Гісторыя аг. Варонча

Варо́нча (трансліт.: Varonča, руск.: Воронча) — аграгарадок у Карэліцкім раёне Гродзенскай вобласці. Уваходзіць у складРайцаўскага сельсавета. Насельніцтва 422 чал. (2000).

Гісторыя

Першыя пісьмовыя згадкі пра Варончу як сяло і маёнтак Наваградскага павета датуюцца XVII ст. У 1666 мясцовасць перайшла ў валоданне ваяводы берасцейскага Стэфана Курча. У гэты час тут дзейнічалі вадзяны і ветраны млыны.

У другой палове XVIII ст. у Варончы з'явіўся комплекс збудаванняў, у які ўваходзілі два палацы, касцёл, скарбніца, флігелі, гаспадарчыя пабудовы, невялікі парк.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай Варонча апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Цырынскай воласці Наваградскага павета. Станам на 1799 тут было 23 дымы. У розны час мясцовасць знаходзілася ва ўладанні Несялоўскіх, Кабылінскіх,Мерзаеўскіх, Любанскіх. У 1807 у якасці намесніка ўладальніка ў маёнтку знаходзіўся этнограф і фалькларыст Зарыян Даленга-Хадакоўскі. Станам на 1858 у маёнтак уваходзілі двор Варонча, вёскі Літараўшчына, Раманы, Бабонеўка, Плужыны, Равіны, Русацін. Тут спыняліся Адам Міцкевіч, Ян Чачот (6 ліпеня 1796 яго хрысцілі ў мясцовым касцёле). У 1898 адзін з палацаў перабудавалі пад бровар. Паводле вынікаў перапісу (1897) у маёнтку было 115 жыхароў, касцёл Святой Ганны, хлебазапасны магазін, вінакурны завод, вадзяны млын, карчма.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Варонча апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Цырынскай гміне Наваградскага павета і ваяводства. Станам на верасень 1921 тут было 15 двароў, 184 жыхары^[2].

У 1939 Варонча ўвайшла ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 зрабілася цэнтрам сельсавета Валеўскага, з 25 лістапада 1940Карэліцкага раёна Баранавіцкай вобласці. У вёсцы адкрылася беларуская сямігодка.

У Другую сусветную вайну ў 1943 савецкія партызаны спалілі касцёл, а таксама сядзібу разам з усімі насельнікамі — 3 дарослымі людзьмі і іхнымі малалетнімі дзецьмі (пакінулі жывым толькі сляпога сына, які не з'ехаў у Польшчу, а жыў у Варончы да 1989). Пра гэта ў 2008 Юрый Гаўрулёў на заказ Белсата зняў дакументальны фільм «Край светлых мрояў».

У 2017 годзе Варанчанскі сельсавет быў скасаваны, і Варонча ўвайшла ў склад Райцаўскага сельсавета^[3].