ten vall,
(10) Off merghen mogelick van ijet tot niet met all.
Onnoosel Hert, mijn Hert, dat stadigh leght en sweett
Om hier te nestelen, en hengelt om een’ beet
Van een verboden, off verbiedend Boom, te krijgen;
Om off bij langh bekrijghen,
(15) By langh belegheren, haer Onbeweghen mocht
Beswijcken tot een’ bocht:
Onnoosel hert, mijn hert, hoe weinigh kont ghij dencken
Dat merghen, eer de Sonn ten bedden uyt sal wencken,
En roepen d’uren op, een’ reis te reisen staet,
(20) Daer ghij en ick de Sonn moet volghen, soo se gaet.
Maer ghij, die altyd loos en altyd looser zijt,
Uw selfs te martelen, sult seggen, Is ’t uw tyd
Van reisen, ’troert mij niet; hier hebb ick mijn bedrijven,
En moet’er hier om blijven:
(25) Ghij gaet om tijd-verdrijf, ghij gaet tot vrienden in,
Tot vrienden, die haer minn,
Haer middelen aen u en uw’ begeerten hangen,
En schaffen all daer oogh en oor nae kan verlangen,
En tong en all de rest. hangt daer uw lichaem aen.
(30) Maer, als’er ’tlichaem gaet, wat hoeft’er ’thert te gaen?
Wel, wacht dan, en blijft hier: maer weet en weest verdacht,
Nae dat ghij ’t uyterste gewaeght hebt en gewacht,
Dat in der vrouwen oogh een hert, dat maer Gedacht is,
En sonder schijn of pracht is,
(35) Niet meer en geldt als Gheest. en wat sal ’t teecken zijn
Daer aen s’ u kenn’ voor mijn?
Iae sij, sij sonder hert, waer sal sij bij vernemen
Dat sulcken dingh als ghij zij voor een Hert te nemen?
Van eenigh ander lidt verstaet sij moglick ijet,
(40) Maer, op mijn woord en trouw, een Hert en kent sij niet.
Keert dan naer Londen toe, en komt mij daer te moet.
Ghij sult mij weder sien veel rustigher gemoedt,
Veel frischer, vetter veel, in eene twintigh daghen,
Die ’tmannevolck mij saghen,
(45) Dan of ick noch soo lang met u, myn hert, met haer
Bij een gebleven waer’.
Weest ghy d’er oock soo aen, om Gods will, kan ’tgeschieden:
Myn’ meening is u daer een ander vriend te bieden,
Die lichtelick soo blij sal wesen met myn geest
(50) Als andre met mijn lijf, en hij oock is geweest.
DAGHERAED
’Tis waer, de dagh is op; wat isser aen bedreven?
Wilt ghij daer oock om op, en ’tbedd en mij begeven?
Wat hebben wij alleen om ’s lichts will op te staen,
Die om den doncker niet te bedd en zijn gegaen?
(5) De Minn, die ons in spijt des duijsters hier vergaerde,
Behoorden ons, spijt licht, te houden daers’ ons paerde.
Het licht en heeft geen’ tongh, ’ten is maer Oogh, en stomm,
En of’t all rond om sprack gelijck het spiedt rondom,
All dat het hier van mij voor ’t arghste konde seggen
(10) Waer, dat ick, wel geleght, geern wilde blyven leggen,
En dat ick soo mijn hert en soo mijn eertjen acht
Dat ick hem niet verlaet die beid’ heeft in sijn macht.
Is ’tbesicheit alleen die u verbiedt te toeven?
Oh, dat’s het snoodste zeer datm’ in de Minn kan proeven.
(15) Een leelick, een beroydt, een valsch mensch lijdt de Minn,
Den besighen alleen en laet sij nerghens in.
Wie besicheid en Minn will teffens doen gedijen,
Doet even soo veel quaeds als echte luij die vrijen.
DE DROOM
Om geen dingh, liefste lief, om geen dingh min als ghij
En leed’ ick mijn geluck te breken, soo ick ’tlij,
’T geluck van desen Droom. ’Twas wercks genoegh voor Reden,
Voor enckel’ spiegeling was ’t all te hard om kneden:
(5) En daerom weckt ghij mij ten tijde recht als ’thoort:
Maer mijnen droom nochtans en hebt ghij niet gestoort,
Ghij hebt hem maer vervolght. De waerheit is soo ghij, en
Ghij zijt de waerheit soo, dat loghenen ghedijen
Tot logenloos verhael, en droomen werden ijet,
(10) Daerm’ aen u maer en denckt. komt, rolt in mijn gebied,
En, hebt ghij mijn gedroom ten halven willen staken,
Laet ons van ’toverigh all doend’ een einde maken.
Als of een’ fackel, of een Blixem om mij vloogh,
Soo riep mij uw gerucht niet wacker, maer uw oogh.
(15) Met eenen viel mij in aen ’tallereerste wesen
(Want waerheit hebt ghij lief) ghij most een Engel wesen.
Maer als ick u sagh sien wat om mijn hertje lagh,
En weten wat ick docht (dat Engel noyt en sagh)
En weten wat ick droomd’, en weten, wat vermaken,
(20) Wanneer mij wecken soud’, en doen mij recht ontwaken
Als ick ontwaken most, dat weet ick, en beken’t,
Ick hadd u lasterlick beloghen en geschent,
En most mijn’ stoute tong voor goddeloos verdoemen,
Wanneers’ u anders ijet als U hadd derven noemen.
(25) Aen ’tkomen sagh ick eerst ghij waert de rechte Ghij,
Aen ’tblyven sagh ick ’t naest; maer nu ghij dreight mijn’ zij
Van d’uw’ t’ontledighen, geloof ick twijffelachtich
Dat ghij noch ghij soudt zijn: De minn en is niet krachtigh
Wanneer het minnend’ hert niet meer en mint als vreest;
(30) De Minn en is niet rein, ’t en is geen louter Geest,
’Ten is geen brave minn, daer Eer, en Schrick, en Schamen
Sich menghen met de minn: Maer die de toorts bequaem en
Gereet en fix begeert, onsteeckt en doodt se weer.
Soo quaemt ghij en onstaeckt, soo gaet ghij maer een keer,
(35) Om weder hier te zijn: wel, moet ick u soo derven,
Soo gae ick weer die hoop herdroomen, of gae sterven.
DE VERVOERINGH
Daer lagh een’ bolle banck geswollen onder ’tgroen,
Gelijck de kussens doen
Ten hoofde van een bedd; en scheen soo boll geresen
Om ’thoofden-eind te wesen
(5) Van ’tluije violet sijn hoofjen over-zij;
Daer saten ick en sij;
Sij all mijn heil, ick ’thaer: daer kleefden onse handen
Gemetselt in de banden
Van Balsem als Ciment, die uyt die handen toogh:
(10) De stralen die haer oogh
In ’tmijne, die de mijn, sterlinx in ’thare sonden,
Vergaerden als gewonden
En wederzijds getwer’nt tot eenen dobblen draed.
Het entende gelaet
(15) Van die twee handen was het naest van ons verga’ren,
En ’t nauwste van ons paren.
Bij die vergadering en teelden wij niet meer
Als poppjens ghins en weer,
Die d’een des anders oogh onnooselick de’ baren.
(20) Wie heeft ’er sien verga’ren
Twee Leghers die het Lot te samen heeft gebracht,
In evenwicht van macht,
En in onsekerheit van wijcken off vernielen?
Soo honghen onse zielen,
(25) Soo tuschen haer en mij, d’een’ tegen d’ander, aen
Om voordeel uyt gegaen.
Den handel durende dien die twee zielen dreven,
Lagh sij en ick van leven
Lamm-lijcks-gelijck berooft: elck lagh gelyck hij lagh,
(30) Elck sweegh den heelen dagh.
Als ijemand, die de Minn soo fijn hadd doorgemalen
Dat hij der zielen talen,
Heel geest en heel verstant geworden, heel verstond,
Ter rechter wydde stond:
(35) All werd’ hij niet gewaer uyt welcke van de zielen
De lochte woorden vielen,
(Sij dochten beijd’ het selfst, sij spraken beyd’ alleens)
Het streckten hem noch eens
Een suijverder verkoock, sijn wesen wierd herboren
(40) Noch fijnder als te voren.
Dit swijmen (seiden wij) dese opgetogentheit
Ontwerrt ons ’trecht bescheid
Van ’twitt van onse Minn, en segt, ’t en is noch Manheid
Noch Vrouwheit die ons an leidt.
(45) Wij sien wij saghen niet, de wortel van den lust
En was ons noijt bewust.
Maer nae dat ziel voor ziel gemengelt is uyt leden
Van dinghen die haer reden
Op verr nae niet en vatt, soo komt de Minn, en brengt
(50) De zielen soo gemengt
In niew vermengeling, en maeckter twee tot eene,
Elck des’, en elck de ghene.
Verplant het Violet, sijn Vorm, sijn verw, sijn aerd,
Te voren weinigh waerd,
(55) Verdobbelt en vermeert. en waer de Minn twee zielen
Doet onder een verzielen,
De gauwe stercker ziel van beide voortgebracht
Verwint der enck’len kracht.
Wy dan, des’ niewe ziel, wij weten van wat stoffen
(60) Wij t’samen zijn getroffen,
En dat het eerste klein daer onse groeij uyt gaet
Twee zielen inder daed,
Twee vaste zielen zijn, dien gheen veranderinghen
En dwinghen noch bespringen.
(65) Maer hoe gedoogen wij soo lang ons’ arme Lijven,
Soo verr’ van ons te drijven?
En emmers zijn sij ons’, al zyn se juyst niet Wij;
Het hemel-rond zijn sij,
Wij haren hemel-geest: danck hebben sij te wachten
(70) Voor dats’ ons bij ons brachten,
En streckten voor verbant, en niet voor schuijm of ghist,
En leenden ons ’tgewist
Van harer sinnen hulp. Des Hemels neder-vloeden
En komen ons niet voeden,
(75) Of printen eerst haer self in ’tongesiene vocht
Van d’ondermaensche locht.
Een’ ziel vloeyt in een’ ziel, schoon dat sy voor dat vloeijen
Een lichaem kom’ te moeijen.
Gelyck wij binnen ons gevoelen dat het bloed
(80) Gesta’ghen arbeid doet
Om geesten uyt te bro’en, en soecktse ’thooghe maecken
Der ziel te doen genaken
Soo verr ’t genaeckbaer is; om datter sulcken hand
Met vingeren, den band,
(85) Den onbegrepen band van ziel en lijf moet hechten,
En soo tot menschen vlechten:
Soo moet sich ’s minnaers ziel van boven nederwaerts
Begeven tot het aerdts
Van tastelicken tocht, van toegenegentheden,
(90) Van driften die, niet Reden,
Maer sinn begrijpen mogh’, en slaender handen aen;
Off ’tmoet de Ziele gaen
Gelyck een’ grooten vorst die, sonder hulp, in sloten
En mueren leijt gesloten.
(95) Komt dan, komt, keeren wij tot onse Lijven weer;
Dat menschen swack en teer
Haer’ ooghen moghen slaen en oeffenen haer’ sinnen
Op ’topenbare minnen.
’T geheime vande minn groeyt zielwaert in een hoeck;
(100) Maer ’tlichaem is haer boeck.
En isser erghens nu een Minnaer toe getreden
Die des’ gevlochten reden,
Des’ t’samen-spraeck van een’ van byds hebb uytgehoort,
Hij merck noch woord op woord,
(105) All gaen wij wederom te ledewaert als voren,
Hij sal niet anders hooren.
DE VERSTELLING
(Elegy 2: The Anagram)
Hebt Flavia vrij lief, en trouwtse toe: haer wesen
Begrijpt all watter schoons in andere kan wesen.
Zyn d’oogen wat te small, de mond is wijd gesett,
En zijnse van yvoor, de tanden zijn van ghett:
(5) En zijnse doncker, sij is light genoch daer tegen.
En valt heur haer wat uyt, wat isser aen gelegen?
Haer vell is ruijgh genoch: en zijn de kaken geel,
Wat schaet dat? ’thaer is rood. Den maeghdom schort niet veel;
Geeft haer den uwen, soo en sal haer geen gebreken.
(10) Daer d’elementen maer van schoonheit in en steken,
Dat moet volkomentlick behagen; is maer witt
En rood en ander fraeij daer in, vraeght noyt waer ’t sitt.
Die reucke-wercken koopt, sal lichtelick bevragen,
Hoeveel sij Musqueliaets, hoeveel sij Ambers dragen,
(15) Maer waerse leggen noyt. Hoewel dan ijeder deel
Een weinigh uyt sijn plaets, van ’t oud gebruijck verscheel,
Altoos een Anagram van schoonheit isser binnen.
Soo toont den eenen wel een lietjen naer sijn’ sinnen,
Een ander, op die wijs, vertoont het naer de sijn’;
(20) En elck sal ongelijck, en elck volkomen zijn.
Wat goed is, is bequaem, en allom soo te achten.
Wijfs zijn als engelen; de schoone, als die sich brachten
Van ’thoogh geluck ten vall; sij, buyten afslagh, sij,
Gelijck goed’ Engelen, van all verargren vrij.
(25) Onschoon is lijdelick, meer dan verloren schoonheit,
Die tot een’ bruijloft maer sijn’ lendenen ten thoon leydt
Kiest zijd’ en goud-draed uyt, hij die een’ langen keer
Reisveerdigh onderneemt soeckt laken en goed Leer.
Schoon, is meest vruchteloos: de kloeckste bouwluij seggen
(30) Dat beste landen naest de vuylste weghen leggen.
Oh! wat een plaester sal Sij wesen op uw hert,
Indien u ’tsondigen de jalousie haer’ smert
Voor desen heeft geleert; ’Ten kan u niet berouwen,
Ghij mooghtse, sonder spie, capoen, off ijet, betrouwen
(35) Uw, vijand, jae een’ Aep, die op haer eere pass.
Als Holland swemt, en duijckt, en legt sijn weiden drass,
Versekert het sijn volck, en ’tslijck bewaert sijn’ steden;
Soo doet haer aensight haer. Sij sal den dagh bekleeden
En decken als een wolck die voor de Sonne rijdt,
(40) Dewijl ghij, op ’tbejagh van saecken, buyten zijt.
Sij, die veel machtiger dan zee en soute baren
De Mooren witt doet sien; sij die naer seven jaren
Vernachtens in ’tbordeel in ’tClooster raken sal
En zyn geacht, en zijn, de beste maeghd van all.
(45) Sij die in barens-pijn de vroed-vrouw sal doen sweeren
Daer is geen barens-nood, maer watersucht te keeren.
Sij, die ick min geloov wanneers’ haer eere schent
Dan als een Toovenaers ’t onmogelick bekent.
Sij, niemands wedergae, sij laet u vrij behagen.
(50) Daer’s doch niet à la mode, of ijeder een wilt dragen.
AEN SIJN LIEF
(Elegy 6 'O, let me not serve so, as those men serve')
Doe mijn’ Siel saligher gescheedt stack in mijn’ leden,
En was in ondertrouw met d’uwe niet getreden,
Met d’uwe, vagevier: Trouwloose, noch in u
Ten einden a’em en kracht niet uytgekust, als nu:
(5) Doe, docht mij, was uw hert voor enckel wasch te roemen,
Uw’ trouw voor enckel stael. Soo gaet het met de bloemen,
Diem’ inde wieling strooijt: soo doet die vochte mond,
Hij kust en vleitse, maer hij troeteltse te grond.
Soo staet de torts en wenckt met vriendelicke stralen
(10) De duijseligge vliegh, die ’t met het lijf betalen
Oft met den vleugel moet: Soo komt de duijvel minst
Besoecken, die hij meest berekent in syn’ Winst.
Wanneer ick stae en sie een’ beeck ten bedd uijt stroomen,
En nae beneden toe half sluijmeren, half droomen,
(15) Half wacker half in slaep en rijden langs de voor
Daers’ aen verhijlickt is, haer oude boesem-spoor,
En kijven, en sien suer, en rimpelen, en swellen,
Wanneer sij maer een tack beleefdelick siet hellen
Die pas haer brauwen kuss, off dreigh’ het maer te doen:
(20) Sij die daer selver met haer knabbelend gesoen
Haer’ oevers onderkruijpt, en doets’ in ’t end ontranden,
En ruijscht’er hitsigh door, en breeckt haer’ echtebanden,
En scheidt sich van soo lang, soo lang haer’ lieven loop,
En stoft en snorckter op, en paeyt hem met de hoôp
(25) Van valsche wederkomst, in ’tvleijen vande neeren,
Die altyd wentelen, en nemmermeer en keeren,
En strijckt den boesem uyt, en draeyt, hem droogh, verbij;
Dan segg ick, dit ben ick, onnoosel, en dat sij.
DE VLOIJ
(The Flea)
Slaet acht op dese vloij, en leert wat overleggen
Hoe slechten dingh het is dat ghij mij kont ontseggen,
Eerst sats’ en soogh op mij, nu sits, in uw en drenckt,
Soo is ons beider bloed in eene vlooij vermengt.
(5) Wel weet ghij dat dit feit geen’ sond en is te noemen.
Noch voor verlies of kreuck van maeghdom te verdoemen:
De vloij geniet nochtans, all eer sij hebb’ gevreen,
En, opgekoestert, swelt met beider bloed in een,
Och armen, en dit s’ meer dan ’t opsett van ons tween.
(10) Houdt, houdt, spaert in een vloij drij levens, ongescheiden,
Daer in wij schier ten echt verhecht zijn met ons beiden,
Iae meer als echt-verhecht: des’ vloij is Ghij en Ick,
Sij is het bruyloftbedd, en kerck van ons verstrick.
Spijt ouderen, spijt u, wij zijn bij een geschoten,
(15) En in een klooster-muer van levend Ghet gesloten.
Schoon dat ghij dan van ouds soo moord-vast zijt op mij,
En leert’er eighen-moord noch kerck-geweld niet bij,
Slaet niet van sond op sond, van eene moord op drij.
Foeij schielicke, foeij wreed’, hebt ghij u noch beraden
(20) Uw nagelen in bloed, onschuldigh bloed, te baden?
Waer is de misdaed in die ’t vloijken heeft begaen,
Als in den dropp alleen die ’t van u heeft gelaen?
Maer, siet, ghij roemt’s u noch, en seght ghij zijt als voren,
En vindt noch kracht in u, noch kracht in mij verloren;
25) Dat’s waer; en daerom leert hoe valschen vrees ghij vreest,
D’ eer die ghij in mijn’ arm soudt missen, is, op ’t meest,
Als,tleven dat ghij mist in,tsterven van dit beest.
GOEDE VRIJDAGH. RIJDENDE WESTWAERT
(Good-Friday, 1613, Riding Westward)
De Ziel des menschen zij gelijck een Hemel-boll,
Gods-diensticheit de geest daer door hij roer’ en roll’:
Soo wedervaert dien boll dat d’ander’ in haer’ weghen
Gestadigh wedervaert, dien ’tstrijdighe beweghen
(5) Van andre soo verruckt, soo slingert alle daegh
Dat schier haer eighen loop verloren loopt off traegh,
En nauwelix in ’tjaer ten einde werdt voltoghen.
Soo werdt de ziel van lust, soo werdt zij mis-bewoghen
Van besicheijts gesnorr, als waer ’t haer opper-tocht.
(10) Soo raeck ick desen dagh ten Westen wegh gebrocht,
Ten Westen averechts, dewijl ick in ’t vertrecken
Mijn’ eighen zielen-tocht ten Oosten aen voel recken.
Ten Oosten, daer van daegh een Sonn in ’trijsen daelt,
En dalende den dagh, dagh sonder eind, op haelt.
(15) Waer niet die Sonn aen ’tCruijs geresen en gevallen,
De sond’ hadd eewigh nacht behouden over allen:
Nochtans ’tverheught mij schier, dat verr van mijn gesicht
’Tgesicht gebleven zij van mij te swaren wicht:
Die Godes aenschijn siet, die ’tleven is, moet sterven,
(20) Wat sterven waer het, God het leven te sien derven?
Daer eijsde de natuer, Gods stedehouster, af,
Daer brack syn’ voetbanck voor, dat viel de sonn te straff;
En kost icf nagelen sien drijven door de handen
Die ’tNoord en ’tZuyder-punt bereicken, dat sij ’t spanden,
(25) En geven met een draeij elck hemel-rond sijn toon?
Kost ick vernedert sien ’tonendigh hoogh en schoon,
Vernedert onder ons; ons boven, ons beneden?
Kost ick het diere bloed sien storten, sien verkneden
Van stoff tot slijck? het bloed daer alle ziel in leeft,
(30) Tot sijn’ toe? kost ick ’t vleesch dat God gedragen heeft,
Gedraghen als sijn kleed, onternt sien en gereten?
En schrickt’ ick dat te sien, hoe dorst ick sien en weten
Hoe Sij te moede was, die deel hadd in dit doen,
En leverde met God de helft in ’s menschen soen?
(35) Maer, off all ’theiligh doen soo verr is van mijn’ oogen,
’Tstaet mijn’ gedachten bij, die ’tmijn’ gedencken tooghen,
Dat stadigh derwaert siet, gelijck ghij van dat Hout
Gestadigh, Heer, uw oogh, genadigh op mij houdt.
Nu keer ick u den ruggh, maer ’t is om geesselingen;
(40) Tot dat genad’ uw hand en geessel sal bedwingen.
O straft, en lydt dat ick uw’r gramschapp waerdigh zij;
Brandt mij ’tverroesten uyt, en recht het scheef in mij,
In mij uw beeld herschept tot dat ghij ’t soo ghij ’tkenden,
In mij herkent: en dan sal ick u ’t aensicht wenden.
DE DOOD-GIFT
Het leste dat ick stierf, en, liefste lief, ick sterv,
Soo dickmael als ick gae, en uw’ gedaente derv,
All is ’t een’ volle uer van doe tot nu geleden,
En minnaers uren zijn volkomen’ eewicheden,
(5) Soo heugt mij dat ick sprack, en liet aen ijemand ijet.
Schoon dan ick ben nu dood, die doe mijn selven liet,
En schonck mijn selven wegh, noch staet mij toe by desen
Volvoerer van de gift en self de gift te wesen.
Ick hoorde dat ick sey, Gaet seght haer aen terstond,
(10) Dat ick, en dat zijt ghij, mijn selven hebb verwondt,
Mijn selven omgebracht. En, soo ick gingh ontleven,
Belast’ ick mij mijn hert ter dood-gift u te gheven;
Maer, oh, ick vond’er gheen, all scheurd’ ick mijn geraemt,
En socht door d’oude plaets die ’thert is toegeraemt.
(15) Dat moorde mij van niews, dat die u sonder lieghen
In ’tleven hadd gedient, in ’tsterven most bedrieghen.
Yet vond ick evenwel dat schier een hert geleeck,
Yet hoeckighs, ijet geverwts, ijet dat niet goed en leeck,
Yet dat niet quaed en was, ijet dat voor niemand heel was,
(20) Yet dat, benevens u, aen weinighe te deel was,
Yet konstighs, ijet soo goed als konst het maken kost.
Soo meenden ick ’tverlies dat ick vergelden most
Te boeten met dit hert, en doen ’t u toebehooren,
Maer oh ’t en kost niet zijn, ’twas uw all langh te voren.
Uno spiritu. In castris e regione Viseti, in monte
S.t Germani 6e. Octob. in the noone of night.
semel interpellatus a Principe, literis ad
Stakenbroeckium scribendis.
GODTHEID DER MINNE
Mij luste wel wat praets met een oud Minnaers Geest,
Gestorven eer de God der Minne was geboren:
Men sou van hem niet hooren
Dat eenige Minnaer doe vervallen zij geweest
(5) Tot ernstigh minnens toe van die hem kon’ verachten.
Maer nu dat dese God een lot, des Noodlots krachten
Gelijck, geschapen heeft, en neemt Gewoont te baet,
Soo moet ick met geweld beminnen die mij haet.
Gewisslick, die hem eerst verhieven tot een God,
(10) En namen’t noijt soo hoogh: Hij selver, inde sottheidt
Van d’eerst.gemaeckte Godheidt,
En reickte noijt soo wijd: sijn ampt en was maer, ’tslot
Van hert op hert, in doen en lyden, wel te voeghen,
Daer twee, gelyck geraeckt, gelycken brand verdroeghen.
(15) Sijn doen was ’t Onderling. ’T en is geen minn die staet,
Off eene mij bemint, soo lang als ick se haet.
Maer ijeder kleine God reckt hedensdaeghs sijn macht
Soo wijd als Iupiters: de Rasernij, ’tbegeeren,
’Tbeschrijven, prijsen, eeren,
(20) Schijnt all in ’t vrij gesagh des Minne-Gods gebracht.
Och of van dit geweld ons’ ooghen open borsten,
En wij ’tverGode kind van niews ontGoden dorsten!
’T en waer geen’ doenlicke, geen’ denckelicke daed,
Dat ick se met geweld beminde die mij haet.
(25) Godloose muijter-geest, wat legh ick mij en plaegh,
Als dede mij de Minn het aller arghst gevoelen?
Sy mocht mij doen verkoelen;
Sij mocht bemiddelen dat ick se mijne sagh,
Die nu eens anders is (dat waren argher plaghen)
(30) En doen mij teghen meugh haer ontrouw sien, en draghen.
Van valsheit en van haet, is d’eerste ’tgrootste quaet:
Valsch waer sij soo se mij nu minde, die mij haet.
LIED
(Song 'Go and catch a falling star')
Gaet en vatt een Sterr in ’t vallen,
Maeckt een wortel-mann met kind,
Seght waermen all den tyd die nu verbij is vindt,
En wie des duijvels voet geklooft heeft in twee ballen.
(5) Leert mij Meereminnen hooren,
Leert mij hoe ick ’tboose booren
Van den nijd ontkomen moet,
En wat wind voor-wind is voor een oprecht gemoet.
Zijt ghij met de gaef geboren
(10) Van te sien dat niemand sagh,
Rydt duijsend mijlen weeghs tien mael, bij nacht en dagh,
Tot dat u ouderdom besneew’: ick sal u hooren
All’ de wonderen verhalen
Die ghij saeght in all dat dwalen,
(15) Maer oock sweeren dat gheen vrouw
De wereld en bewoont te samen schoon en trouw.
Vindtgh’er een’ soo laet mij ’t weten,
Sulcken reis waer goed en soet,
Maer neen, en doet het niet: ’k en roerde niet een’ voet
(20) All waers’ in ’tnaeste huijs: want of se trouw mocht heeten
In uw eerste by-haer-wesen,
En volherdden in dat wesen
Tot men u den brief af nam,
Sy hadder twee of drij bedroghen eer ick quam’.
AENDE SONN
Oud, besigh geck; wat mooght gh’ ons leggen schijnen
Ten bedden uijt door vensters en gordijnen?
Moet oock de tijd van Minnaers aen uw rad
Gebonden zijn? Schoolschijter, gaet en vatt
(5) Leerkinderen bij ’t oor, en winckel-slaven;
Doet hoofsche Wey-luij uyt de bolster draven,
En seght de Coninck vast naer buyten rijdt:
Gaet roept land-mieren op, den oogst te schuren,
Liefd’, haers gelijck alom, kent stond noch uren,
(10) Noch dagh, noch maend; die lappen van den tijd.
Hoe mooght ghij op uw’ stercke stralen stuyten?
Ick hielpse doch, met maer mijn oogh te sluyten,
In duijstering, waer ’t dat ick ’t beter licht
Soo lang onbeeren kond van haer gesicht.
(15) Soo noch uw oogh niet blind en is van ’t hare,
Gaet siet of Indien sijn gulde ware,
Syn’ specerije noch besitt: Ick wedd,
Taelt merghen avond hier naer all die schatten,
Ghy sultse mij ten vollen sien bevatten,
(20) Besitten en beleggen in dit bedd.
Sij ’s alle Staten, ick ben alle Heeren;
Geen ander dingh en is: die ’t all beheeren
Die spelen ons: All’ eer is bij ons’ eer
Comedi-werck: all’ overvloed niet meer
(25) Dan Alchimij. Ghij Sonn in dit verkleenen
Van ’s werelds groot, deelt half ’tgeluck met eenen,
U dient voortaen gemack van ouderdom.
Schijn hier, ghij sult soo veel als allom blaken,
En warmen ’t all; ghy kont dit bedde maken
(30) Uw middelpunt, des’ muren uw rond-om.
DE DRIJ-DOBBELE GECK
Twee gecken ben ick een: een, die van Minne sterv,
Een, die het minne-mall in Rijm bejancken derv.
Maer waer’s de wijse mann die weigerd’ Ick te wesen,
’Ten waer’ Sij weigerde mijn’ qualen te genesen?
(5) Het onderaerdsche nauw, daer door sich ’t zee-sopp stouwt,
Ontpekelt in’t gedrang sijn aengeboren sout:
Soo meend’ ick mijn verdriet te schroeven door mijn’ Dichten,
Soo door den engen Rijm verduijv’len en verlichten.
Want quelling op de maet en kan soo fell niet zijn,
(10) En dies’ in dichten boeijt betemt haer’ dolle pijn.
Soo doen ick, maer vergeefs: men stelt mijn leed op noten,
Men singt en pronckter met. was’t Dicht in Dicht besloten,
Men helpt het uyt den band, men geeft het volle vlucht,
Men vrijdt het om de konst en andren haer genucht.
(15) Het rijmen voeght de Minn, het rijmen voeght de quelling,
Maer geen vermaeckend Rijm; een’ aengenaem’ vertelling,
Een lieffelick gesang verheft haer overhand,
En voert haer’ zege-lof van d’een’ in d’ander’ hand;
En ick, twee gecken eerst, beghinder drij te strecken.
(20) De middelmatighe zyn d’allerbeste gecken.
DEN HOF
Van suchten uytgedorrt, van tranen overvloeyt,
Verschijn ick, om te sien hoe hier de Lente bloeyt,
En om den balsem-geur met oor en oogh te lesen
Die alles kan genesen.
(5) Maer ick verrae mij selfs, en brengh de spinn hier in,
De Guijchelende Minn,
De Minn die ’t all verschept, de Minn die, sonder raecken,
Van Manna gall kan maken.
Ick sett de slang in ’t rijs,
(10) En maeck van dese plaets het tweede Paradijs.
Veel nutter waer het mij, dat ’s winters koude korst
Dit groen ontluijsterden, en dat een stemmigh vorst
Dit lacchende geboomt verbood’ met mij te gecken.
Maer, om mij noch te decken
(15) Voor sulcken ongevall, en niettemin de Minn
Te voeden in mijn’ sinn,
Komt, Minn, en laet mij hier yet ongevoelighs wesen,
’t Gewasch van menschen-wesen;
Off liever een Fontein,
(20) Om uyt een steenen borst het gansche jaer te schrey’n.
En komt, ghij vrijers dan met flessen van Crijstall;
En schept den Minne-wijn, mijn’ tranen, inden vall,
En gaet’er tegen thuijs uw’ vrijsters tranen keuren:
’tZijn all vervalschte leuren
(25) De tranen die niet recht en smaecken als de mijn’.
Oh, in der ooghen schijn
En schijnt haer herte niet; noch zijn een vrouws gedachten
Bij tranen meer te achten
Dan bij haer’ schaduw is
(30) Het kleedsel dat sy draeght. O dobbel’ van gewiss,
O van de twee geslachten
Het oolixte geslacht, van alle trouw ontbloott,
Op haer nae, diese houdt om dats’er mij me doodt!
VERTRECK
(A Valediction: Forbidden Mourning)
Gelijck de deughdighe gevoeghelick verscheiden,
En luijsteren haer Ziel haer lust niet meer te beiden;
Dewijl de vrunden staen en seggen in ’tgeween
Den adem iss’er uyt, en and’re seggen neen.
(5) Soo laet ons ruchteloos versmeltende vertrecken,
Geen’ traenen hooghen vloed, geen’ suchten-storm verwecken.
’Twaer onser Minn en vreughds ontheiliging begaen,
Den Leeckebroederen haer’ heil te doen verstaen.
Aerdroering kan den mensch verschricken en beschaden,
(10) Elck gaet in watse deed, en watse duydt, beladen;
Het eewighe gebeef van ’s Hemels ommekeer
Was altyd machtigher, en de’ noyt ijemand seer.
D’ondermanighe minn van grove Minnaers herten,
(Die’r ziel gevoelen is) die moet het afzijn smerten,
(15) Die doet het scheiden wee: de re’en is in de daed;
Het scheidt de dingen daer haer wesen in bestaet.
Wij, die ons van soo fijn geslepen Liefde roemen,
Dat self wij twijffelen wats’ is en hoe te noemen,
Wij, wederzyds gerust op ’s herten welgevall,
(20) Onbeeren lichtelick lipp, hand, en oogh en all.
Ons een paer zielen, een, en maer een ziel te achten,
Off ick vertrecken moet, en voelt sich niet verkrachten;
Sij lyden min als breuck, sij werden maer gereckt,
Gelijckmen ’tsmedigh goud tot locht van bladen treckt.
(25) En meentmen ’tzynder twee, sij zijn maer twee te meenen
Gelijck een passer is met tweelingen van beenen.
Uw Siel, de vaste voet, all werdt sij omgevoert,
Gaet staende voets; en doch roert als haer tweeling roert.
Ia, schoon de vaste voet in ’tmiddelpunt gepaelt staet
(30) Soo haest als d’andere wat ruijmer om gehaelt gaet,
Men siet hij leent’er naer, en luijstert naer sijn gaen;
En komt sijn gade t’huijs, soo gaet hij weder staen.
Soo zyt ghij tegens mij; mij die gestadigh draeijen
En, als de losse voet, rondom end om moet maeijen:
(35) Uw’ trouwe stevicheit royt mijnen omloop wiss,
En doet mij eindighen daer hij begonnen is.
SCHREIJENDE AFSCHEID
Laet voor uw aengesicht mijn’ trouwe tranen vallen,
Want van dat aengesicht ontfangen sij uw’ Munt,
En rijsen tot de waerd’ dies’ uwe stempel gunt,
Bevrucht van uw’ gedaent: vrucht van veel’ ongevallen,
(5) Maer teeckenen van meer, daer ghij valt met den traen
Die van u swanger was, en beide wij ontdaen
Verdwijnen, soo wij op verscheiden oever staen.
Men siet den konstenaer op afgedraeyde ballen
Een’ werld vergaderen uyt lappen van papier,
(10) Twee deelen datelick, en datelick de vier
Vergadert syn vernuft daer niet en was met allen.
Soo werdt de traen een Werld daer uw gedaent’ in blinckt,
Tot des’ in onser beid gemeenen traen verdrinckt,
Door kracht van water, dat, mijn hemel, u ontsinckt.
(15) O meer als Maen, en treckt geen Zee op in uw’ ronden,
Die mij verdrincken mocht; en schreidt mij niet ter neer
In uwer armen bocht; en leert de zee geen’ leer
Daers’ all te ras na doe; en leert den wind geen’ vonden
Om mij meer leeds te doen dan uyt syn opsett sproot:
(20) Daer ick sucht dat ghij sucht, en beid’ uyt eenen schoot,
Die meest sucht is de wreedst’ en haest des andren dood.
TOOVERIJ DOOR SCHILDERIJ
Ick houw mijn oogh op ’t uw, en sie daer in verbranden
Mijn’ arme schilderij: en sie wat leegher aen
Mijn arme schilderij verdrincken in een’ traen.
Wat had ghij middels nu van quaed-doen in de handen,
(5) Soo ghij de swarte konst van ’t toover-dooden wist,
Door beelden eens gemaelt en wed’rom uyt gewist!
Maer, sonder sorgh; ick hebb uw’ soete soute tranen
Gedroncken en verteert: en, schoon ghij storter meer,
Ick gae, en soo verdwijnt mijn’ schilder-schaduw weer,
(10) En soo verdwijnt mijn’ vrees’, dat derv’ ick self vermanen,
’Klaet u een’ schilderij, maer buijten smaed en smert:
Dat’s die ghij wilt en moet bewaren in uw hert.
VROUWEN STANTVASTICHEIT
Nu dat den heelen dagh uw hert geweest is mijn;
Als ’tmerghen over is, wat meent ghij dan te seggen?
Een’ oude-niewe trouw mijn’ ouder voor te leggen?
Off seggen dat wij ’tvolck van gistren niet en zijn?
(5) Off dat den eed uyt vrees van Liefdes wraeck gesworen
Altoos versweerbaer is? Off sal ick moeten hooren
Dat, even als de dood den echten band ondoet,
Verbinteniss van Minn, (de schaduw van die knoopen)
Ter schaduw van de dood, tot slapens toe, kan knoopen,
(10) Maer langer niet en bindt? of dat ghij uw gemoed
Ontlasten moet van trouw, met ontrouw uyt te houwen
Die voorgenomen was? Maen-suchtighst’ aller vrouwen,
Geboren wispeltuer, all dat versierde waer
Kond’ ick verbysteren, en all dat ydel praten
(15) Bestryden en verslaen: Maer wil’t ’er nu by laten,
Om of ick merghen oock van uw gevoelen waer.